"Terapia zajęciowa osób z niepełnosprawnością intelektualną"

Identyfikator Librowy: 198134

Spis treści

CZĘŚĆ I. TEORETYCZNE ASPEKTY NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI I TERAPII ZAJĘCIOWEJ 18

1. Niepełnosprawność intelektualna – definicje, przyczyny, klasyfikacje – Paweł Żychowicz, Edyta Janus 20

1.1. Wprowadzenie 20

1.2. Ustalenia terminologiczne 21

1.3. Wybrane definicje 23

1.4. Przyczyny niepełnosprawności intelektualnej 26

1.5. Wybrane sposoby klasyfikowania 27

1.6. Podsumowanie 31

Polecenia i pytania sprawdzające 32

Piśmiennictwo 33

2. Charakterystyka wybranych zaburzeń rozwojowych związanych z niepełnosprawnością intelektualną – Aneta Bac 36

2.1. Wprowadzenie 36

2.2. Zespół Downa (Down syndrome – DS) 37

2.3. Spektrum autyzmu (autism spectrum disorder – ASD) 38

2.4. Mózgowe porażenie dziecięce (MPD; cerebral palsy – CP) 40

2.5. Mukopolisacharydoza (mucopolysaccharidosis – MPS) 42

2.6. Embriopatia poróżyczkowa (congenital rubell syndrome – CRS) 43

2.7. Alkoholowy zespół płodowy ( fetal alcohol syndrome – FAS) 44

2.8. Podsumowanie 46

Polecenia i pytania sprawdzające 46

Piśmiennictwo 47

3. Charakterystyka wybranych zaburzeń psychicznych współwystępujących z niepełnosprawnością intelektualną – Edyta Janus 48

3.1. Wprowadzenie 48

3.2. Charakterystyka zaburzeń psychicznych 48

3.3. Problemy diagnozy i występowanie zaburzeń psychicznych u osób z niepełnosprawnością intelektualną 49

3.4. Wybrane zaburzenia psychiczne 50

3.4.1. Depresja 51

3.4.2. Zaburzenia lękowe 54

3.4.3. Schizofrenia 56

3.4.4. Zaburzenia osobowości 59

3.5. Podsumowanie 61

Polecenia i pytania sprawdzające 61

Piśmiennictwo 62

4. Rozumienie terapii zajęciowej i umiejętności terapeuty zajęciowego pracującego z osobami z niepełnosprawnością intelektualną – Edyta Janus 64

4.1. Wprowadzenie 64

4.2. Rozumienie terapii zajęciowej 64

4.3. Podejście Skoncentrowane Na Osobie 67

4.4. Przegląd umiejętności terapeuty zajęciowego 68

4.4.1. Umiejętności podstawowe 70

4.4.2. Umiejętności ogólne 71

4.4.3. Umiejętności specjalistyczne 72

4.4.4. Kluczowe zadania 73

4.5. Podsumowanie 74

Polecenia i pytania sprawdzające 74

Piśmiennictwo 75

5. Wybrane narzędzia oceny w terapii zajęciowej osób z niepełnosprawnością intelektualną – Aneta Bac 76

5.1. Wprowadzenie 76

5.2. Wybrane podstawowe narzędzia oceny terapeutycznej 77

5.2.1. Obserwacja 77

5.2.2. Wywiad 78

5.2.3. Skala wzrokowo-analogowa (Visual Analogue Scale – VAS) 80

5.3. Wybrane narzędzia oceny poziomu wydolności funkcjonalnej 81

5.3.1. ABILHAND Questionnaire 81

5.3.2. ABILHAND-Kids Questionnaire 81

5.3.3. Assisting Hand Assessment (AHA) 82

5.3.4. Assessment of Motor And Process Skills (AMPS) 82

5.3.5. School Version of the Assessment of Motor and Process Skills (School AMPS) 84

5.3.6. Manual Ability Measure (MAM-36) 84

5.3.7. Gross Motor Function Classification System Expanded and Revised (GMFCS – E & R) 85

5.3.8. Pediatric Evaluation of Disability Inventory-Computer Adaptive Test – Autism Spectrum Disorders (PEDI-CAT ASD) 86

5.3.10. School Function Assessment (SFA) 87

5.3.9. Kwestionariusz Diagnozy Funkcjonalnej (KDF) 87

5.3.11. Skala Katza 89

5.4. Wybrane narzędzia oceny zdolności poznawczych i kognitywnych oraz zachowania 90

5.3.12. Waisman Acitivities of Daily Living Scale (W-ADL) 90

5.4.1. Krótka Skala Oceny Stanu Psychicznego (Mini-Mental State Examination – MMSE) 90

5.4.2. Montrealska Skala Oceny Funkcji Poznawczych (Montreal Cognitive Assessment – MoCA) 91

5.4.3. Saint Louis University Mental Status Examination (SLUMS) 92

5.4.4. Kettle Test (test czajnika) 93

5.5. Wybrane narzędzia oceny zdolności społecznych 94

5.4.5. Behavior Assessment System For Children – Second Edition (BASC-2) 94

5.5.1. Evaluation of Social Interaction (ESI) 94

5.5.2. Skala Przystosowania Społecznego Conkeya i Walsha 94

5.5.3. Inwentarz prac PPAC H.C. Gunzburga 95

5.5.4. Vineland Adaptive Behavior Scale – Second Edition (VABS, Vineland-II) 96

5.6. Wybrane narzędzia oceny dysfunkcji fizycznych 97

5.6.1. Oglądanie 97

5.6.2. Badanie dotykiem 97

5.6.3. Pomiary liniowe 97

5.6.4. Pomiary kątowe zakresów ruchu i zapisu według systemu SFTR 98

5.6.5. Testy funkcjonalne 99

5.6.6. Badanie siły mięśniowej 99

5.7. Podsumowanie 100

Piśmiennictwo 101

Polecenia i pytania sprawdzające 101

CZĘŚĆ II. OBSZARY FUNKCJONOWANIA OSÓB Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ I MOŻLIWOŚCI, JAKIE DAJE TERAPIA ZAJĘCIOWA 104

6. Podstawowe i złożone czynności życia codziennego – Aneta Bac 106

6.1. Wprowadzenie 106

6.2. Charakterystyka czynności życia codziennego w aspekcie niepełnosprawności intelektualnej 107

6.3. Analiza aktywności i trening czynności życia codziennego 113

6.3.1. Analiza aktywności 113

6.3.2. Trening czynności życia codziennego – przykłady 115

6.4. Zapobieganie urazom i upadkom podczas wykonywania czynności życia codziennego 118

6.4.1. Sprzęt pomocniczy 119

6.4.2. Adaptacje środowiskowe 120

6.5. Podstawowe czynności życia codziennego 121

6.5.1. Kąpiel i branie prysznica 121

6.5.2. Ubieranie się 122

6.5.3. Jedzenie 122

6.5.4. Komunikacja funkcjonalna 123

6.5.5. Mobilność funkcjonalna 123

6.5.6. Zabiegi kosmetyczne i higiena jamy ustnej 124

6.5.7. Korzystanie z toalety 124

6.6. Złożone czynności życia codziennego 125

6.6.1. Dbanie o ubrania 125

6.6.2. Poruszanie się poza domem 125

6.6.3. Prowadzenie samochodu 125

6.6.4. Pisanie ręczne 126

6.6.5. Lekkie prace domowe 126

6.6.6. Zarządzanie finansami 127

6.6.7. Przygotowywanie jedzenia 127

6.6.10. Robienie zakupów 128

6.6.8. Zarządzanie lekami i dbanie o zdrowie 128

6.6.9. Odpoczynek i sen 128

6.7. Interwencja terapeutyczna w czynnościach życia codziennego 129

6.7.1. Niepełnosprawność intelektualna w stopniu lekkim 129

6.7.2. Niepełnosprawność intelektualna w stopniu umiarkowanym i znacznym 130

6.7.3. Niepełnosprawność intelektualna w stopniu głębokim 131

6.8. Studium przypadku 132

6.9. Podsumowanie 133

Polecenia i pytania sprawdzające 133

Piśmiennictwo 134

7. Terapia zajęciowa osób z niepełnosprawnością intelektualną w środowisku szkolnym – Agnieszka Żychowicz 136

7.1. Wprowadzenie 136

7.2. System edukacji specjalnej w Polsce 137

7.2.1. Uczeń z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim 140

7.2.2. Uczeń z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym i znacznym 142

7.2.3. Uczestnik zajęć rewalidacyjno-wychowawczych 145

7.3. Terapia zajęciowa w szkole 147

7.3.1. Środowisko szkolne 149

7.3.2. Przebieg interwencji w praktyce szkolnej 153

7.3.3. Sposoby uczenia umiejętności szkolnych w terapii zajęciowej 161

7.4. Komunikacja w środowisku szkolnym 167

7.4.1. Komunikacja wspomagająca i alternatywna 168

7.4.2. Rola terapeuty zajęciowego w procesie komunikacji 172

7.5. Podsumowanie 174

Polecenia i pytania sprawdzające 174

Piśmiennictwo 175

8. Praca jako istotny obszar terapii zajęciowej osób z niepełnosprawnością intelektualną – Edyta Janus 180

8.1. Wprowadzenie 180

8.2. Zatrudnienie osób z niepełnosprawnością intelektualną w Polsce – dane statystyczne i wybrane podmioty 181

8.2.1. Definicje niepełnosprawności 181

8.2.2. Liczba osób z niepełnosprawnością 181

8.2.3. Liczba osób z niepełnosprawnością aktywnych zawodowo 182

8.2.4. Podmioty zatrudniające osoby z niepełnosprawnością 183

8.2.5. Problemy osób z niepełnosprawnością na otwartym rynku pracy 186

8.2.6. Podmioty zatrudniające osoby z niepełnosprawnością a terapeuci zajęciowi 187

8.3. Terapia zajęciowa w rehabilitacji zawodowej 190

8.3.1. Praca i rehabilitacja zawodowa dla osób z niepełnosprawnością 190

8.3.2. Czynniki wpływające na efekty działań terapeuty zajęciowego 191

8.3.3. Proces rehabilitacji zawodowej osób z niepełnosprawnością 192

8.4. Rehabilitacja zawodowa – zadania terapeuty zajęciowego 196

8.4.1. Praca indywidualna z osobą z niepełnosprawnością intelektualną 196

8.4.2. Praca z rodziną 198

8.4.3. Współdziałanie ze społecznością lokalną 199

8.5. Podsumowanie 201

Polecenia i pytania sprawdzające 201

Piśmiennictwo 202

9. Czas wolny i zabawa osób z niepełnosprawnością intelektualną – Paweł Żychowicz 204

9.1. Wprowadzenie 204

9.2. Czas wolny 205

9.3. Czas wolny osób z niepełnosprawnością intelektualną 206

9.4. Rola terapeuty zajęciowego i sposoby włączania osób z niepełnosprawnością intelektualną w różne formy spędzania czasu wolnego 212

9.5. Zabawa 215

9.6. Podsumowanie 218

Piśmiennictwo 218

Polecenia i pytania sprawdzające 218

10. Uczestnictwo społeczne – Agnieszka Smrokowska-Reichmann 222

10.1. Wprowadzenie 222

10.2. Podstawy teoretyczne uczestnictwa społecznego osób z niepełnosprawnością intelektualną 223

10.2.1. Normalizacja 224

10.2.2. Inkluzja i integracja 227

10.2.3. Empowerment 229

10.3. Przykłady modeli i projektów w zakresie uczestnictwa społecznego osób z niepełnosprawnością intelektualną 231

10.3.1. SIVUS 231

10.3.2. People First 234

10.3.3. Praca autobiograficzna 237

10.3.4. Język łatwy 244

10.4. Podsumowanie 246

Piśmiennictwo 247

Polecenia i pytania sprawdzające 247

CZĘŚĆ III. WYBRANE PROBLEMY ZAJĘCIOWE OSÓB Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ 250

11. Terapia zajęciowa osób z zespołem Downa w okresie wczesnego dzieciństwa – Paweł Żychowicz, Agnieszka Żychowicz 252

11.1. Wprowadzenie 252

11.2. Wspomaganie rozwoju fizycznego i nabywania umiejętności przez dzieci z zespołem Downa 253

11.2.1. Kamienie milowe w rozwoju dużej i małej motoryki dziecka z zespołem Downa 253

11.2.2. Wsparcie rodziny dziecka z zespołem Downa w procesie terapii zajęciowej 259

11.2.3. Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka z zespołem Downa 262

11.3. Podsumowanie 265

Piśmiennictwo 266

Polecenia i pytania sprawdzające 266

12. Seksualność osób z niepełnosprawnością intelektualną z perspektywy terapii zajęciowej – Agnieszka Smrokowska-Reichmann, Edyta Janus 270

12.1. Wprowadzenie 270

12.2. Rozwój psychoseksualny osób z niepełnosprawnością intelektualną 270

12.3. Zakresy seksualności osób z niepełnosprawnością intelektualną a rola terapii zajęciowej 273

12.4. Przykład interaktywnych zajęć w ramach wychowania psychoseksualnego 276

12.5. Poczucie prywatności osób z niepełnosprawnością intelektualną 282

12.6. Ochrona przed wykorzystaniem seksualnym 285

12.7. Podsumowanie 287

Polecenia i pytania sprawdzające 287

Piśmiennictwo 288

13. Wybrane zagadnienia terapii zajęciowej osób z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębokim – Agnieszka Żychowicz, Paweł Żychowicz 290

13.1. Wprowadzenie 290

13.2. Niepełnosprawność intelektualna w stopniu głębokim ze sprzężeniami 291

13.2.1. Funkcje poznawcze 292

13.2.2. Funkcjonowanie społeczne i porozumiewanie się 293

13.3. Zwiększanie zakresu uczestnictwa poprzez terapię zajęciową 296

13.3.1. Diagnoza funkcjonalna 296

13.3.2. Planowanie terapii zajęciowej 299

13.3.3. Przebieg terapii zajęciowej 300

13.3.4. Wspieranie rodziny 304

13.3.5. Czas wolny 305

13.4. Podsumowanie 306

Polecenia i pytania sprawdzające 306

Piśmiennictwo 307

14. Środowiska polisensoryczne dla osób z niepełnosprawnością intelektualną na przykładzie metody Snoezelen (MSE) – Agnieszka Smrokowska-Reichmann 310

14.1. Wprowadzenie 310

14.2. Geneza i istota metody Snoezelen 311

14.3. Osiem zasad prowadzenia sesji Snoezelen 314

14.4. Wyposażenie pomieszczenia Snoezelen (Sali Doświadczania Świata) 319

14.5. Problemy w stosowaniu metody Snoezelen 323

14.6. Metoda Snoezelen współcześnie 325

14.7. Miejsce metody Snoezelen w terapii zajęciowej 327

14.8. Podsumowanie 328

Piśmiennictwo 329

Polecenia i pytania sprawdzające 329

Skorowidz 332