"Geologia dynamiczna"
Identyfikator Librowy: 197433
Spis treści
Przedmowa do wydania czwartego 12
1 Ziemia a nauki geologiczne 16
Geologia a nauki przyrodnicze 16
Materia Ziemi jako obiekt badań geologicznych 19
Wiek Ziemi 23
Budowa Ziemi 26
Ciepło Ziemi 30
Procesy endogeniczne i egzogeniczne kształtujące oblicze Ziemi 32
WARTO WIEDZIEĆ 36
LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA 39
2 Minerały i skały 40
Minerały, ich budowa i właściwości fizyczne 40
Główne minerały i ich cechy 47
Kwarc i minerały pokrewne (postacie krzemionki) 47
Amfibole i pirokseny 48
Miki 48
Skalenie 48
Skaleniowce 48
Granaty 49
Inne krzemiany i glinokrzemiany 49
Oliwiny 49
Turmaliny 49
Tlenki i wodorotlenki 50
Siarczki 51
Fosforany 52
Siarczany 52
Węglany 52
Halogenki 53
Pierwiastki rodzime 53
Skały i ich geneza 53
WARTO WIEDZIEĆ 54
LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA 56
3 Plutonizm i skały plutoniczne 57
Magma 57
Intruzje 60
Skały plutoniczne i żyłowe 62
Przegląd skał plutonicznych i żyłowych oraz miejsca ich występowania w Polsce 67
Skały kwaśne 67
Skały obojętne 69
Skały zasadowe 69
WARTO WIEDZIEĆ 70
Złoża kopalin towarzyszące intruzjom 70
LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA 71
4 Wulkanizm i skały wulkaniczne 73
Erupcje wulkaniczne 73
Lawy i gazy 76
Produkty erupcji 76
Utwory piroklastyczne 78
Wulkany i ich rodzaje 80
Skutki erupcji wulkanicznych 86
Erupcje podmorskie 87
Rola wulkanizmu w dziejach Ziemi 88
Najsilniejsze erupcje wulkaniczne 89
Superwulkany 92
Rozmieszczenie wulkanów 94
Skały wulkaniczne 96
Przegląd skał wulkanicznych i subwulkanicznych oraz miejsca ich występowania w Polsce 97
Skały kwaśne 97
Skały obojętne i zasadowe 99
Zjawiska i procesy powulkaniczne 99
WARTO WIEDZIEĆ 102
LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA 104
5 Wietrzenie 105
Wietrzenie mechaniczne 105
Wietrzenie chemiczne 107
Udział biosfery w procesie wietrzenia 109
Produkty wietrzenia 110
Wietrzenie peryglacjalne 112
Charakterystyczne formy wietrzenia w morfologii terenu 113
Wietrzenie a klimat 113
Procesy wietrzeniowe w Polsce 116
Wietrzenie ilaste, laterytowe i solne 117
Gleby i ich rodzaje 118
Rola wietrzenia w powstawaniu złóż surowców mineralnych 120
Wietrzenie podmorskie 120
WARTO WIEDZIEĆ 121
LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA 122
6 Sedymentacja i skały osadowe 123
Facje osadowe 123
Luki sedymentacyjne 130
Warstwowanie osadów 132
Diageneza 135
Konkrecje i sekrecje 136
Sylifikacja i fosylizacja 140
Skały okruchowe (detrytyczne lub klastyczne) i rezydualne 141
Skały osadowe 141
Skały organogeniczne i chemogeniczne (chemiczne) 147
WARTO WIEDZIEĆ 156
LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA 158
7 Metamorfizm i skały metamorficzne 159
Metamorfizm termiczny (kontaktowy) 160
Rodzaje metamorfizmu 160
Metamorfizm dynamiczny (dyslokacyjny) – dynamometamorfizm 161
Metamorfizm zderzeniowy 161
Metamorfizm regionalny 162
Inne rodzaje metamorfizmu 163
Metamorfizm metasomatyczny 163
Strefy i facje metamorfizmu 165
Rola metamorfizmu w powstawaniu złóż kopalin 167
Skład mineralny i tekstury skał metamorficznych 168
Przegląd ważniejszych skał metamorficznych i ich występowanie w Polsce 170
Skały metamorfizmu dyslokacyjnego 170
Skały metamorfizmu regionalnego 171
Skały metamorfizmu kontaktowego (facji hornfelsowej i sanidynowej) 173
Skały ultrametamorficzne 174
WARTO WIEDZIEĆ 174
LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA 175
8 Czas geologiczny 176
Względny wiek skał i procesów geologicznych 176
Biostratygrafia 177
Litostratygrafia 185
Diastroficzne metody ustalania względnego wieku skał i procesów geologicznych 188
Metody archeologiczne 191
Metody geofizyczne 191
Bezwzględny wiek skał 192
Metody izotopowe 192
Metody chemiczne i biologiczne 195
Metody magnetometryczne 195
Metody radiogeniczne 195
Metody syderalne 196
Metody sedymentologiczne 197
Podział dziejów Ziemi 197
WARTO WIEDZIEĆ 198
LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA 199
9 Powierzchniowe ruchy masowe 200
Klasyfikacja i przyczyny ruchów masowych 200
Osuwiska 202
Osuwiska podmorskie 208
Inne ruchy masowe 209
Ruchy masowe w Polsce 213
WARTO WIEDZIEĆ 213
LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA 215
10 Działalność wód płynących 216
Ablacja deszczowa 216
Erozyjna działalność rzek 217
Reżim i przepływ rzek 225
Transport rzeczny 225
Tarasy rzeczne 226
Klasyfikacja rzek i dolin rzecznych 229
Akumulacja rzeczna 233
Znaczenie geologicznej działalności wód płynących 238
WARTO WIEDZIEĆ 239
LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA 240
11 Wody podziemne 241
Krążenie wody w przyrodzie 241
Typy i geneza wód podziemnych 242
Poziomy wodonośne 245
Źródła 248
Wody mineralne i termalne 251
Zjawiska krasowe 253
Powierzchniowe formy krasowe 254
Podziemne formy krasowe 256
WARTO WIEDZIEĆ 259
LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA 262
12 Lód i zlodowacenia 263
Geologiczna działalność śniegu 264
Powstawanie lodowców 266
Erozja lodowcowa 274
Erozja wód lodowcowych 278
Akumulacja lodowcowa i wodnolodowcowa 281
Zlodowacenia plejstoceńskie w Polsce 286
Przyczyny zlodowaceń i ich wpływ na środowisko 289
WARTO WIEDZIEĆ 291
LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA 293
13 Działalność wiatru 294
Erozja eoliczna 294
Akumulacja eoliczna 297
Warstwowanie osadów eolicznych 299
Wydmy w Polsce 300
Lessy 301
Pustynie 303
WARTO WIEDZIEĆ 304
LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA 305
14 Wybrzeża 306
Woda morska 306
Pływy 308
Ruchy wody morskiej 308
Falowanie 310
Prądy oceaniczne 313
Erozja morska 316
Geologiczna rola mórz i oceanów 316
Typy wybrzeży 318
Osady morskie 320
Transport i akumulacja w strefie brzegowej 321
WARTO WIEDZIEĆ 325
LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA 326
15 Ruchy i deformacje skorupy ziemskiej 327
Parametry orientacji przestrzennej powierzchni 329
Deformacje ciągłe 330
Typy deformacji tektonicznych 330
Deformacje nieciągłe 342
Deformacje ciągłe i nieciągłe na mapach geologicznych 354
Planisekcja 354
Intersekcja 357
Przyczyny deformacji tektonicznych 360
Ruchy skorupy ziemskiej 362
Pionowe ruchy skorupy ziemskiej 363
WARTO WIEDZIEĆ 366
LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA 367
16 Trzęsienia ziemi 368
Skale trzęsień ziemi 373
Przyczyny i typy trzęsień ziemi 377
Rozmieszczenie trzęsień ziemi 378
Tsunami a trzęsienia ziemi 383
Skutki trzęsienia ziemi 385
Katastrofalne trzęsienia ziemi XX i XXI w 388
Przewidywanie trzęsień ziemi 389
WARTO WIEDZIEĆ 391
LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA 393
17 Wnętrze Ziemi 394
Grawitacja i masa Ziemi 394
Magnetyzm ziemski 396
Metody badań wnętrza Ziemi 402
Strefy (sfery) Ziemi 402
WARTO WIEDZIEĆ 406
LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA 407
18 Dno oceanu 408
Główne rysy ukształtowania dna oceanicznego 408
Główne elementy tektoniczne dna oceanicznego 413
Strefy sedymentacyjne mórz i oceanów oraz główne grupy osadów 420
WARTO WIEDZIEĆ 425
LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA 426
19 Tektonika płyt 427
Od Wegenera do tektoniki płyt 427
Geosynkliny – relikt przeszłości 435
Tektonika płyt 438
Inne hipotezy 443
WARTO WIEDZIEĆ 445
LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA 446
20 Powstawanie łańcuchów górskich i skorupa ziemska kontynentów 447
Orogeny 447
Kratony 455
Młode platformy 458
Rozłamy wgłębne 459
WARTO WIEDZIEĆ 464
LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA 465
21 Układ Słoneczny 466
Kratery meteorytowe? w Polsce 474
WARTO WIEDZIEĆ 475
LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA 476
Zakończenie 477
Tabela stratygraficzna 479
Indeks rzeczowy 480