"Osoby z ograniczoną sprawnością na rynku pracy - portret środowiska."

Spis treści

Wprowadzenie 9

1. Rodzaje niepełnosprawności: charakterystyka badanej zbiorowości - Kamil Sijko 15

CZĘŚĆ I. CHARAKTERYSTYKA SPOŁECZNO-DEMOGRAFICZNA ŚRODOWISKA OSÓB Z OGRANICZONĄ SPRAWNOŚCIĄ 15

2.1. Renta: szansa czy zagrożenie? 18

2. Sytuacja ekonomiczna - Małgorzata Jasiecka 18

2.2. Poszukiwanie równowagi między rentą a pracą 20

2.3. Znaczenie renty w budżecie domowym 22

2.4. Nieuprawnione pobieranie świadczeń 24

2.5. Od wegetacji po dostatek, czyli jak opisują swoją sytuację materialną osoby badane 24

3. Wykształcenie osób niepełnosprawnych - Krzysztof Dziurzyński 27

3.1. Czynniki decydujące o wyborze ścieżki edukacyjnej 29

3.2. Trajektorie edukacyjne 30

3.3. Dokształcanie się 32

4. Warunki życia (zamieszkania) osób niepełnosprawnych - Monika Chruściak 34

4.1. Specyficzne potrzeby mieszkaniowe 35

4.2. Rola rodziny 36

5. Udogodnienia i utrudnienia techniczne - Kamil Sijko 37

5.1. Postrzeganie udogodnień technicznych przez osoby o różnych rodzajach niepełnosprawności 38

5.1.1. Niewidzący i niedowidzący 38

5.1.2. Niesłyszący, niedosłyszący 39

5.1.3. Ograniczona sprawność motoryczna 40

5.2. Techniczne utrudnienia 41

6.1. Aktywność indywidualna, hobby, zainteresowania 42

6. Sposoby spędzania czasu wolnego przez osoby niepełnosprawne - Krzysztof Dziurzyński 42

6.2. Aktywność społeczna/aktywność w organizacjach 44

6.3. Komputer, internet/internet dla niepełnosprawnych 45

7. Opinie osób niepełnosprawnych o innych osobach niepełnosprawnych - Dorota Wiszejko-Wierzbicka 48

7.1. Postawa krytyczna JA a ONI 50

7.2. Postawa solidaryzująca się z innymi osobami z ograniczoną sprawnością MY a WY 52

7.3. Postawa akceptująca JA i ONI 54

7.4. Podsumowanie 55

8.1. O rządzących i gospodarce 57

8. Poglądy o Polsce i Polakach - Małgorzata Jasiecka 57

8.2. O administacji publicznej 59

8.3. O Unii Europejskiej 60

8.4. O innych krajach 61

8.5. O emigracji 62

8.6. O transformacji ustrojowej 63

8.7. O przyszłosci 67

8.8. O cechach Polaków 68

9.1. Praca osób niewidomych i niedowidzących 73

9. Gdzie i jak pracują osoby badane? - Anna Suchińska 73

CZĘŚĆ II. OSOBY Z OGRANICZONĄ SPRAWNOŚCIĄ NA RYNKU PRACY 73

9.2. Praca osób niesłyszących lub słabosłyszących 74

9.3. Praca osób chorych somatycznie 74

9.4. Praca osób chorych psychicznie 75

9.5. Praca osób chorych motorycznie 75

9.6. Warunki zatrudnienia 75

9.7. Zajmowane stanowiska i warunki pracy 77

9.8. Zgodnośćpracy i wykształcenia 77

10.1. Praca podejmowana przed wystąpieniem niepełnosprawności 79

10. Zmiany miejsca pracy: podejmowanie pracy przed powstaniem niepełnosprawności i co się zmienia po wystąpieniu niepełnosprawności - Kamil Sijko 79

10.2. Pracodawcy 80

10.3. Pracownicy 82

11.1. Równe prawa i obowiązki 86

11. Stosunki w firmach zatrudniających osoby niepełnosprawne - Anna Kopania 86

11.2. Przywileje 88

11.3. Wykorzystywanie osób niepełnosprawnych 89

12. Potrzeby zaspokajane w pracy i dzięki pracy - Anna Kopania 90

13. Atuty osób z ograniczoną sprawnością jako pracowników - Karolina Smoczyńska 94

13.1. Atuty niespecyficzne 95

13.2. Atuty specyficzne 96

14. Preferowany rodzaj pracy, wymarzona praca - Karolina Smoczyńska 102

15. Wyjazdy do pracy za granicę - Karolina Smoczyńska 107

16.1. Sposoby poszukiwania pracy 111

16. Sposoby poszukiwania pracy - Iwona Bąbiak, Krzysztof Dziurzyński, Joanna Michalczuk 111

16.1.1. Poszukiwanie poprzez znajomości 112

16.1.2. Samodzielne poszukiwanie pracy 113

16.1.3. Działania zwiększające szansę zatrudnienia 116

16.2. Rola pośrednictwa pracy 117

16.3. Podsumowanie 119

17.1. Wytrwale poszukujący 120

17. Modele szukania pracy - Iwona Bąbiak, Krzysztof Dziurzyński 120

17.2. Wiecznie poszukujący 122

17.3. Bierni zarejestrowani 123

17.4. Wolontariusze 125

18.1. Bariery architektoniczne i transportowe związane z mobilnością 126

18. Bariery aktywności zawodowej oraz czynniki sprzyjające podejmowaniu i utrzymywaniu pracy - Monika Chruściak, Joanna Michalczuk, Kamil Sijko, Dorota Wiszejko-Wierzbicka, Danuta Życzyńska-Ciołek 126

18.2. Zła sytuacja finansowa 127

18.3. Bariery instytucjonalne 127

18.4. Bariery ze strony pracodawców 129

18.5. Przepisy, prawo jako źródło ograniczeń 131

18.6. Bariery psychiczne 132

18.7. Bariery społeczne 133

18.8. Dlaczego osoby niepełnosprawne nie podejmują pracy, co ma na to wpływ? 135

18.9. Dlaczego osoby niepełnosprawne podejmują i utrzymują pracę? 136

19. Opinie osób niepełnosprawnych o rodzajach zatrudnienia - Joanna Michalczuk 141

20. Pracodawcy zatrudniający osoby niepełnosprawne - Danuta Życzyńska-Ciołek 146

20.1. Bariery w zatrudnianiu osób niepełnosprawnych widziane z perspektywy pracodawców 146

20.2. Relacje pracodawców z osobami niepełnosprawnymi 154

20.3. Opinia pracodawców o osobach niepełnosprawnych 157

20.4. Motywacje pracodawców do zatrudniania osób niepełnosprawnych 158

20.5. Wnioski 163

21. Charakterystyka osób wspierających: rodzina osoby niepełnosprawnej - Iwona Bąbiak, Kamil Sijko 167

CZĘŚĆ III. OTOCZENIE SPOŁECZENE OSÓB Z NIEPEŁNĄ SPRAWNOŚCIĄ (RELACJE OSÓB Z NIEPEŁNĄ SPRAWNOŚCIĄ Z OTOCZENIEM SPOŁECZNYM) 167

21.1. Rola dzieci 170

21.2. Rola rodziców 170

22. Bliskie związki z innymi osobami - Dorota Wiszejko-Wierzbicka 177

23. Postrzeganie przez bliskich problemów osób z ograniczoną sprawnością - Iwona Bąbiak 183

24. Zmiany w relacjach z ludźmi - Kamil Sijko 190

25. Różnice i podobiefstwa między osobami z ograniczoną sprawnością a osobami sprawnymi - Karolina Smoczyńska 198

25.1. Osoby niepełnosprawne w oczach pracodawców 199

25.2. Doświadczenia i opinie członkow rodzin oraz przyjacioł osób niepełnosprawnych 202

25.3. Opinie samych osób niepełnosprawnych na temat różnic i podobieństw między nimi a ludźmi sprawnymi 205

25.4. Podsumowanie 207

26. Sposoby traktowania osób niepełnosprawnych przez inne osoby - Dorota Wiszejko-Wierzbicka 208

26.1. Negatywne postawy i zachowania otoczenia 209

26.2. Pozytywne postawy i zachowania otoczenia wobec osób z ograniczoną sprawnością 212

26.3. Podsumowanie 213

27.1. Dyskryminacja na rynku pracy 215

27. Dyskryminacja - Karolina Smoczyńska 215

27.2. Dyskryminacja poza miejscem pracy 217

27.3. Brak dyskryminacji lub niepostrzeganie trudnych doświadczeń w kategoriach dyskryminacji 221

27.4. Podsumowanie 223

28. Pomoc psychologiczna, grupy wsparcia - Danuta Życzyńska-Ciołek 224

29. Pomoc instytucjonalna - Agata Jastrzębowska, Anna Suchińska 229

29.1. Postrzeganie potrzeby rozwiązań formalnoprawnych 230

29.2. Pomoc państwa 231

29.2.1. Urzędy pracy 231

29.2.2. Ośrodki pomocy rodzinie 231

29.2.3. Kasy chorych, Narodowy Fundusz Zdrowia 232

29.2.4. Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) 232

29.3. Inne organizacje i instytucje 233

29.3.1. Partie polityczne 233

29.3.2. Polski Związek Głuchych (PZG) 233

29.3.3. Polski Związek Niewidomych (PZN) 234

29.3.4. Fundacja Pomocy Matematykom i Informatykom Niesprawnym Ruchowo 234

29.4. Zakłady Pracy Chronionej (ZPCh) 234

30.1. Sposoby radzenia sobie 239

30. Osoby z ograniczoną sprawnością w Polsce. Portret psychospołeczny - Dorota wiszejko-Wierzbicka 239

CZĘŚĆ IV. PORTRETY PSYCHOSPOŁECZNE OSÓB Z RÓŻNYMI TYPAMI OGRANICZONEJ SPRAWNOŚCI - OD TERAŹNIEJSZOŚCI DO PRZYSZŁOŚCI 239

30.2. Różnice i podobieństwa w zachowaniu przed i po nabyciu niepełnosprawności 242

30.3. System wartości osób z ograniczoną sprawnością, ważne życiowe sprawy 248

30.5. Wnioski i rekomendacje 257

31. Osoby z zaburzeniami motorycznymi - Anna Suchińska 259

32. Osoby z deficytami słuchu - Agata Jastrzębowska 263

33. Osoby z deficytami wzroku - Danuta Życzyńska-Ciołek 268

33.1. Ograniczenia utrudniające osobom z deficytem percepcji wzrokowej podejmowanie aktywności zawodowej 269

33.2. Zasoby ułatwiajace osobom z deficytem percepcji wzrokowej podejmowanie aktywności zawodowej 273

33.3. Podsumowanie 278

34. Osoby chore psychicznie - Małgorzata Jasiecka, Anna Suchińska 280

35.1. Powstawanie choroby i jej znaczenie 288

35. Osoby chore somatycznie - Anna Suchińska 288

35.2. Bariery w podejmowaniu aktywności zawodowej 289

35.3. Oczekiwania chorych somatycznie wobec pracodawców 291

35.4. Poprawa sytuacji osób badanych 291

35.5. Podsumowanie 292

36. Jak osoby niepełnosprawne widzą możliwości poprawy swojej sytuacji? - Joanna Michalczuk 293

36.1. Możliwości poprawy sytuacji – wspólne dla różnych rodzajów niepełnosprawności 294

36.2. Możliwości poprawy sytuacji postrzegane przez osoby z deficytami percepcyjnymi w zakresie wzroku 295

36.3. Możliwości poprawy sytuacji postrzegane przez osoby z deficytami percepcyjnymi w zakresie słuchu 300

36.4. Możliwości poprawy sytuacji postrzegane przez osoby z deficytami motorycznymi 303

36.6 Możliwości poprawy sytuacji postrzegane przez osoby z przewlekłymi chorobami somatycznymi 309

37.1. Marzenia o stabilizacji i bezpieczeństwie 313

37. Wyobrażenia (osób niepełnosprawnych) na temat przyszłości - Iwona Bąbiak 313

37.2. Marzenia o samorealizacji 316

37.3. Marzenia o normalnym życiu 318

37.4. Czym jest sukces? 321

Notki o autorach 327

Wykaz przeprowadzonych wywiadów 329

Bibliografia 339