"Poradnictwo psychologiczne"
Identyfikator Librowy: 140129
Spis treści
Wprowadzenie 12
Rozdział 1. Poradnictwo psychologiczne (Jan Czesław Czabała) 17
Wstęp 17
1.1. Zdrowie psychiczne, wskaźniki i uwarunkowania 18
1.2. Kryzysy rozwojowe 21
1.3. Poradnictwo psychologiczne 23
1.3.1. Rodzaje zmian potrzebnych do poradzenia sobie z trudnościami 24
1.3.2. Proces poradnictwa pozwalający na osiąganie zmian 24
1.4. Wiedza i umiejętności potrzebne profesjonalistom w dziedzinie poradnictwa psychologicznego 39
1.5. Problemy etyczne w poradnictwie psychologicznym 44
Podsumowanie 44
Rozdział 2. Psychospołeczne uwarunkowania trudności związanych z realizacją zadań rozwojowych (Ewa Sokołowska) 46
Wstęp 46
2.1. Zadania rozwojowe pojawiające się w życiu człowieka 49
2.1.1. Rodzaje zadań rozwojowych 49
2.1.2. Czynniki warunkujące realizację zadań rozwojowych 61
2.2. Uwarunkowania trudności związanych z realizacją zadań rozwojowych 69
2.2.1. Psychologiczne uwarunkowania trudności związanych z realizacją zadań rozwojowych 70
2.2.2. Uwarunkowania społeczne trudności związanych z realizacją zadań rozwojowych 75
Podsumowanie 81
Rozdział 3. Poradnictwo dla rodziców dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym (Witold Pawliczuk) 83
Wstęp 83
3.1. Zadania rozwojowe dziecka w okresie przedszkolnym i szkolnym 84
3.1.1. Okres przedszkolny (3–5 lat) – wybrane zagadnienia 84
3.1.2. Okres szkolny (6–11 lat) – wybrane zagadnienia 86
3.2. Trudności w realizacji zadań rozwojowych wynikające ze wzorca przywiązania 87
3.3. Trudności w realizacji zadań rozwojowych wynikające z temperamentu 89
3.4. Oddziaływania behawioralne w pracy z dziećmi 91
3.4.1. Podstawy behawioryzmu, czyli co to jest zachowanie, rodzaje warunkowania, wzmocnienia oraz kary behawioralne 91
3.4.2. Praca na poprzeczce 94
3.4.3. Analiza behawioralna według Carol Sutton 94
3.4.4. Zasady (działanie w punkcie A) 95
3.4.5. Nagrody, przywileje i pochwały behawioralne (działanie w punkcie C) 95
3.4.6. Konsekwencje (działanie w punkcie C) 97
3.4.7. Wybuch agresji impulsywnej (działanie w punktach A, B i C) 98
3.5. Oddziaływania behawioralne w specyficznych problemach u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym 100
3.5.1. Lęk separacyjny 100
3.5.2. Moczenie mimowolne nieorganiczne 101
3.5.3. Zaniżona samoocena 103
3.5.4. Dziecko nieposłuszne 104
3.6. Oddziaływania wpływające na modyfikację środowiska dziecka 105
3.7. Dylematy i trudności w procesie poradnictwa 106
3.7.1. Rodzina „przemocowa” 106
3.7.2. Opiekunowie z dużymi wymaganiami wobec dziecka 107
3.7.3. Opiekunowie lękowi 107
3.7.4. Rodzice niezaangażowani 107
Podsumowanie 108
Rozdział 4. Poradnictwo psychologiczne w okresie adolescencji (Witold Pawliczuk) 110
4.1. Zadania rozwojowe okresu adolescencji (12–18 lat) – wybrane zagadnienia 110
Wstęp 110
4.2. Metody pracy z adolescentem 112
4.2.1. Dialog ukierunkowany 113
4.2.2. Inne techniki przydatne w pracy z adolescentem 114
4.2.3. Dialog motywujący 116
4.3. Metody pracy z rodzicem adolescenta 117
4.4. Oddziaływania w specyficznych problemach adolescentów 118
4.4.1. Pomoc w budowaniu własnej tożsamości 118
4.4.2. Lęk przed byciem ocenianym przez innych 119
4.4.3. Bunt nastoletni 120
4.4.4. Eksperymentowanie z używkami 121
4.4.5. Przemoc rówieśnicza 125
4.4.6. Próby samobójcze 127
4.5. Dylematy i trudności w procesie poradnictwa 129
Podsumowanie 130
Rozdział 5. Poradnictwo psychologiczne dla osób w okresie średniej dorosłości (Sylwia Kluczyńska) 132
Wstęp 132
5.1. Zadania rozwojowe w okresie średniej dorosłości 133
5.1.1. Wspomaganie rozwoju dorastających dzieci 134
5.1.2. Opieka nad starzejącymi się rodzicami 135
5.1.3. Praca zawodowa 135
5.2. Wybrane trudności pojawiające się w realizowaniu zadań rozwojowych w okresie średniej dorosłości 136
5.2.1. Trudności w pełnieniu ról w rodzinie 136
5.2.2. Kryzysy wieku średniego 144
5.2.3. Specyficzne trudności kobiet w wieku średnim 145
5.2.4. Specyficzne trudności mężczyzn w wieku średnim 148
5.2.5. Trudności w pracy zawodowej 149
5.3. Wybrane metody pomocy osobom w okresie średniej dorosłości 151
5.3.1. Praca nad konstruktywnym wyrażaniem emocji 152
5.3.2. Psychoedukacja 153
5.3.3. Praca nad rozpoznawaniem niekorzystnego sposobu myślenia 153
5.3.4. Wzmacnianie samooceny 154
5.3.5. Szukanie nowych rozwiązań i możliwości 155
5.3.6. Wsparcie społeczne 156
5.3.7. Techniki radzenia sobie ze stresem 156
Podsumowanie 157
5.3.8. Rozwój osobisty 157
Rozdział 6. Poradnictwo psychologiczne dla osób w okresie późnej dorosłości (Stanisława Steuden) 159
Wstęp 159
6.1. Charakterystyka okresu późnej dorosłości 160
6.1.1. Fizjologiczny wymiar starzenia się i starości 160
6.1.2. Przystosowanie do starości 164
6.2. Trudności pojawiające się w realizowaniu zadań rozwojowych w okresie późnej dorosłości 169
6.3. Dolegliwości nasilające się z wiekiem 173
6.3.1. Zaburzenia widzenia 174
6.3.2. Zaburzenia słuchu 176
6.3.3. Zaburzenia otępienne 177
6.3.4. Zaburzenia psychiczne 179
6.4. Metody pomocy osobom w okresie późnej dorosłości 181
Podsumowanie 186
Rozdział 7. Poradnictwo par. Paradygmat poznawczo-behawioralny (Wojciech Stefaniak) 189
Wstęp 189
7.1. Utrzymanie pozytywnego poziomu satysfakcji ze związku 191
7.1.1. Trudności na poziomie zachowań wpływające na możliwości utrzymania satysfakcji ze związku 192
7.1.2. Trudności pojawiające się na poziomie przetwarzania poznawczego wpływające na możliwości utrzymania satysfakcji ze związku 196
7.2. Diagnoza sytuacji pary 203
7.2.1. Styl przywiązania 203
7.2.2. Style relacji i interakcji w parze 206
7.2.3. Uwarunkowania psychiczne i osobowościowe partnerów 208
7.3. Metody pomocy osobom doświadczającym trudności w związku 210
7.3.1. Interwencje behawioralne 210
7.3.2. Interwencje poznawcze 217
7.4. Dylematy i trudności w procesie poradnictwa par 223
7.4.1. Gotowe rozwiązania problemów czy raczej narzędzia do ich rozwiązania? 223
7.4.2. Brak gotowości do współpracy 223
7.4.3. Trudności z zachowaniem zasady symetrycznego traktowania partnerów przez doradcę 225
7.4.4. Trudności wynikające z osobowości, doświadczeń i systemu przekonań prowadzącego poradnictwo 225
Podsumowanie 226
Rozdział 8. Poradnictwo rodzinne (Irena Jelonkiewicz) 229
Wstęp 229
8.1. Trudności pojawiające się w realizowaniu zadań rozwojowych rodziny 231
8.1.1. Systemowe rozumienie rodziny 231
8.1.2. Koncepcja cyklu życia rodzinnego 234
8.1.3. Wykorzystanie w poradnictwie rodzinnym różnych podejść teoretycznych: behawioralnego, strukturalnego, strategicznego, ekologicznego, Gestalt 237
8.2. Metody pomocy osobom doświadczającym określonych trudności 242
8.2.1. Pojęcie, cel i funkcja poradnictwa rodzinnego 242
8.2.2. Metody pomocy 244
8.3. Dylematy i trudności w procesie poradnictwa rodzinnego 253
Podsumowanie 257
Rozdział 9. Poradnictwo psychologiczne w trudnościach szkolnych (Grażyna Fabiszewska) 259
Wstęp 259
9.1. Charakterystyka trudności szkolnych 260
9.1.1. Definicje, rodzaje oraz fazy narastania trudności i niepowodzeń szkolnych 260
9.1.2. Przyczyny trudności i niepowodzeń szkolnych 264
9.1.3. Konsekwencje trudności i niepowodzeń szkolnych 265
9.2. Poradnictwo w trudnościach szkolnych 266
9.2.1. Szkoła jako miejsce rozpoznawania pierwszych sygnałów trudności dziecka 266
9.2.2. Poradnictwo w trudnościach szkolnych na terenie poradni psychologiczno-pedagogicznych 269
9.3. Dylematy i trudności w procesie poradnictwa 289
Podsumowanie 290
Rozdział 10. Poradnictwo psychologiczne dla osób z niepełnosprawnością (Małgorzata Łuba) 292
Wstęp 292
10.1. Trudności pojawiające się w realizowaniu zadań rozwojowych 293
10.1.1. Rodzaje niepełnosprawności 294
10.1.2. Proces przystosowania się do niepełnosprawności 296
10.1.3. Zmiany w funkcjonowaniu rodziny 298
10.2. Metody pomocy osobom doświadczającym określonych trudności 300
10.2.1. Budowanie poczucia własnej wartości i wzmacnianie samooceny 300
10.2.2. Zwiększanie zakresu samodzielności i wspieranie komunikowania potrzeb 306
10.2.3. Motywowanie do działania 310
10.2.4. Pomoc w nawiązywaniu kontaktów z innymi 315
10.2.5. Wspieranie relacji intymnych 318
10.3. Dylematy i trudności w procesie poradnictwa 319
10.3.1. Przekonania utrudniające pracę z osobami z niepełnosprawnością 319
10.3.2. Przejmowanie odpowiedzialności za proces zmiany 320
10.3.3. Złość na brak aktywności 321
Podsumowanie 322
10.3.4. Obawa przed stawianiem wymagań 322
Rozdział 11. Poradnictwo psychologiczne dla osób chorych somatycznie (Lidia Zabłocka-Żytka) 324
Wstęp 324
11.1. Konsekwencje choroby somatycznej w obszarze psychospołecznego funkcjonowania chorego i realizacji zadań rozwojowych 325
11.1.1. Funkcjonowanie emocjonalne 325
11.1.2. Funkcjonowanie poznawcze 328
11.1.3. Funkcjonowanie społeczne 328
11.1.4. Obraz siebie, samoocena 332
11.2. Poradnictwo psychologiczne w chorobie somatycznej 333
11.1.5. Sfera fizyczna 333
11.2.1. Techniki wykorzystywane w poradnictwie psychologicznym dla chorych somatycznie 335
11.2.2. Poradnictwo na poszczególnych etapach radzenia sobie z chorobą somatyczną 340
11.2.3. Specyfika poradnictwa dla chorych somatycznie 342
11.2.4. Dlaczego poradnictwo psychologiczne? 346
11.3. Dylematy i trudności w procesie poradnictwa 347
Podsumowanie 349
Rozdział 12. Poradnictwo psychologiczne dla osób z poważnymi zaburzeniami psychicznymi i dla ich rodzin (Beata Hintze) 351
Wstęp 351
12.1. Trudności pojawiające się w realizowaniu zadań rozwojowych 352
12.1.1. Konsekwencje zachorowania w różnych okresach życia 352
12.2. Diagnoza psychologiczna w zaburzeniach psychicznych – pomoc w zrozumieniu problemów pacjenta, podstawa dalszej pracy terapeutycznej 357
12.2.1. Zaburzenia myślenia w psychozach 357
12.2.2. Zaburzenia poznawcze 360
12.3. Metody pomocy osobom doświadczającym określonych trudności 362
12.3.1. Metody pomocy osobom z pierwszym epizodem choroby i ich bliskim 363
12.3.2. Metody pomocy osobom z kilkuletnim przebiegiem choroby i ich rodzinom 366
12.3.3. Metody pomocy osobom z zaburzeniami psychicznymi z problemami w funkcjonowaniu poznawczym 369
12.3.4. Pomoc w radzeniu sobie z psychologicznymi i społecznymi konsekwencjami zaburzeń psychicznych 373
12.3.5. Pomoc psychologowi i rodzinie w sytuacji samobójstwa osoby z zaburzeniami psychicznymi 375
12.4. Dylematy i trudności w procesie poradnictwa 376
Podsumowanie 379
Bibliografia 381
O Autorach 413