"Uzależnienia i substancje psychoaktywne"

Spis treści

1. Ogólne zasady rozpoznawania i postępowania w zaburzeniach spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych – Bogusław Habrat 12

Terminologia i zakresy pojęć 12

Uzależnienia jako część szerszego zakresu problemów medycznych spowodowanych używaniem substancji 13

Zasady postępowania 17

Piśmiennictwo 21

2. Uzależnienie od alkoholu – Andrzej Jakubczyk 22

Epidemiologia zaburzeń związanych z używaniem alkoholu 22

Uzależnienie, picie szkodliwe i ryzykowne 23

Wpływ etanolu na organizm człowieka 26

Metabolizm etanolu 26

Wpływ etanolu na układ nerwowy 27

Alkohol a nowotwory 30

Wpływ etanolu na układ krążenia 30

Wpływ etanolu na układ pokarmowy 30

Rozpoznawanie zaburzeń związanych z używaniem alkoholu 31

Badanie podmiotowe 31

Badanie przedmiotowe 31

Postępowanie z pacjentem w POZ w kontekście problemów związanych z używaniem alkoholu 32

Leczenie farmakologiczne 34

Leczenie alkoholowych zespołów abstynencyjnych 36

Leki przeciwdepresyjne w leczeniu uzależnienia od alkoholu 37

Piśmiennictwo 39

Podsumowanie 39

3. Opioidy – Bogusław Habrat 40

Niemedyczne używanie opioidów 42

Uzależnienia jatrogenne 42

Profilaktyka 43

Użycie jednorazowe lub używanie sporadyczne, zatrucia 44

Używanie szkodliwe 45

Formy leczenia uzależnienia opioidowego 46

Uzależnienie 46

Leczenie substytucyjne 47

Tak zwane leczenie blokerami 49

Detoksykacja i leczenie niefarmakologiczne 50

Piśmiennictwo 52

4. Leki nasenne i anksjolityki – Anna Basińska-Szafrańska 54

Benzodiazepiny (BZD) 55

Charakterystyka problemu 55

Właściwości grupy 57

Podziały BZD 58

Przedawkowanie BZD 61

Uzależnienie od BZD 62

Benzodiazepinowy zespół odstawienny (abstynencyjny, BZA) 69

Leki „Z” (agoniści GABA) 79

Charakterystyka problemu 79

Czas działania 79

Zolpidem 80

Rozpoznanie 81

Klometiazol 82

Różnicowanie 82

Barbiturany 83

Rozpoznanie i różnicowanie 83

Rozpoznanie 84

Gabapentyna i pregabalina 85

Różnicowanie 85

Leczenie uzależnienia od leków nasennych i przeciwlękowych 86

Meprobamat, glutetymid, wodzian chloralu 86

Interwencja 86

Detoksykacja w poradni 87

Profilaktyka 93

Wskazania 93

Czas stosowania 94

Przeciwwskazania 94

Wywiad 95

Postępowanie 96

Stan przedmiotowy 96

Piśmiennictwo 97

Edukacja 97

5. Stymulanty i halucynogeny – Anna Klimkiewicz 98

Środki o działaniu stymulującym (stymulanty) 98

Amfetaminy 100

Kokaina 109

Khat 113

Leczenie uzależnienia od stymulantów 114

Halucynogeny 115

Działanie, szkody zdrowotne 116

Uzależnienie 119

Piśmiennictwo 120

Leczenie uzależnienia od halucynogenów 120

6. Palenie papierosów i uzależnienie od nikotyny – Monika Michalak, Michał Lew-Starowicz 122

Obraz kliniczny i mechanizmy związane z uzależnieniem 123

Kontekst palenia papierosów jako przynależność do grupy. Rozpoczynanie i podtrzymywanie nałogu 124

Kiedy i u kogo rozwija się uzależnienie? 125

Wpływ palenia na działanie leków 127

Leczenie farmakologiczne i behawioralne 128

Metody biologiczne 128

Psychoterapia 129

Piśmiennictwo 130

Elektroniczne papierosy 130

7. Nowe substancje psychoaktywne: obraz kliniczny, rozpoznanie i leczenie – Marcin Wojnar 132

Definicja 132

Rozpowszechnienie 133

Rodzaje NSP 135

Kluczowe problemy zdrowotne związane z używaniem NSP 137

Sposoby zdobywania i używania NSP 137

Obraz kliniczny używania NSP 139

Rozpoznawanie używania NSP 139

Syntetyczne stymulanty 139

Syntetyczne kannabinoidy (agoniści receptorów kannabinoidergicznych – SCRA) 144

Środki uspokajające i nasenne 146

Nowe syntetyczne opioidy 147

Postępowanie wobec osób używających NSP 148

Piśmiennictwo 150

8. Tak zwane nałogi behawioralne – Michał Lew-Starowicz, Bogusław Habrat 152

Czym są tzw. nałogi behawioralne? 152

Zaburzenia uprawiania hazardu 155

Problemowe używanie nowych technologii 157

Kompulsywne zachowania seksualne 158

Obraz kliniczny 158

Rozpoznanie różnicowe 159

Leczenie 160

Pracoholizm 161

Nałogowe opalanie się 162

Nałogowe (kompulsywne) uprawianie ćwiczeń fizycznych 163

Piśmiennictwo 164

9. Postępowanie z osobą pijącą alkohol ryzykownie, szkodliwie oraz uzależnioną od alkoholu – Jadwiga Fudała 166

Krótka interwencja dotycząca problemów związanych z używaniem alkoholu 166

Rozpoznanie wzorów spożywania alkoholu przez pacjentów w POZ 168

Test przesiewowy AUDIT 169

Test przesiewowy AUDIT-C (skrócona wersja testu AUDIT) 173

Limity spożywania alkoholu na poziomie niskiego ryzyka szkód zdrowotnych 174

Informowanie o wyniku badania przesiewowego 175

Postępowanie lekarza w sytuacji rozpoznania picia ryzykownego i szkodliwego 176

Motywowanie do zmiany wzoru spożywania alkoholu 176

Ustalanie planu picia 178

Wzmacnianie poczucia samoskuteczności 180

Samoobserwacja picia 181

Postępowanie wobec osób uzależnionych 182

Monitorowanie postępów 182

Wskazania do abstynencji 182

System leczenia uzależnienia od alkoholu 183

Cele i metody leczenia uzależnienia od alkoholu 186

Oferta samopomocowa 187

Opieka nad osobą uzależnioną po leczeniu odwykowym 188

Piśmiennictwo 189

Pomoc dla członków rodzin osób uzależnionych 189

10. Podstawy prawne postępowania w uzależnieniach od innych substancji niż alkohol i tytoń – Bogusław Habrat 190

Prawo do leczenia osób uzależnionych 191

Dobrowolność leczenia i regulacje prawne dotyczące wyjątków od tej zasady 192

Czyny sprzeczne z prawem popełnione w czasie uzależnienia 196

Istotne dokumenty 196

Skorowidz 198