"Diagnostyka edukacyjna. Podręcznik akademicki"

Identyfikator Librowy: 1375

Spis treści

Przedmowa 11

1.1. Uczenie się 15

CZĘŚĆ I. Metody diagnostyczne 15

ROZDZIAŁ 1. Diagnostyka edukacyjna jako dziedzina pedagogiki 15

1.1.1. Cztery modele uczenia się 16

1.1.2. Psychologiczna charakterystyka modeli uczenia się 19

1.1.3. Historyczna zmienność modeli uczenia się 20

1.2. Nauczanie, wychowanie i kształcenie 22

1.2.1. Odmiany działania edukacyjnego 22

1.2.2. Trzy systemy kształcenia 25

1.3. Paradygmaty diagnostyki edukacyjnej 28

1.3.1. Uczenie się jako przedmiot diagnostyki 28

1.3.2. Pojęcie diagnozy i diagnostyki edukacyjnej 30

1.3.3. Cztery paradygmaty diagnostyki 31

1.4. Diagnostyka rozwojowa uczenia się 36

1.4.1. Krytyka diagnostyki edukacyjnej 37

1.4.2. Psycholog i pedagog jako diagności 38

1.4.3. Etyczne problemy diagnostyki 41

1.4.4. Normy etyczne diagnostyki 42

1.4.5. Kodeksy etyczne 44

1.4.6. Postępy edukacyjnej diagnostyki rozwojowej w Polsce 46

Najważniejsze pojęcia 46

Ćwiczenia 48

Zalecenia 50

2.1. Skale pomiarowe 52

2.1.1. Skala nominalna 52

ROZDZIAŁ 2. Pomiar pedagogiczny jako podstawa diagnostyki edukacyjnej 52

2.1.2. Skala porządkowa 54

2.1.3. Skala porządkowa znajomości języka obcego 54

2.1.4. Skala przedziałowa 56

2.1.5. Skala stosunkowa 59

2.2. Pomiar sprawdzający i różnicujący 60

2.2.1. Wyznaczanie normy ilościowej w pomiarze sprawdzającym 61

2.3. Narzędzia pomiaru pedagogicznego 63

2.3.1. Arkusz obserwacji 64

2.3.2. Skala postaw 65

2.3.3. Test socjometryczny 67

2.3.4. Kwestionariusz wywiadu i szczególna rola ankietera 68

2.3.5. Kwestionariusz ankiety 70

2.3.6. Skala opisowa 71

2.3.7. Test osiągnięć 72

2.4. Etapy przygotowań do pomiaru pedagogicznego 74

Najważniejsze pojęcia 76

Ćwiczenia 77

Zalecenia 79

3.1. Operacjonalizacja celów kształcenia 80

ROZDZIAŁ 3. Planowanie narzędzi diagnozy edukacyjnej 80

3.2. Taksonomie celów kształcenia 81

3.2.1. Taksonomia dziedziny emocjonalno-motywacyjnej 82

3.2.2. Taksonomia dziedziny światopoglądowej 83

3.2.3. Taksonomia dziedziny praktycznej 84

3.2.4. Taksonomia dziedziny poznawczej 85

3.3. Holizm i atomizm w planowaniu narzędzi pomiaru 86

3.3.1. Plan opisowy 86

3.3.2. Plan tabelaryczny 89

3.3.3. Plan inwentarza modeli uczenia się 90

3.3.4. Plan inwentarza atrybucji egzaminu szkolnego 91

3.3.5. Plan graficzny 92

3.3.6. Plan graficzny narzędzia pomiaru jako model badawczy 93

Najważniejsze pojęcia 93

Ćwiczenia 94

Zalecenia 96

4.1. Zasady konstrukcji elementów narzędzi diagnozy 97

4.1.1. Treść elementu 97

ROZDZIAŁ 4. Konstrukcja i analiza elementów narzędzi diagnozy 97

4.1.2. Forma elementu 100

4.1.3. Inwentarz modeli uczenia się 102

4.1.4. Inwentarz atrybucji egzaminu szkolnego 104

4.2. Analiza elementów 107

4.2.1. Czas pracy 108

4.2.2. Opuszczenia 108

4.2.3. Aprobata i łatwość 108

4.2.4. Przykład zastosowania wskaźnika aprobaty 109

4.2.5. Profil zadania testu sprawdzającego 110

4.2.6. Moc różnicująca 112

4.2.7. Moc różnicująca pozycji skalowych i zadań testowych 112

4.2.8. Planowanie testu a łatwość i moc różnicująca zadań 115

4.2.9. Komputerowe programy analizy elementów 116

4.3. Banki elementów 118

4.3.1. Teoria wyniku zadania 119

Najważniejsze pojęcia 124

Ćwiczenia 125

Zalecenia 127

5.1. Hierarchia niezbędnych właściwości pomiaru pedagogicznego 129

ROZDZIAŁ 5. Analiza i ocena narzędzia diagnozy 129

5.2. Bezstronność sytuacji diagnostycznej 130

5.2.1. Oszustwo w diagnostyce 132

5.3. Dokładność punktowania elementów narzędzia 134

5.3.1. Przykłady schematów punktowania 136

5.4. Rzetelność diagnozy 138

5.4.1. Metody szacowania rzetelności 141

5.4.2. Współczynnik rzetelności 142

5.4.3. Interpretacja błędu losowego pomiaru 143

5.5. Trafność diagnozy 145

5.5.1. Dyskurs trafności diagnozy modeli uczenia się gimnazjalistów 149

5.6. Obiektywizm diagnozy 153

5.6.1. Perspektywy pomiaru sprawdzającego 154

Najważniejsze pojęcia 156

Ćwiczenia 157

Zalecenia 160

6.1. Odrębność metodologiczna nieformalnej diagnostyki edukacyjnej 162

ROZDZIAŁ 6. Metody diagnostyczne na użytek nauczyciela 162

6.1.1. Właściwości pomiarowe nieformalnych metod diagnostycznych 165

6.2. Obserwacja 168

6.2.1. Janusz Korczak jako obserwator 169

6.3. Nauczycielski pomiar dydaktyczny 170

6.3.1. System ocen wypracowania szkolnego 171

6.3.2. Improwizowane sprawdzanie osiągnięć matematycznych 172

6.4. Analiza dokumentów 172

6.4.1. Synektyka jako tworzenie dokumentów osobistych 174

6.5. Rozmowa diagnostyczna 175

6.5.1. „Wychowanie bez porażek” jako metoda rozmowy 176

6.6. Ankieta 177

6.7. Eksperyment 179

6.7.1. Korczakowski eksperyment naturalny 181

Najważniejsze pojęcia 183

Ćwiczenia 184

Zalecenia 186

7.1. Pozycja społeczno-ekonomiczna rodziny ucznia 191

CZĘŚĆ II. Wyniki diagnozy 191

ROZDZIAŁ 7. Diagnoza osiągnięć w dziedzinie emocjonalnej 191

7.1.1. Aspiracje edukacyjne gimnazjalistów 193

7.2. Styl wychowania w rodzinie 195

7.2.1. Błąd wychowawczy 195

7.3. Osobowość, lęk, samoocena i podmiotowość ucznia 197

7.3.1. Wyuczona bezradność w szkole 198

7.4. Motywacja do uczenia się 200

7.4.1. Trudność utrzymania motywacji do uczenia się 201

7.4.2. Sylwetka najlepszego ucznia 202

7.5. Uspołecznienie i rozwój moralny 204

7.5.1. Edukacja domowa 205

7.6. Wspólnota dydaktyczna i pozycja ucznia w zespole 206

7.6.1. Twórczość a przystosowanie społeczne w klasie szkolnej 207

Najważniejsze pojęcia 209

Ćwiczenia 210

Zalecenia 213

8.1. Schematy, style i strategie poznawcze 214

ROZDZIAŁ 8. Diagnoza osiągnięć w dziedzinie poznawczej 214

8.1.1. Efekt wachlarzowy wyników uczenia się 216

8.2. Wymagania dydaktyczne 218

8.2.1. Dwa układy wymagań dydaktycznych 219

8.3. Sprawdzanie osiągnięć poznawczych 220

8.3.1. Kompetencje pomiarowe nauczycieli 221

8.4. Dwa rodzaje oceniania szkolnego 222

8.4.1. Pułapka pomiaru sprawdzającego 223

8.4.2. Poglądy nauczycieli na ocenianie osiągnięć uczniów 225

8.4.3. Dylematy sprawiedliwego oceniania 227

8.5. Skala stopni szkolnych 228

8.5.1. Siedem niegodziwych postaw wobec oceniania szkolnego 230

8.6. Komunikowanie oceny osiągnięć poznawczych 231

8.6.1. Komentowanie wyników pomiaru dydaktycznego 231

Najważniejsze pojęcia 232

Ćwiczenia 234

Zalecenia 235

9.1. Rodzaje egzaminów 237

ROZDZIAŁ 9. Egzaminy zewnętrzne 237

9.1.1. Złudzenia co do trafności egzaminów 239

9.2. Standardy egzaminu doniosłego 241

9.2.1. Powinności egzaminatora 243

9.3. Efekt egzaminatora 244

9.3.1. Statystyczne oszacowania efektu egzaminatora 245

9.3.2. Moderowanie oceniania 246

9.4. Wyniki egzaminu zewnętrznego 248

9.4.1. Płeć ucznia a wyniki egzaminów 251

9.5. Edukacyjna wartość dodana 252

9.5.1. Wartość dodana względna 253

9.5.2. Wartość dodana bezwzględna 254

9.5.3. Zależność edukacyjnej wartości dodanej od szkoły 257

9.6. Perspektywy egzaminów zewnętrznych 259

9.6.1. Postawy uczniów wobec egzaminów 261

9.6.2. Egzamin zewnętrzny a godność nauczyciela 262

9.6.3. Kształcenie według wymagań 264

Najważniejsze pojęcia 265

Ćwiczenia 266

Zalecenia 269

10.1. Rozwój osiągnięć ucznia i jego wspomaganie 270

ROZDZIAŁ 10. Diagnoza osiągnięć placówki edukacyjnej 270

10.2. Wpływ szkoły na osiągnięcia uczniów 271

10.2.1. Instytucjonalizacja edukacji i jej przezwyciężanie 272

10.2.2. „Mierzenie jakości pracy szkoły” 273

10.2.3. Czynnik szkoły w badaniach osiągnięć uczniów 273

10.2.4. „Tabele ligowe szkół” jako szkodliwe uproszczenie 274

10.2.5. Edukacyjna wartość dodana w strefach osiągnięć uczniów 276

10.2.6. Stałość i trafność wartości dodanej 278

10.3. Kierowanie placówką edukacyjną 280

10.3.1. Style kierowania placówką 281

10.3.2. Różnice rozwojowe między uczniami w szkole 281

10.3.3. W poszukiwaniu przyczyn sukcesu szkoły 283

10.4. Szkoła jako instytucja samoucząca się 286

10.4.1. Profil samooceny szkoły 287

Najważniejsze pojęcia 288

Ćwiczenia 289

Zalecenia 291

11.1. Diagnostyka edukacyjna w skali międzynarodowej 293

ROZDZIAŁ 11. Diagnoza osiągnięć edukacyjnych kraju 293

11.1.1. Bariery kulturowe porównywania edukacji 294

11.2. Diagnostyka rozwojowa systemów edukacyjnych 296

11.2.1. Metodologiczne problemy wielkich badań pedagogicznych 297

11.3. Międzynarodowe badania pedagogiczne 302

11.3.1. Pionierskie badania IEA 303

11.3.2. Drugie Studium Przedmiotów Przyrodniczych IEA na świecie i w Polsce 305

11.3.3. Nowe badania IEA nad przedmiotami ścisłymi i czytaniem 309

11.3.4. Badania Organizacji Współpracy Ekonomicznej i Rozwoju 310

11.4. Znaczenie porównań międzynarodowych dla rozwoju systemów edukacyjnych 312

Ćwiczenia 314

Najważniejsze pojęcia 314

Zalecenia 316

12.1. Pojęcie i pole działania ewaluacji 317

ROZDZIAŁ 12. Ewaluacja w edukacji jako pochodna diagnozy 317

12.1.1. Rodzaje informacji zbieranej w toku ewaluacji 319

12.1.2. Struktury formalne ewaluacji 320

12.2. Modele ewaluacji 321

12.2.1. Ewaluacja edukacyjna w Polsce 323

12.2.2. Pseudoewaluacja 323

12.3. Ewaluator edukacyjny 325

12.3.1. Krytyczny przyjaciel szkoły 326

Najważniejsze pojęcia 326

Ćwiczenia 327

Zalecenia 329

Bibliografia 330

Indeks nazwisk 347

Indeks rzeczowy 353