"Poradnictwo psychologiczne"

Identyfikator Librowy: 140129

Spis treści

Wprowadzenie 12

Rozdział 1. Poradnictwo psychologiczne (Jan Czesław Czabała) 17

Wstęp 17

1.1. Zdrowie psychiczne, wskaźniki i uwarunkowania 18

1.2. Kryzysy rozwojowe 21

1.3. Poradnictwo psychologiczne 23

1.3.1. Rodzaje zmian potrzebnych do poradzenia sobie z trudnościami 24

1.3.2. Proces poradnictwa pozwalający na osiąganie zmian 24

1.4. Wiedza i umiejętności potrzebne profesjonalistom w dziedzinie poradnictwa psychologicznego 39

1.5. Problemy etyczne w poradnictwie psychologicznym 44

Podsumowanie 44

Rozdział 2. Psychospołeczne uwarunkowania trudności związanych z realizacją zadań rozwojowych (Ewa Sokołowska) 46

Wstęp 46

2.1. Zadania rozwojowe pojawiające się w życiu człowieka 49

2.1.1. Rodzaje zadań rozwojowych 49

2.1.2. Czynniki warunkujące realizację zadań rozwojowych 61

2.2. Uwarunkowania trudności związanych z realizacją zadań rozwojowych 69

2.2.1. Psychologiczne uwarunkowania trudności związanych z realizacją zadań rozwojowych 70

2.2.2. Uwarunkowania społeczne trudności związanych z realizacją zadań rozwojowych 75

Podsumowanie 81

Rozdział 3. Poradnictwo dla rodziców dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym (Witold Pawliczuk) 83

Wstęp 83

3.1. Zadania rozwojowe dziecka w okresie przedszkolnym i szkolnym 84

3.1.1. Okres przedszkolny (3–5 lat) – wybrane zagadnienia 84

3.1.2. Okres szkolny (6–11 lat) – wybrane zagadnienia 86

3.2. Trudności w realizacji zadań rozwojowych wynikające ze wzorca przywiązania 87

3.3. Trudności w realizacji zadań rozwojowych wynikające z temperamentu 89

3.4. Oddziaływania behawioralne w pracy z dziećmi 91

3.4.1. Podstawy behawioryzmu, czyli co to jest zachowanie, rodzaje warunkowania, wzmocnienia oraz kary behawioralne 91

3.4.2. Praca na poprzeczce 94

3.4.3. Analiza behawioralna według Carol Sutton 94

3.4.4. Zasady (działanie w punkcie A) 95

3.4.5. Nagrody, przywileje i pochwały behawioralne (działanie w punkcie C) 95

3.4.6. Konsekwencje (działanie w punkcie C) 97

3.4.7. Wybuch agresji impulsywnej (działanie w punktach A, B i C) 98

3.5. Oddziaływania behawioralne w specyficznych problemach u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym 100

3.5.1. Lęk separacyjny 100

3.5.2. Moczenie mimowolne nieorganiczne 101

3.5.3. Zaniżona samoocena 103

3.5.4. Dziecko nieposłuszne 104

3.6. Oddziaływania wpływające na modyfikację środowiska dziecka 105

3.7. Dylematy i trudności w procesie poradnictwa 106

3.7.1. Rodzina „przemocowa” 106

3.7.2. Opiekunowie z dużymi wymaganiami wobec dziecka 107

3.7.3. Opiekunowie lękowi 107

3.7.4. Rodzice niezaangażowani 107

Podsumowanie 108

Rozdział 4. Poradnictwo psychologiczne w okresie adolescencji (Witold Pawliczuk) 110

4.1. Zadania rozwojowe okresu adolescencji (12–18 lat) – wybrane zagadnienia 110

Wstęp 110

4.2. Metody pracy z adolescentem 112

4.2.1. Dialog ukierunkowany 113

4.2.2. Inne techniki przydatne w pracy z adolescentem 114

4.2.3. Dialog motywujący 116

4.3. Metody pracy z rodzicem adolescenta 117

4.4. Oddziaływania w specyficznych problemach adolescentów 118

4.4.1. Pomoc w budowaniu własnej tożsamości 118

4.4.2. Lęk przed byciem ocenianym przez innych 119

4.4.3. Bunt nastoletni 120

4.4.4. Eksperymentowanie z używkami 121

4.4.5. Przemoc rówieśnicza 125

4.4.6. Próby samobójcze 127

4.5. Dylematy i trudności w procesie poradnictwa 129

Podsumowanie 130

Rozdział 5. Poradnictwo psychologiczne dla osób w okresie średniej dorosłości (Sylwia Kluczyńska) 132

Wstęp 132

5.1. Zadania rozwojowe w okresie średniej dorosłości 133

5.1.1. Wspomaganie rozwoju dorastających dzieci 134

5.1.2. Opieka nad starzejącymi się rodzicami 135

5.1.3. Praca zawodowa 135

5.2. Wybrane trudności pojawiające się w realizowaniu zadań rozwojowych w okresie średniej dorosłości 136

5.2.1. Trudności w pełnieniu ról w rodzinie 136

5.2.2. Kryzysy wieku średniego 144

5.2.3. Specyficzne trudności kobiet w wieku średnim 145

5.2.4. Specyficzne trudności mężczyzn w wieku średnim 148

5.2.5. Trudności w pracy zawodowej 149

5.3. Wybrane metody pomocy osobom w okresie średniej dorosłości 151

5.3.1. Praca nad konstruktywnym wyrażaniem emocji 152

5.3.2. Psychoedukacja 153

5.3.3. Praca nad rozpoznawaniem niekorzystnego sposobu myślenia 153

5.3.4. Wzmacnianie samooceny 154

5.3.5. Szukanie nowych rozwiązań i możliwości 155

5.3.6. Wsparcie społeczne 156

5.3.7. Techniki radzenia sobie ze stresem 156

Podsumowanie 157

5.3.8. Rozwój osobisty 157

Rozdział 6. Poradnictwo psychologiczne dla osób w okresie późnej dorosłości (Stanisława Steuden) 159

Wstęp 159

6.1. Charakterystyka okresu późnej dorosłości 160

6.1.1. Fizjologiczny wymiar starzenia się i starości 160

6.1.2. Przystosowanie do starości 164

6.2. Trudności pojawiające się w realizowaniu zadań rozwojowych w okresie późnej dorosłości 169

6.3. Dolegliwości nasilające się z wiekiem 173

6.3.1. Zaburzenia widzenia 174

6.3.2. Zaburzenia słuchu 176

6.3.3. Zaburzenia otępienne 177

6.3.4. Zaburzenia psychiczne 179

6.4. Metody pomocy osobom w okresie późnej dorosłości 181

Podsumowanie 186

Rozdział 7. Poradnictwo par. Paradygmat poznawczo-behawioralny (Wojciech Stefaniak) 189

Wstęp 189

7.1. Utrzymanie pozytywnego poziomu satysfakcji ze związku 191

7.1.1. Trudności na poziomie zachowań wpływające na możliwości utrzymania satysfakcji ze związku 192

7.1.2. Trudności pojawiające się na poziomie przetwarzania poznawczego wpływające na możliwości utrzymania satysfakcji ze związku 196

7.2. Diagnoza sytuacji pary 203

7.2.1. Styl przywiązania 203

7.2.2. Style relacji i interakcji w parze 206

7.2.3. Uwarunkowania psychiczne i osobowościowe partnerów 208

7.3. Metody pomocy osobom doświadczającym trudności w związku 210

7.3.1. Interwencje behawioralne 210

7.3.2. Interwencje poznawcze 217

7.4. Dylematy i trudności w procesie poradnictwa par 223

7.4.1. Gotowe rozwiązania problemów czy raczej narzędzia do ich rozwiązania? 223

7.4.2. Brak gotowości do współpracy 223

7.4.3. Trudności z zachowaniem zasady symetrycznego traktowania partnerów przez doradcę 225

7.4.4. Trudności wynikające z osobowości, doświadczeń i systemu przekonań prowadzącego poradnictwo 225

Podsumowanie 226

Rozdział 8. Poradnictwo rodzinne (Irena Jelonkiewicz) 229

Wstęp 229

8.1. Trudności pojawiające się w realizowaniu zadań rozwojowych rodziny 231

8.1.1. Systemowe rozumienie rodziny 231

8.1.2. Koncepcja cyklu życia rodzinnego 234

8.1.3. Wykorzystanie w poradnictwie rodzinnym różnych podejść teoretycznych: behawioralnego, strukturalnego, strategicznego, ekologicznego, Gestalt 237

8.2. Metody pomocy osobom doświadczającym określonych trudności 242

8.2.1. Pojęcie, cel i funkcja poradnictwa rodzinnego 242

8.2.2. Metody pomocy 244

8.3. Dylematy i trudności w procesie poradnictwa rodzinnego 253

Podsumowanie 257

Rozdział 9. Poradnictwo psychologiczne w trudnościach szkolnych (Grażyna Fabiszewska) 259

Wstęp 259

9.1. Charakterystyka trudności szkolnych 260

9.1.1. Definicje, rodzaje oraz fazy narastania trudności i niepowodzeń szkolnych 260

9.1.2. Przyczyny trudności i niepowodzeń szkolnych 264

9.1.3. Konsekwencje trudności i niepowodzeń szkolnych 265

9.2. Poradnictwo w trudnościach szkolnych 266

9.2.1. Szkoła jako miejsce rozpoznawania pierwszych sygnałów trudności dziecka 266

9.2.2. Poradnictwo w trudnościach szkolnych na terenie poradni psychologiczno-pedagogicznych 269

9.3. Dylematy i trudności w procesie poradnictwa 289

Podsumowanie 290

Rozdział 10. Poradnictwo psychologiczne dla osób z niepełnosprawnością (Małgorzata Łuba) 292

Wstęp 292

10.1. Trudności pojawiające się w realizowaniu zadań rozwojowych 293

10.1.1. Rodzaje niepełnosprawności 294

10.1.2. Proces przystosowania się do niepełnosprawności 296

10.1.3. Zmiany w funkcjonowaniu rodziny 298

10.2. Metody pomocy osobom doświadczającym określonych trudności 300

10.2.1. Budowanie poczucia własnej wartości i wzmacnianie samooceny 300

10.2.2. Zwiększanie zakresu samodzielności i wspieranie komunikowania potrzeb 306

10.2.3. Motywowanie do działania 310

10.2.4. Pomoc w nawiązywaniu kontaktów z innymi 315

10.2.5. Wspieranie relacji intymnych 318

10.3. Dylematy i trudności w procesie poradnictwa 319

10.3.1. Przekonania utrudniające pracę z osobami z niepełnosprawnością 319

10.3.2. Przejmowanie odpowiedzialności za proces zmiany 320

10.3.3. Złość na brak aktywności 321

Podsumowanie 322

10.3.4. Obawa przed stawianiem wymagań 322

Rozdział 11. Poradnictwo psychologiczne dla osób chorych somatycznie (Lidia Zabłocka-Żytka) 324

Wstęp 324

11.1. Konsekwencje choroby somatycznej w obszarze psychospołecznego funkcjonowania chorego i realizacji zadań rozwojowych 325

11.1.1. Funkcjonowanie emocjonalne 325

11.1.2. Funkcjonowanie poznawcze 328

11.1.3. Funkcjonowanie społeczne 328

11.1.4. Obraz siebie, samoocena 332

11.2. Poradnictwo psychologiczne w chorobie somatycznej 333

11.1.5. Sfera fizyczna 333

11.2.1. Techniki wykorzystywane w poradnictwie psychologicznym dla chorych somatycznie 335

11.2.2. Poradnictwo na poszczególnych etapach radzenia sobie z chorobą somatyczną 340

11.2.3. Specyfika poradnictwa dla chorych somatycznie 342

11.2.4. Dlaczego poradnictwo psychologiczne? 346

11.3. Dylematy i trudności w procesie poradnictwa 347

Podsumowanie 349

Rozdział 12. Poradnictwo psychologiczne dla osób z poważnymi zaburzeniami psychicznymi i dla ich rodzin (Beata Hintze) 351

Wstęp 351

12.1. Trudności pojawiające się w realizowaniu zadań rozwojowych 352

12.1.1. Konsekwencje zachorowania w różnych okresach życia 352

12.2. Diagnoza psychologiczna w zaburzeniach psychicznych – pomoc w zrozumieniu problemów pacjenta, podstawa dalszej pracy terapeutycznej 357

12.2.1. Zaburzenia myślenia w psychozach 357

12.2.2. Zaburzenia poznawcze 360

12.3. Metody pomocy osobom doświadczającym określonych trudności 362

12.3.1. Metody pomocy osobom z pierwszym epizodem choroby i ich bliskim 363

12.3.2. Metody pomocy osobom z kilkuletnim przebiegiem choroby i ich rodzinom 366

12.3.3. Metody pomocy osobom z zaburzeniami psychicznymi z problemami w funkcjonowaniu poznawczym 369

12.3.4. Pomoc w radzeniu sobie z psychologicznymi i społecznymi konsekwencjami zaburzeń psychicznych 373

12.3.5. Pomoc psychologowi i rodzinie w sytuacji samobójstwa osoby z zaburzeniami psychicznymi 375

12.4. Dylematy i trudności w procesie poradnictwa 376

Podsumowanie 379

Bibliografia 381

O Autorach 413