"Sztuka nauczania, t. 1"

Spis treści

Przedmowa (Krzysztof Kruszewski) 12

Rozdział 1. Cele kształcenia (Bolesław Niemierko) 18

1.1. Edukacja jako działanie celowe 19

1.2. Operacjonalizacja celów kształcenia 22

1.3. Klasyfikacja celów kształcenia 29

1.4. Cele szkoły a cele ucznia 33

1.5. Materiał kształcenia 36

1.6. Różnicowanie wymagań 41

1.7. Treść kształcenia 49

1.8. Planowanie zajęć edukacyjnych 51

Rozdział 2. Wyniki kształcenia (Bolesław Niemierko) 55

2.1. Sprawdzanie osiągnięć uczniów 56

2.2. Metody sprawdzania 61

2.3. Narzędzia sprawdzania 65

2.4. Jakość sprawdzania 83

2.5. Wewnątrzszkolne ocenianie osiągnięć uczniów 95

2.6. Egzaminy zewnętrzne 103

Rozdział 3. O nauczaniu i uczeniu się w szkole (Krzysztof Kruszewski) 110

3.1. Proces dydaktyczny 111

3.2. Utrzymywanie ładu na lekcji 124

3.2.1. Zapobieganie zakłóceniom 125

3.2.2. Nadzorowanie ładu 127

3.2.3. Przywracanie ładu 128

3.3. Indywidualizacja kształcenia 129

3.3.1. Indywidualizacja ze względu na nauczyciela 130

3.3.2. Indywidualizacja ze względu na ucznia 131

3.3.3. Różnicowanie kształcenia ze względu na cele i materiał 136

3.3.4. Sposoby indywidualizowania 137

3.3.5. Niebezpieczeństwo etykietowania 140

3.4. Program ukryty 142

Rozdział 4. Nauczanie i uczenie się faktów, pojęć, zasad (Krzysztof Kruszewski) 146

4.1. Nauczanie i uczenie się nazw, faktów oraz faktów zorganizowanych w porcje treściowe 147

4.1.1. Praca z uczniami 148

4.1.2. Przygotowanie materiału nauczania 151

4.2. Nauczanie i uczenie się pojęć i zasad 155

4.2.1. Przygotowanie materiału nauczania 158

4.2.2. Praca z uczniami 158

4.2.3. Nauczanie i uczenie się zasad - informacje uzupełniające 161

Rozdział 5. Nauczanie i uczenie się rozwiązywania problemów (Krzysztof Kruszewski) 163

5.1. Co to jest problem? 163

5.2. Problem a uczenie się 168

5.3. Lekcja problemowa 170

5.3.1. Przygotowanie materiału nauczania 171

5.3.2. Praca z uczniami 175

5.4. Uczenie się we współpracy 180

Rozdział 6. Metody nauczania (Krzysztof Kruszewski) 187

6.1. Prowadzenie pogadanki 187

6.1.1. Przygotowanie materiału nauczania 190

6.1.2. Praca z uczniami 190

6.2. Prowadzenie wykładu 192

6.2.1. Przygotowanie materiału nauczania 195

6.2.2. Praca z uczniami 199

6.3. Kierowanie dyskusją 201

6.3.1. Przygotowanie materiału nauczania 203

6.3.2. Praca z uczniami 204

6.4. Kierowanie obserwacją 207

6.4.1. Przygotowanie materiału nauczania 208

6.4.2. Praca z uczniami 209

6.5. Kierowanie korzystaniem z materiałów źródłowych 211

6.6. Kierowanie kształtowaniem się wartości 213

6.6.1. Praca z uczniami 213

6.6.2. Przygotowanie materiału nauczania 215

6.7. Kierowanie nabywaniem umiejętności praktycznych 216

6.7.1. Przygotowanie materiału nauczania 218

6.7.2. Praca z uczniami 219

Rozdział 7. Gry dydaktyczne (Krzysztof Kruszewski) 222

7.1. Co to są gry dydaktyczne? 223

7.2. Burza mózgów 227

7.3. Metoda sytuacyjna 230

7.4. Metoda biograficzna 232

7.5. Metoda symulacyjna 234

7.6. Użyteczność gier 239

Rozdział 8. Najpotrzebniejsze zasady dydaktyczne (Krzysztof Kruszewski) 241

8.1. Zasady dotyczące materiału nauczania 245

8.2. Zasady dotyczące motywacji 250

8.3. Zasady dotyczące pracy ucznia 254

8.4. Zasady dotyczące zharmonizowania systemów pedagogicznych 259

8.5. Zasady dotyczące stosunków społecznych w klasie 262

8.6. Zasady dotyczące czynności nauczania 265

8.7. Zasady dotyczące warunkowa zewnętrznych 269

Rozdział 9. O wychowaniu w szkole (Krzysztof Konarzewski) 272

9.1. Pojęcie wychowania 274

9.1.1. Kto? 278

9.1.2. Jak? 278

9.1.3. Co? 279

9.1.4. Po co? 281

9.1.5. Podsumowanie 283

9.2. Szkolne warunki wychowawcze 284

9.2.1. Ograniczona kontrola nad wychowaniem 285

9.2.2. Prymat zbiorowości 285

9.2.3. Prymat nauczania 287

9.2.4. Autorytet z zewnętrznego nadania 288

9.2.5. Podsumowanie 289

9.3. Cele wychowania 290

9.3.1. Cel jako funkcja 290

9.3.2. Cel jako ideał 291

9.3.3. Cel jako zamierzenie 294

9.3.4. Podejście psychologiczne 297

9.3.5. Podejście socjologiczne 299

9.3.6. Wątpliwości i konkluzje 308

9.4. Metody wychowania 313

9.4.1. Metody sktrukturalne 315

9.4.2. Metody sytuacyjne 323

9.4.3. Podsumowanie 331

Rozdział 10. Niezwyczajni uczniowie (Marta Bogdanowicz) 332

10.1. Specjalne potrzeby edukacyjne 332

10.1.1. Objawy zaburzeń rozwoju i zachowania 338

10.2. Rodzaje zaburzeń 339

10.2.1. Niepełnosprawność intelektualna 339

10.2.2. Inteligencja niższa od przeciętnej 342

10.2.3. Dysleksja rozwojowa 344

10.2.4. Zaburzenia neurodynamiczne 349

10.3. Diagnozowanie trudności w uczeniu się 354

10.3.1. Rozwój umysłowy 355

10.3.2. Dysleksja 356

10.3.3. Zaburzenia neurodynamiczne 358

10.4. Pomoc i terapia psychopedagogiczna 359

10.4.1. Dzieci niepełnosprawne intelektualnie 359

10.4.2. Dzieci z inteligencją niższą od przeciętnej 361

10.4.3. Uczniowie z dysleksja rozwojową 362

10.4.4. Dzieci z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej i zahamowaniem psychoruchowym 366

10.5. Uczniowie zdolni (Krzysztof Kruszewski) 369

10.5.1. Opis 369

10.5.2. Postępowanie 371

10.6. Kulturowe zróżnicowanie uczniów (Krzysztof Kruszewski) 372

Rozdział 11. Problemowe zachowania uczniów (Irena Obuchowska) 376

11.1. Zachowania lękowe 378

11.1.1. Opis 378

11.1.2. Postępowanie 381

11.2. Zachowania bierne 382

11.2.1. Opis 382

11.2.2. Postępowanie 384

11.3. Zachowania nerwowe 385

11.3.1. Opis 385

11.3.2. Postępowanie 388

11.4. Zachowania agresywne 389

11.4.1. Opis 389

11.4.2. Postępowanie 391

11.5. Zachowania negatywistyczne 394

11.5.1. Opis 394

11.5.2. Postępowanie 397

11.6. Zachowania autodestrukcyjne 399

11.6.1. Opis 399

11.6.2. Postępowanie 403

11.7. Problemowe zachowania seksualne 405

11.7.1. Opis 405

11.7.2. Postępowanie 409

Rozdział 12. Zbieranie i wykorzystywanie informacji o uczniu i klasie (Andrzej Janowski) 411

12.1. Po co poznawać uczniów? 411

12.1.1. Pierwsze spotkanie 411

12.1.2. Cele poznawania uczniów 413

12.1.3. Warunki skutecznego poznawania uczniów 414

12.2. Główne sposoby poznawania uczniów 416

12.2.1. Obserwacja 417

12.2.2. Badania ankietowe 418

12.2.3. Wywiad 421

12.2.4. Socjometria 421

12.3. Poznawanie zespołu 423

12.3.1. Struktura zespołu 423

12.3.2. Role uczniów w zespole 425

12.3.3. Przywództwo w zespole 427

12.3.4. Normy obowiązujące w zespole 428

12.4. Poznawanie pojedynczych uczniów 429

12.4.1. Uczeń jako problem 429

12.4.2. Samowiedza i samoocena 431

12.4.3. Cenione wartości 434

12.4.4. Aspiracje 434

12.5. Stosunek do nauki szkolnej 436

12.5.1. Stosunek do nauczycieli, przedmiotu nauczania i szkoły jako instytucji 436

12.5.2. Strategie uczniów 439

12.6. Uczeń w środowisku pozaszkolnym 440

12.6.1. Czas wolny i zainteresowania 440

12.6.2. Środowisko rodzinne 442

12.7. Informacje o własnej pracy nauczyciela 443

12.7.1. Różne orientacje i podejścia 443

12.7.2. Negocjacje 445

Rozdział 13. Nauczyciel jako twórca programu (Krzysztof Kruszewski) 448

13.1. Cele 449

13.1.1. Cel-funkcja 450

13.1.2. Cel-ideał 451

13.1.3. Cel-zamiar 453

13.2. Materiał 454

13.2.1. Dobór materiału 454

13.2.2. Układ materiału 459

13.3. Proces dydaktyczny 462

13.3.1. Czynności nauczyciela i uczniów 462

13.3.2. Wyposażenie i materiały dydaktyczne 463

13.3.3. Czas 464

13.4. Ewaluacja programu 465

13.4.1. Ewaluacja przed wdrożeniem programu 465

13.4.2. Ewaluacja w czasie użytkowania programu i po skończeniu programu 466

13.5. Ograniczenia 467

13.5.1. Nauczyciele 467

13.5.2. Uczniowie 468

13.5.3. Warunki materialne 468

13.5.4. Powiązania z innymi programami 468

13.5.5. Wymagania władz szkolnych 469

13.5.6. Wymagania środowiskowe 469

13.6. Diagnoza 470

Rozdział 14. Scenariusze (Krzysztof Kruszewski) 473

14.1. Prace semestralne 474

14.1.1. Ósma kardynalna cnota nauczania 474

14.1.2. Opis obrazu - trzy wersje 476

14.1.3. Metafora szkoły 479

14.1.4. Rejestr wskazówek pedagogicznych 483

14.1.5. Gry dydaktyczne 485

14.2. Gry dydaktyczne 487

14.1.6. Program ukryty 487

14.2.1. Manifest szkoły 487

14.2.2. Bladaczka wielkim nauczycielem był! 492

14.2.3. Ingracjacja 498

14.2.4. Przeszczep 501

14.2.5. System punktowy. Rozpoznawanie i ocena kompetencji pedagogicznych 506

14.2.6. Przyrzeczenie 509

14.3. Warsztaty 510

14.3.1. Obserwacja pedagogiczna 510

14.3.2. Miejsca złe i dobre 511

14.3.3. Planowanie lekcji i myślenie w jej trakcie 512

14.3.4. Cenzor 513

14.3.5. Sytuacje dydaktyczne i wychowawcze na lekcji 513

14.3.6. Dyskryminacja ze względu na pleć lub pochodzenie społeczne (typ i rozmiary kapitału kulturowego) w stanowieniu celów edukacji i sprawdzaniu ich osiągnięcia 514

14.4. Zadania do poszczególnych rozdziałów 515

Literatura dodatkowa 518

Indeks nazwisk 520

Indeks rzeczowy 523