"Dalej jest noc Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski"

Spis treści

Strona tytułowa 2

Strona redakcyjna 3

Spis treści 4

Wstęp 9

Kwestie metodologiczne 10

Tereny badawcze 10

Baza źródłowa 11

Polityka niemiecka: lokalna specyfika 11

Akcje likwidacyjne: ofiary 12

Sprawcy i ich pomocnicy 12

Szacunki 13

Strategie przetrwania 14

Pomagający Żydom 15

Strategie zakończone niepowodzeniem 15

Konkluzje 16

Powiat bielski 20

Wprowadzenie: Powiat bielski przed drugą wojną światową 21

Źródła 21

Żydzi w powiecie Bielsk Podlaski 21

Obszar i ludność 21

Powiat bielski pod okupacją sowiecką 24

Życie Żydów pod okupacją sowiecką 24

Polska konspiracja w okresie okupacji sowieckiej 25

Powiat bielski pod okupacją niemiecką 27

Władze niemieckie w Bezirk Bialystok i Bielsku Podlaskim 28

Partyzantka sowiecka 30

Polska konspiracja w okresie okupacji niemieckiej 30

Życie Żydów pod okupacją niemiecką 33

Przebieg akcji eksterminacyjnych w powiecie Bielskim 36

Strategie przetrwania 41

Niepowodzenia w poszukiwaniu ratunku 41

Przeżyli w ukryciu 42

Przeżyli w partyzantce 46

Podsumowanie: specyfika powiatu Bielskiego 49

Zakończenie: Powiat bielski w latach 1944–1945 51

Powiat biłgorajski 68

Przed i po 1939 r. — światy równoległe 69

Powiat w okresie przedwojennym 69

1939–1941 — przetrwanie 72

Kampania wrześniowa 72

Powiat w okresie okupacji 73

Przesiedlenia 73

Niemiecka administracja i policja 74

Życie codzienne Żydów i praca przymusowa 75

Obozy pracy 76

1941/1942 — zmiany 80

Zapowiedź Zagłady 80

Pierwsze miesiące 1942 r. 81

Sprawcy i ich pomocnicy 83

Żandarmeria i Gestapo 83

Policja Polska, tzw. granatowa 84

Policja ukraińska 84

Cywilni „pomagierzy” 85

1942 — Zagłada 86

Przebieg tzw. akcji likwidacyjnych 86

Geografia Zagłady 88

Liczba ofiar 93

1942–1944 — strategie przeżycia 96

Opór i ucieczki 96

Ukrywanie się we wsiach 98

Grupy leśne 105

1944–1946 — żydowska nieobecność 111

Aneks 115

Powiat węgrowski 128

Wstęp 129

Początki 130

Ludność żydowska powiatu węgrowskiego 130

Powiat węgrowski w okresie międzywojennym 130

Pierwsze wojenne lata, wrzesień 1939 — lato 1942 r. 132

Migracje ludności 132

W przededniu eksterminacji — spisy ludności żydowskiej 133

Żydzi Węgrowa i powiatu węgrowskiego pod okupacją niemiecką w latach 1939–1942 135

Życie w gettach, samopomoc żydowska 136

Dokumentacja sądów niemieckich i polskich z lat 1939–1942 jako nowe źródło do poznania dziejów węgrowskich Żydów 137

Liquidierungsaktion Wengrow — akcja likwidacyjna Węgrowa 140

Jom Kipur, 22 września 1942 r. 140

Strażacy i granatowi policjanci podczas akcji w Węgrowie 147

Rola elit 148

Wyłapywanie Żydów 148

Epilog w sądzie 150

Powiat węgrowski po akcjach 152

Getto wtórne (Restghetto Wengrow), październik 1942 — 30 kwietnia 1943 r. 152

Węgrów po akcji, wrzesień–październik 1942 r. 152

Ostateczna likwidacja getta, 30 kwietnia 1943 r. 153

Treblinka 154

„Mała Treblinka” 157

Strategie przetrwania, 1942–1944. Szacunki i liczby 159

Między aryjską stroną a gettem wtórnym 160

Najgorsza z możliwych opcji: miasto Węgrów. O trudnościach z ratowaniem 160

W Ziomakach u Ratyńskiego, czyli znów o tym, jak trudno było ratować 161

Na aryjskich papierach 163

Rola polskiej policji granatowej w „ostatecznym rozwiązaniu kwestii żydowskiej” na terenie powiatu węgrowskiego 164

Na posterunku w Grębkowie 164

Na posterunku w Łochowie 166

Polnische Kriminalpolizei, Aussenstelle Wengrow 167

Polskie Państwo Podziemne a Żydzi w powiecie węgrowskim 169

Jeńcy sowieccy, czyli „rosyjscy niewolnicy” 171

Ratujący Żydów 172

Po wyzwoleniu 174

Aneks 175

Powiat łukowski 183

Źródła 184

Żydzi w Łukowie przed 1939 r. — krótkie wprowadzenie 185

Skutki polityki nazistowskiej na terenie dystryktu lubelskiego 188

Prześladowania Żydów z Łukowa, praca przymusowa, pomoc socjalna 190

Getto w Łukowie i Rada Żydowska w 1942 r. 192

Likwidacja getta w Łukowie i innych gett 194

Los Żydów z Kocka 194

Żydzi ze Stoczka Łukowskiego 194

Próby ocalenia 197

Na czym polega dobra strategia przeżycia? 197

Statystyki 197

Partyzantka, podjęcie walki zbrojnej 199

Zmiana tożsamości na aryjską, zmiana nazwiska 200

Tułaczka, ukrywanie się u chłopów 202

Podsumowanie 205

Aneks 206

Powiat złoczowski 211

Źródła i literatura 212

Obszar badań 213

Uwarunkowania geograficzne 213

Ludność 214

Stosunki narodowościowe 215

Sytuacja ludności żydowskiej w okresie okupacji sowieckiej 1939–1941 216

Charakterystyka okupacji sowieckiej 216

Represje wobec ludności 216

Wybuch wojny 216

Represje w pierwszym okresie okupacji niemieckiej 219

Pogrom Żydów w Złoczowie w lipcu 1941 r. 219

Mordowanie Żydów w okresie niemieckiej administracji wojskowej 221

Pierwsze niemieckie represje wobec Żydów po utworzeniu administracji cywilnej w powiecie złoczowskim 222

Żydowskie sposoby przetrwania w okresie od sierpnia 1941 do sierpnia 1942 r. 226

Instytucje pomocowe i opiekuńcze 226

Łapówki i opłaty za ocalenie 226

Zmiana tożsamości 227

Niemieckie akcje likwidacyjne na terenie powiatu złoczowskiego 228

Pierwsza deportacja 228

Druga akcja deportacyjna 229

Likwidacja getta 229

Sposoby ratowania się Żydów w okresie niemieckich akcji deportacyjnych 231

Próby szukania ratunku we wsiach wśród polskich i ukraińskich sąsiadów 231

Skrytki i miejsca trudno dostępne 231

Ucieczki z transportów 231

Ucieczki do lasu 232

Warsztaty rzemieślnicze w Złoczowie 232

Wyłapywanie Żydów po likwidacji getta 233

Likwidacja obozów pracy. Strategie przetrwania więźniów 234

Plany ucieczek i próby konspiracji w obozach pracy 234

Kilka metrów pod ziemią. Bunkry i schrony 235

Żydowskie strategie przetrwania w okresie „polowania na Żydów” 237

Możliwości ukrywania się w oddziałach partyzanckich 237

Bunkry w lasach 238

Ukrywanie się w gospodarstwach chłopskich i wśród nieżydowskich mieszkańców miasteczek 238

Wędrowanie 239

Inne strategie: na aryjskich papierach, wyjazd na roboty przymusowe, ucieczka poza granice powiatu 240

Postawy Polaków i Ukraińców wobec zagłady Żydów złoczowskich 241

Statystyki i konkluzje 243

Strona tytułowa 257

Powiat miechowski 258

Wstęp 259

Literatura i źródła 259

Polacy i Żydzi — historia 260

Historia osadnictwa żydowskiego do 1918 r. 260

Sytuacja ludności żydowskiej w okresie międzywojennym 261

Kreishauptmannschaft Miechow 265

Struktury policyjne 265

Władze cywilne 265

Żandarmeria 267

Policja Polska (granatowa) 267

Sonderdienst 267

Baudienst 268

Sytuacja Żydów w pierwszym okresie okupacji 270

Judenraty 270

Liczby 270

Pierwsze szykany i represje 270

Żydowska Samopomoc Społeczna 271

Żydowska Służba Porządkowa 271

Uchodźcy 271

Praca przymusowa 272

Codzienny terror 273

Getto w Miechowie oraz dzielnice żydowskie w Wolbromiu i Działoszycach 273

Sytuacja na wsi 273

„Akcje wysiedleńcze” 275

Preludium 275

Pierwszy etap wysiedleń (28 sierpnia – 7 września 1942 r.) 276

Druga akcja wysiedleńcza (8–11 listopada 1942 r.) 281

Rola Baudienstu w akcjach likwidacyjnych w powiecie miechowskim — rekapitulacja 283

Strategie przetrwania 285

Ucieczki poza granice powiatu 285

Próby ratunku na wsi 287

Uratowani w miasteczkach i majątkach ziemskich 291

„Polowanie na Żydów” — lokalni sprawcy i ich ofiary 294

Policja granatowa i Jagdkommando 294

Mordy dokonane przez funkcjonariuszy z posterunku w Racławicach 297

Zabójstwa dokonane z udziałem policjantów granatowych na podstawie doprowadzeń i donosów 297

Mordy bez udziału policji 298

Zabójstwa ukrywających się na aryjskich papierach i konwertytów 299

Kontrowersje wokół represji za pomaganie Żydom 300

Incydenty w okolicach Pilicy i Kozłowa, listopad 1942 – styczeń 1943 r. 300

Wyrabianie fałszywych dokumentów w Miechowie i mord w Siedliskach 300

AK i inne organizacje konspiracyjne wobec ukrywających się Żydów 303

Mord w Rędzinach-Borku 303

Morderstwa w okolicach Proszowic 303

Inne przypadki 305

Mordy w okolicach Kazimierzy Wielkiej 305

Działania AK wobec prześladowców Żydów 306

Mord w Giebułtowie 306

Tragiczny bilans 306

Po wojnie 308

Powroty 308

Powiat olkuski 309

Powiat pińczowski 309

Aneks 311

Ocalali na terenie powiatu 311

Ocalali poza granicami powiatu 311

Konkluzja 312

Zamordowani na terenie powiatu 312

Powiat nowotarski 324

Dwa i pół roku wojny. Charakterystyka powiatu nowotarskiego 325

Początki eksterminacji bezpośredniej 331

Endlösung der Judenfrage w powiecie nowotarskim 337

Żydzi Podhala i ich próby przetrwania 342

Zwangsarbeitslager für Juden. Losy żydowskich więźniów podhalańskich obozów pracy 346

Aryjska strona w Kreis Neumarkt 348

Polscy mieszkańcy powiatu nowotarskiego wobec Zagłady 354

Losy podhalańskich konwertytów 356

Sprawiedliwi z Kreis Neumarkt 358

Epilog 362

Powiat dębicki 373

Wprowadzenie 376

Żakerie galicyjskie. Stosunki polsko-żydowskie przed drugą wojną światową 376

Metodologia 376

Druga wojna światowa 379

Ustanowienie administracji niemieckiej 379

Volksdeutsche w powiecie mieleckim 381

Zmiany demograficzne przed akcją „Reinhardt” 382

Żydzi w powiecie dębickim 383

Mielec — pierwsze „oczyszczone z Żydów” miasto w GG 386

Strategie przetrwania przed lipcem 1942 r. 389

Przetrwanie przez pracę 389

Strategia przetrwania elit żydowskich: kontakty z Niemcami 389

Ucieczka do Kongresówki: Żydzi mieleccy w Połańcu 390

Akcja „Reinhardt”: akcje likwidacyjne 391

Ilu Żydów uciekło przed akcjami likwidacyjnymi? 392

Strategie przetrwania po akcji „Reinhardt” 393

Wieś 393

Strach i terror: denuncjacje a strategie przetrwania 403

Las 407

Obóz 411

Wnioski: strategie przetrwania, dane liczbowe a rodzina 419

Powiat bocheński 431

Powiat bocheński przed wojną 432

Żydzi w powiecie od wybuchu wojny do czasu wysiedlenia 434

Wysiedlenia 437

Akcja w powiecie bocheńskim 437

Wiadomości o nadchodzącym przesiedleniu 437

Getto i obóz pracy w Bochni — druga i trzecia akcja 439

Strategie przetrwania 441

Próby ratunku podejmowane w czasie akcji 441

Zagraniczne dokumenty 446

Ucieczki z terenu powiatu na Słowację i Węgry 447

Opór — Bojowa Organizacja Żydowskiej Młodzieży Chalucowej 451

Przetrwanie w obozach 451

Ukrywanie na terenie powiatu 455

Na aryjskich papierach 457

Polskie oddziały konspiracyjne wobec ukrywających się Żydów 460

Sytuacja powojenna 462

Zakończenie 463

Aneks 464

Bibliografia 471

Indeksy 497

Indeks osobowy 498

Indeks geograficzny 554

Wykaz skrótów 568

Noty o autorach 571

Strona redakcyjna 572