"Dzieje kultury brytyjskiej"

Spis treści

Wstęp 14

Rozdział I. BRYTANIA PREHISTORYCZNA I CELTYCKA 18

Najstarsze kultury Brytanii 18

Zagadka kamiennych kręgów 21

Kultura Celtów 24

Potomkowie Hwlla i Akun 24

Czy Celtowie brytyjscy przybyli z kontynentu europejskiego? 26

Języki celtyckie 29

Religia 30

Druidzi 31

Bard w archaicznej społeczności celtyckiej 34

Przedchrześcijańska literatura celtycka 36

Przedchrześcijańska sztuka celtycka 40

Rozdział II. BRITANNIA ANTIQUA 42

Wyspy Cynowe 42

Od Pretanike do Wysp Brytyjskich 46

Britannia Romana 48

Podbój 48

Okres powstań brytońskich 49

Pod ochroną Muru Hadriana 51

Wzloty i upadki „brytońskich cesarzy” 54

Narodziny brytońskiego chrześcijaństwa 58

Rozdział III. DZIEDZICTWO ARTURA I HENGESTA 60

Inter mare et Barbaros 60

Drogi podboju anglosaskiego 63

Kultura germańskich przybyszów 68

Poezja staroangielska 70

Muzyka staroangielska 75

Sztuka i architektura anglosaska 77

Alfred Wielki 80

Wikingowie w Brytanii – nie tylko rozboje 82

Kultura normańskiej Anglii 88

Architektura 90

Metaloplastyka 93

Tkactwo i haft artystyczny 93

Malarstwo tablicowe i ścienne 95

Sztuka iluminatorska 96

Witrażownictwo 96

Języki i literatury Anglii normańskiej 97

Literatura średnioangielska 99

Od Urbgena do Owaina Glyn Dwra 100

Kronikarze średniowieczni 105

Myśl teologiczna 111

Wycliffe i lollardyzm 114

Chaucer i jego pielgrzymi 118

Paradoksy wojny stuletniej 119

Od Kaledonii do Albanu 123

Złoty wiek literatury szkockiej 125

Średniowieczna muzyka angielska po roku 1066 127

Ludyczność angielskiego średniowiecza 130

Tańce zbiorowe 130

Początki form teatralnych 132

Inne formy ludyczne 133

Rozdział IV. EPOKA REFORMACJI I TEATRU 134

Początki wielkiej dynastii 134

Niespełnione nadzieje brytońskich Celtów 137

Reformacja w Anglii 143

More i jego Utopia 148

Rządy Edwarda VI i Krwawej Mary 150

Kultura reformującej się Szkocji 154

Początki nowożytnej architektury i muzyki szkockiej 164

Panowanie Elżbiety 172

Hakluyt i narodziny angielskiej świadomości morskiej 178

Legenda zwycięstwa nad Armadą 180

Kompanioni Jej Królewskiej Mości 186

Pierwsze krytyki teatru 190

Shakespeare – symbol epoki 191

Shakespeare poza klasycznym teatrem 194

Nie tylko Shakespeare 196

Tragedia 196

Komedia 200

Spółki dramaturgiczne 203

Odkrycie łzawych uczuć i tragedia rodzinna 204

Między Arkadią a eufuizmem, czyli narodziny powieści elżbietańskiej 205

Poezja i poeta w elżbietańskiej Anglii 211

Spisywacze historii – polemiki religijne i społeczne 214

Muzyka epoki Tudorów 215

Malarstwo i witraże 220

Architektura 222

Krzesło i widelec – symbole rodzącego się indywidualizmu 226

Obyczaje i ubiory epoki Tudorów 228

Rozdział V. BURZLIWY WIEK XVII 232

Pod panowaniem Jakuba I 232

Szkoci na emigracji 235

Bacon i początek nowożytnego empiryzmu 237

Brytyjskie Biblie 238

Pirackie legendy 245

Poeci metafizyczni 247

Kawalierzy szpady i pióra 250

Czym był purytanizm? 253

Piewcy purytanizmu 258

Deklaracja sportów 261

Boskie prawa i Parlament 266

„Szumowiny i męty tej ziemi” 268

Droga na szafot 273

Cromwell 275

Pogrobne przesłanie Hobbesa 278

Czas restauracji i Habeas Corpus 280

Satyra i odnowa teatru 286

Powieść i pamiętnikarze 290

Faworyty ostatnich Stuartów 293

Ubiory, peruki i kosmetyki 295

Muzyka okresu restauracji 298

Malarstwo – w cieniu cudzoziemców 299

Rzeźba – brak rodzimych talentów 301

Architektura – od Jonesa do Wrena 302

Rzemiosło artystyczne 305

Zdobnictwo ścian i sufitów – boazerie i sztukaterie 305

Tkaniny 306

Meblarstwo 307

Kowalstwo artystyczne 308

Szkło i ceramika 308

Sztuka drukarska i introligatorstwo 309

Zegarmistrzostwo 310

Rozwój nauki – pod znakiem Newtona 311

Filozofia i myśl polityczna Locke’a 313

Trudne narodziny tolerancji 317

Platoniści z Cambridge 322

Początki prasy i walki o wolność słowa 324

Rozdział VI. WIEK ROZUMU 329

Historyczne tło epoki 329

Augustianie i oświeceni 330

Początki refleksji estetycznej – neoklasycyzm Pope’a 332

Prasa kulturalna i codzienna 335

Sztuka drukarska 338

Zmagania o wolność słowa 338

Narodziny literackiego reportażu 341

Robinson, czyli buntownik i zwiadowca kolonialny 343

Szlakiem Guliwera 345

Powieść listowa – początki kwestii kobiecej 347

Libertynizm erotyczny 349

Łotrzykowskie tradycje 354

Ponura legenda Tyburn 356

Teatr i dramat 359

Pod znakiem Opery żebraczej i włoskiej 361

God Save the King i Rule Britannia 364

Angielskość Händla 370

Promenady, cyrk i sport 373

Malarstwo – od Hogartha do Reynoldsa 375

Architektura 380

Rzeźba 384

Rzemiosło artystyczne 385

Złotnictwo i jubilerstwo 385

Ceramika, porcelana i szkło 387

Wyroby metalowe – kowalstwo artystyczne 388

Zegarmistrzostwo 388

Meblarstwo 389

Ubiór i moda 391

Perukarstwo, tabaka i kosmetyki 393

Między moralistyką a ekonomią 395

Wielkie kierunki i systemy filozoficzne 399

Oświeceniowy deizm 399

Berkeley 401

Hume 401

Szkocka szkoła filozoficzna 402

Narodziny nowożytnej historiografii 403

Edukacja 406

Słowniki i encyklopedie – legenda doktora Johnsona 409

Początki muzealnictwa 412

Postępy higieny 413

Poczta i komunikacja 415

Antykatolickie ostatki 417

Rozdział VII. OD CZUŁOŚCI SERCA DO ROMANTYCZNYCH PORYWÓW 419

Brytyjski sentymentalizm 419

Sztuka w nurcie sentymentalizmu i preromantyzmu 425

Malarstwo topograficzne i akwarele 425

Picturesque 428

Duchy jako element brytyjskiej... rzeczywistości 429

Gotycka powieść grozy 432

Ogród angielski 435

Architektura w ogrodach angielskich – ruiny i kocie posągi 439

Neogotyk 443

Poeci preromantycznej wyobraźni 445

Odkrycie folkloru 448

Dramatyczne losy szkockiego tartanu 452

Nobilitacja literatury ludowej 458

Malarstwo epoki romantyzmu 461

Brytyjscy romantycy wobec kwestii wolności i rewolucji 473

Geniusze brytyjskiego romantyzmu 483

Blake – poeta, który zmarł śpiewając 483

Byron – sportsmen i buntownik 483

Wordsworth, Coleridge, Southey – poeci jezior 486

Keats – przedwczesna śmierć 488

Scott – twórca powieści historycznej 489

Shelley – wojujący ateista 489

Muzyka romantyzmu 490

Ubiory doby romantycznej 493

Legenda Trafalgaru – blaski i cienie brytyjskiej potęgi morskiej 496

Moralny wymiar podboju Indii – Kompania Wschodnioindyjska 502

Rozdział VIII. WIKTORIA I JEJ EPOKA 504

Pod znakiem pary i elektryczności 510

Cena rewolucji przemysłowej 514

Luddyzm 515

Poganiacze niewolników – praca dzieci 516

W cieniu Peterloo – działalność Cobbetta 519

Zawiedzeni czartyści 521

Utylitaryzm i początki myśli społecznej 523

Kobieta, małżeństwo i seks w wiktoriańskiej Anglii 526

Homoseksualizm 529

Prostytucja 530

Policja i prawo 532

Od konstabli Peela do Scotland Yardu 532

Sądownictwo i system penitencjarny 534

Dziedzictwo opryszka Houlihana 537

Nowoczesna poczta 538

Prasa 540

Prasa codzienna 540

Prasa radykalna 542

Czasopisma kulturalne i naukowe 543

Czasopisma popularne 545

Prasa kobieca i rodzinna 545

Prasa religijna 545

Prasa sportowa 546

Pisma satyryczne i karykatura 547

Giganci wiktoriańskiej powieści 549

Surtees i Dickens 549

Od Thackeraya do Wellsa 552

Pisarki doby wiktoriańskiej 555

Poezja wiktoriańska 556

Literatura dla dzieci i młodzieży 559

Dramat i teatr – w świetle gazowych lamp 562

Muzyka 567

Działalność koncertowa – stan i rozwój muzyki symfonicznej 567

Opera 570

Balet 572

Music-hall 572

Historiografia 576

Rozwój myśli estetycznej 578

Malarstwo wiktoriańskie 581

Sztuka i poezja prerafaelitów 587

Zanikająca miniatura i rutynizacja portretu 589

Wiktoriańskie malarstwo realistyczne 590

Biblia, antyk i historia 591

Pejzaż i malarstwo rodzajowe 592

Od jeleni na rykowisku do malarstwa erotycznego 593

Cudzoziemscy malarze w Wielkiej Brytanii, brytyjscy artyści za granicą 595

Maryniści 595

Akwarelistyka, rytownictwo, ilustratorstwo książek i czasopism 597

Malarstwo o tematyce sportowej 601

Wpływy Francji i szkoła z Glasgow 602

Klub Nowej Sztuki Angielskiej i szkoła z Newlyn 603

Witrażownictwo 604

Amatorzy 604

Rzeźba 606

Handel sztuką, mecenat i galerie 608

Architektura po neogotyku 610

Biblioteki i towarzystwa naukowe 613

Rewolucyjny wpływ teorii... ewolucji 614

Kontynuatorzy Smitha 618

Religia 620

Drogi awansu i poprawy bytu 624

Self-help i koncepcja wiedzy użytecznej 624

Ruch związkowy 627

Ruch spółdzielczy 628

Odmiany brytyjskiego socjalizmu 629

Socjalizm utopijny 629

Socjalizm chrześcijański 630

Socjalizm municypalny Toynbeego 631

Fabianie 632

Sytuacja w krajach celtyckich – „trwajcie jako naród” 633

„Wychowanie do swojego celu stosowne” 638

Armia i flota – w cieniu wielkich legend 644

Wiktoriański etos sportu 646

Rodzina wiktoriańska, obyczaje domowe i towarzyskie, ubiór 651

Rozdział IX. UMIERA IMPERIUM, NIECH ŻYJE IMPERIUM 657

Epoka edwardiańska 657

Literatura i sztuka początku wieku XX 660

Powieść 660

Poezja georgiańska 662

Grupa Bloomsbury i Apostołowie 663

Imagizm i vortycyzm 665

Dramat i teatr przełomu wieków 666

Malarstwo i rzeźba do I wojny światowej 668

Myśl społeczna i filozoficzna przełomu wieków 670

Edwardiański barok i miasta-ogrody 672

Muzyka do I wojny światowej 674

Wojna, jej poeci i malarze 675

Zwycięstwo sufrażystek 679

Dwudziestolecie międzywojenne – zagrożenie kulturą biedy 680

Egzotyka brytyjskiej kultury politycznej – komunizm i faszyzm 683

Od człowieka z chorągiewką do Rolls-Royce’a 685

Pod znakiem teatrografu i „małego włóczęgi” 687

Początek elektronicznej rewolucji – radio BBC 692

Literatura dwudziestolecia międzywojennego 695

Powieść 695

Powieść detektywistyczna – od Bentleya do Agaty Christie 703

Poezja 705

Teatr i dramat międzywojnia 708

Muzyka przed rokiem 1939 710

Sztuka dwudziestolecia międzywojennego 712

Malarstwo 712

Rzeźba 714

Architektura i urbanistyka po I wojnie światowej 716

Co przydarzyło się Corbettom? 718

Ku ideałom państwa opiekuńczego 721

Literatura i film czasu wojny 722

Malarstwo i rzeźba 728

Teatr i muzyka 729

Bum, bum, bum – buuuum 730

Churchill 731

Przemiany społeczno-kulturowe po II wojnie światowej 733

Nowy fenomen – kultura ludności kolorowej 735

Problemy monarchii 739

Edukacja a ekonomia 742

Prawa Parkinsona 745

Kwestie kultury prawnej – aborcja i kara śmierci 747

Film – wielkość i dekadencja samodzielności 748

Radio – koniec monopolu BBC 752

Eksplozja telewizji 754

Prasa się nie poddaje 758

Od Steele’a do Britpopu 762

Muzyka symfoniczna i opera 767

Rozkwit i dekadencja królewskiego baletu 770

Teatr i dramat po II wojnie światowej 773

Wielcy eksperymentatorzy 775

Młodzi gniewni 777

Druga fala 778

Teatry społeczności miejskich i teatr edukacyjny 780

Teatry awangardowe i obrzeży 782

Między historią a polityką 785

Teatr zbiorowości dyskryminowanych 786

Niektóre tendencje w brytyjskim dramacie końca XX stulecia 788

Literatura powojenna – pod znakiem Orwella i Goldinga 789

Krytyka teatralna 789

Powieść 789

Brytyjskie dystopie 790

Powieść katolicka 794

Literatura dziecięca i młodzieżowa – Harry Potter 797

Od Jamesa Bonda do Dnia szakala 802

Spadkobiercy Wellsa 803

Poezja po II wojnie światowej 804

Dekadencja sztuki 806

Nowa architektura i urbanistyka 812

Imperium linguae anglorum 815

Skróty stosowane w przypisach 818

Bibliografia 819

Indeks nazwisk 827

Mapy 866