"Bioetyka, t. 1. Medycyna na granicach życia"

Spis treści

Od Autora 12

I. Etyka lekarska i bioetyka 15

A. Cele dydaktyczne 16

B. Część teoretyczna 16

1. Etyka lekarska 17

1.1. Przysięga Hipokratesa 18

1.2. Funkcje etyki lekarskiej 22

1.3. Rewolucja kodeksowa w etyce lekarskiej 22

1.3.1. Etyczna twórczość Johna Gregory’ego i Thomasa Percivala 23

1.3.2. Kodeks etyki medycznej Amerykańskiego Towarzystwa Medycznego 24

1.3.3. Zasady obowiązków i praw lekarzy Warszawskiego Towarzystwa Lekarskiego 27

1.3.4. Ważniejsze przyczyny konstruowania rozbudowanych kodeksów etyki lekarskiej 29

1.3.5. Podstawy profesjonalnego autorytetu lekarzy 31

2. Bioetyka 33

2.1. Zakresowe ujęcia bioetyki 33

2.2. Powstanie bioetyki 35

2.2.1. Uwarunkowania naukowo-technologiczne rewolucji bioetycznej 35

2.2.2. Uwarunkowania społeczno-polityczne rewolucji bioetycznej 39

2.3. Bioetyka jako dyscyplina połowiczna 42

2.3.1. Bioetyka jako dyskurs społeczny 42

2.3.2. Przykład inicjatywnej modyfi kacji bioetycznego dyskursu społecznego 44

2.3.3. Konsensus jako procedura dochodzenia do regulacji bioetycznych 46

2.3.4. Bioetyka jako działalność procesualno-proceduralna 49

2.3.5. Prawo i bioetyka jako dyskurs społeczny 49

2.3.6. Bioetyka jako dyscyplina akademicka 52

2.3.7. Sposoby uprawiania bioetyki jako dyscypliny akademickiej 53

3. Etyka lekarska i bioetyka 74

3.1. Relacje między etyką lekarską i bioetyką 74

3.1.1. Stanowisko konserwatywne 74

3.1.2. Stanowisko radykalne 75

3.2. Funkcje etyki lekarskiej 76

3.1.3. Stanowisko umiarkowane 76

3.3. Defi nicja etyki lekarskiej 77

3.4. Autonomia moralna lekarzy 77

3.5. Dwie możliwości dotyczące liczby i formalnej budowy regulacji etycznych 78

3.5.1. Polski Kodeks etyki lekarskiej jako manifestacja konserwatywnego ujęcia relacji etyka lekarska–bioetyka 78

C. Część analityczna 83

1. Pojęcie konsensusu w bioetyce 83

1.1. Historia przyjęcia noweli Kodeksu etyki lekarskiej z 2003 roku 85

2. Idee osoby w bioetyce jako dyscyplinie akademickiej 89

D. Pytania kontrolne 97

E. Literatura uzupełniająca 98

II. Pacjent jako osoba. Zgoda i przymus w medycynie, tajemnica lekarska 101

A. Cele dydaktyczne 102

B. Część teoretyczna 103

1. Problematyka zgody pacjenta 104

1.1. Szacunek dla osób, ich autonomii i ich działań 106

1.2. Uzasadnienie zgody na interwencję medyczną 108

1.2.1. Kwestia terminologiczna 108

1.2.2. Sankcjonowanie świadomej zgody w etyce czterech zasad 108

1.2.3. Sankcjonowanie świadomej zgody w etyce troski ograniczanej sprawiedliwością 113

1.3. Defi nicja i składniki świadomej zgody 115

1.3.1. Kompetencja 116

1.3.2. Ujawnianie informacji 118

1.3.3. Rozumienie sytuacji 121

1.3.4. Dobrowolność 121

1.3.5. Zgoda 122

1.4. Kryteria podejmowania decyzji w imieniu niekompetentnych pacjentów 124

1.5. Leczenie przy braku zgody 125

1.6. Zgoda w przepisach Kodeksu etyki lekarskiej 126

2. Przymus w medycynie 128

2.1. Uzasadnianie przymusu w medycynie 128

2.2. Przymus szczepień profi laktycznych 130

2.3. Przymus badań diagnostycznych 132

2.3.1. Przymus diagnostyki chorób zakaźnych dających się skutecznie leczyć 133

2.3.2. Przymus diagnostyki HIV/AIDS 135

2.3.3. Przymus diagnostyki HIV u kobiet w ciąży 136

2.3.4. Konkluzja 138

2.4. Przymus w psychiatrii 139

2.4.1. Przymus bezpośredni w psychiatrii 140

2.4.2. Przymusowe badania psychiatryczne 142

2.4.3. Przymusowa hospitalizacja psychiatryczna 142

2.4.4. Przymus leczenia psychiatrycznego 143

3. Tajemnica lekarska 144

3.1. Uzasadnienie tajemnicy lekarskiej 144

3.2. Przedmiotowy zakres tajemnicy lekarskiej 145

3.3. Uchylenie obowiązku zachowania tajemnicy 146

4. Prawa pacjenta 148

C. Część analityczna 150

1. Relacja lekarz–pacjent jako przymierze 150

2. Bioetyka w działaniu 152

2.1. Nakaz lekarski i nakaz moralny 153

2.2. Odmowa leczenia ratującego życie motywowana przekonaniami religijnymi 153

2.2.1. Analiza kazusu z perspektywy etyki czterech zasad 154

2.2.2. Analiza kazusu z perspektywy kazuistyki 155

2.3. Zatajanie prawdy w niepomyślnej diagnozie 156

2.2.3. Analiza kazusu z perspektywy etyki troski 156

2.3.1. Analiza kazusu z perspektywy etyki czterech zasad 157

2.3.2. Analiza kazusu z perspektywy kazuistyki 158

2.3.3. Analiza kazusu z perspektywy etyki troski 159

3. Tajemnica i obowiązek ostrzegania innej osoby 161

D. Pytania kontrolne 168

E. Literatura uzupełniająca 169

III. Moralna problematyka początków ludzkiego życia 171

A. Cele dydaktyczne 172

B. Część teoretyczna 172

1. Regulacja urodzin 173

1.1. Szerokie ujęcie regulacji urodzeń 173

1.1.1. Zdrowie reprodukcyjne i prawa reprodukcyjne 173

1.1.2. Podział metod antykoncepcyjnych w szerokim ujęciu regulacji urodzeń 175

1.2. Wąskie ujęcie regulacji urodzeń 177

1.3. Stanowisko Kościoła katolickiego w sprawie regulacji urodzeń 178

1.3.1. Argument z prawa naturalnego 179

1.3.2. Argument z następstw sztucznej kontroli urodzeń 180

1.3.3. Argument w mowy ciała 180

1.3.4. Argument teologiczny 181

1.4. Krytyka stanowiska Kościoła katolickiego 182

2. Zapłodnienie wspomagane 186

2.1. Zagadnienia terminologiczne 186

2.2. Argument równi pochyłej 187

2.3. Inseminacja homologiczna (AIH) i homologiczne zapłodnienie in vitro (IFV) 189

2.3.1. Inseminacja homologiczna 189

2.3.2. Homologiczne zapłodnienie in vitro 190

2.3.3. Stanowisko Kościoła katolickiego w sprawie AIH i homologicznego zapłodnienia pozaustrojowego 191

2.4. Inseminacja heterologiczna (AID) i heterologiczne zapłodnienie pozaustrojowe 193

2.4.1. Stanowisko Kościoła katolickiego 193

2.4.2. Argumenty za i przeciw AID i heterologicznemu IVF 194

2.5. Konkluzja z perspektywy etyki troski 199

3. Diagnostyka przedurodzeniowa 200

3.1. Diagnostyka preimplantacyjna (PID) 200

3.2. Diagnostyka prenatalna (PND) 205

C. Część analityczna 208

1. Moralna strona refundacji środków antykoncepcyjnych 208

2. Odmowa wydania recepty na środki antykoncepcyjne 214

2.1. Normy prawne sankcjonujące dostęp do recepturowych środków antykoncepcyjnych 215

2.2. Normy etyczne sankcjonujące dostęp do recepturowych środków antykoncepcyjnych 216

2.3. Przepisy prawne sankcjonujące odmowę wypisania recepty na środki antykoncepcyjne 216

2.4. Normy etyczne usprawiedliwiające odmowę wypisania recepty na środki antykoncepcyjne 219

3. Odmowa skierowania na badania prenatalne 220

2.5. Moralne pouczanie pacjenta 220

D. Pytania kontrolne 227

E. Literatura uzupełniająca 228

IV. Moralne i prawne aspekty sporu o przerywanie ciąży 231

A. Cele dydaktyczne 232

B. Część teoretyczna 232

1. Spór o status moralny płodu 233

1.1. Opisowe i normatywne pojęcie człowieka 234

1.2. Kryteria człowieczeństwa 235

1.2.1. Kryterium genetyczne 235

1.2.2. Kryteria rozwojowe 237

1.2.3. Kryterium narodzin 241

1.3. Empiryczna defi nicja osoby 243

1.4. Kryterialna (fi lozofi czna) defi nicja osoby 245

1.5. Zasada potencjalności 247

1.6. Zasada świętości ludzkiego życia 248

1.7. Trzy modele oceny statusu moralnego płodu 250

1.8. Bioetyka kulturowa wobec sporu o status moralny płodu 251

2. Relacje między kobietą ciężarną i płodem 253

2.1. Prawa kobiety i prawa płodu 254

2.1.1. Stanowisko konserwatywne 254

2.1.2. Stanowisko liberalne 254

2.2. Wartość życia kobiety i płodu – stanowisko umiarkowane 255

2.2.1. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego Rzeczpospolitej Polskiej 256

2.3. Prawne modele warunków przerywania ciąży 259

2.3.1. Prawna regulacja aborcji w Stanach Zjednoczonych 260

2.3.2. Prawna regulacja warunków dopuszczalności przerywania ciąży w Polsce 261

2.4. Konfl ikt matka–płód 264

C. Część analityczna 267

1. Ustawa o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach przerywania ciąży i ochrona relacji lekarz–kobieta ciężarna 267

2. Konfl ikt matka–płód 271

3. Zasada podwójnego skutku 277

D. Pytania kontrolne 281

E. Literatura uzupełniająca 282

V. Moralna problematyka końca ludzkiego życia 285

A. Cele dydaktyczne 286

B. Część teoretyczna 286

1. Ruch hospicyjny i opieka paliatywna 287

1.1. Opieka paliatywna 287

1.2. Instytucjonalne formy opieki paliatywnej i hospicyjnej 289

1.3. Umieranie, stan terminalny i stan trwale wegetatywny 290

1.4. Niepodejmowanie i zaprzestanie leczenia 291

2. Etyczne zasady medycyny paliatywnej 293

2.1. Reguły dające moralną sankcję niepodejmowaniu lub przerwaniu leczenia 293

2.1.1. Zasada szacunku dla autonomii pacjenta 293

2.1.2. Zasada proporcjonalności środków leczniczych 298

2.1.3. Zasada medycznej daremności leczenia 302

2.2. Reguły dające moralną sankcję właściwej opiece paliatywnej 306

2.2.1. Zasada opieki podstawowej 306

2.2.2. Zasada podwójnego skutku 309

2.2.3. Zasada towarzyszenia choremu 315

2.3. Stanowisko autorów Kodeksu etyki lekarskiej dotyczące pomocy pacjentom w stanach terminalnych 317

C. Część analityczna 320

1. Klasyczne kazusy bioetyki dotyczące umierania i śmierci 320

1.1. Przypadki wzorcowe negatywnego aspektu zasady szacunku dla autonomii ilustrujące modyfi kacje zgody zastępczej 320

1.2. Przypadek ilustrujący pozytywny aspekt zasady szacunku dla autonomii pacjenta w odniesieniu do terapii podtrzymującej życie 330

2. Przywilej terapeutyczny a zasada towarzyszenia w umieraniu 334

3. Zasada podwójnego skutku i polskie prawo 341

D. Pytania kontrolne 346

E. Literatura uzupełniająca 347

VI. Eutanazja i pomoc w samobójstwie 349

A. Cele dydaktyczne 350

B. Część teoretyczna 350

1. Eutanazja i pomoc w samobójstwie. Zagadnienia defi nicyjne 350

1.1. Cechy defi nicyjne eutanazji i warunki jej dopuszczalności 351

1.2. Defi nicje eutanazji i pomocnictwa w samobójstwie 353

1.2.1. Grupa szerokich defi nicji eutanazji 354

1.2.2. Graniczna defi nicja eutanazji 358

1.2.3. Grupa wąskich defi nicji eutanazji i pomocnictwa w samobójstwie 358

1.2.4. Defi nicja eutanazji i pomocy w samobójstwie przyjęta w podręczniku 363

2. Przykłady prawnych uregulowań eutanazji i pomocy lekarza w samobójstwie 364

2.1. Holenderska Ustawa o zakończeniu życia na żądanie i pomocnictwie w samobójstwie 364

2.2. Ustawa o godnej śmierci stanu Oregon 369

2.3. Racjonalne samobójstwo 371

3. Argumenty etyczne za i przeciw eutanazji 372

3.1. Argumenty odnoszące się do wartości 372

3.1.1. Autonomia 372

3.1.2. Najlepiej pojęty interes (dobro) pacjenta 373

3.1.3. Świętość życia 375

3.1.4. Troska o pacjenta 377

3.2. Argumenty dotyczące konsekwencji zgody na eutanazję i wspomagane samobójstwo 379

3.3. Bioetyka kulturowa wobec eutanazji i wspomaganego samobójstwa 383

C. Część analityczna 389

1. Zaprzestanie odżywiania i nawadniania pacjentów w utrwalonym stanie wegetatywnym 389

1.1. Rozróżnienie postępowania na działanie i zaniechanie 390

1.2. Zasada daremności leczenia w zastosowaniu do pacjentów w stanie trwale wegetatywnym 393

2. Zasada poszanowania autonomii pacjenta i przerwanie (bądź niepodjęcie) procedur ratujących życie 397

3. Niezmedykalizowana pomoc w samobójstwie 403

3.1. Prawo do życia 405

3.2. Zapobieganie nieludzkiemu i poniżającemu traktowaniu 406

3.3. Poszanowanie prawa do prywatnego życia 407

3.4. Prawo do manifestowania własnych przekonań 408

3.5. Zapobieganie dyskryminacji 409

3.6. Porównanie przypadku Dianne Pretty z kazusem Ms B 410

D. Pytania kontrolne 412

E. Literatura uzupełniająca 414

Spis przykładów 415