"Ostre stany zagrożenia życia w obrażeniach ciała"

Identyfikator Librowy: 199611

Spis treści

Rekomendacja I Jerzy Robert Ładny 35

Rekomendacja II Krzysztof Bielecki 37

Rekomendacja III Radosław Owczuk 39

Kilka słów od Redaktorów Naukowych Krystyn Sosada, Wojciech Żurawiński 41

1. Epidemiologia ciężkich urazów ciała Zbigniew Śledziński, Dariusz Łaski 44

1.1. Wprowadzenie 44

1.2. Pandemia urazów 45

1.3. Epidemiologia urazów z punktu widzenia szpitalnego oddziału ratunkowego 49

1.4. Wypadki drogowe 55

1.5. Przemoc i samobójstwa 57

1.6. Upadki 59

1.7. Urazy na skutek wypadku w pracy 60

1.8. Urazy na skutek uprawiania sportu 61

1.9. Urazy a alkohol 61

1.10. Ciężkie urazy. Politrauma 62

Piśmiennictwo 65

2. Organizacja i funkcjonowanie centrów urazowych w Polsce i na świecie Leszek Brongel 66

Piśmiennictwo 79

3. Badanie pacjenta urazowego Jerzy Robert Ładny, Marzena Wojewódzka-Żelezniakowicz 82

3.1. Wprowadzenie 82

3.2. Badanie podmiotowe 82

3.2.1. Dolegliwości bólowe (SAMPLE – pain) i skale oceny bólu 83

3.2.2. Pozostałe elementy SAMPLE 85

3.3. Badanie przedmiotowe 86

3.3.1. Badanie przedmiotowe w warunkach przedszpitalnych – ITLS, PHTLS (primary, secondary survey) 86

3.3.2. Badanie przedmiotowe w warunkach szpitalnych 90

3.4. Badania obrazowe wykorzystywane podczas oceny pacjenta z obrażeniami ciała 97

3.5. Badanie pacjenta urazowego w sytuacjach szczególnych 98

3.5.1. Pourazowe zatrzymanie krążenia 98

3.5.2. Badanie ciężarnej 99

Piśmiennictwo 100

4. Resuscytacja pacjenta urazowego Dorota Zyśko, Dariusz Timler 102

4.1. Wprowadzenie 102

4.2. Epidemiologia urazowego zatrzymania krążenia 104

4.2.1. Miejsce zdarzenia urazowego zatrzymania krążenia (TCA) 105

4.2.2. Obrażenia ciała u pacjentów z TCA oceniane według skali ISS 105

4.2.3. Mechanizm urazu ciała 105

4.2.4. Pierwszy zarejestrowany rytm serca 106

4.3. Etiopatogeneza urazowego zatrzymania krążenia 107

4.4. Hipotermia 108

4.5. Kwasica 109

4.6. Objawy urazowego zatrzymania krążenia 110

4.7. Rozpoznanie urazowego zatrzymania krążenia 110

4.7.1. Warunki przedszpitalne 110

4.7.2. Pacjent z TCA w szpitalu 111

4.8. Medyczne czynności ratunkowe prowadzone przez zespoły ratownictwa medycznego podstawowe (P) i specjalistyczne (S) na miejscu zdarzenia i podczas transportu 115

4.10. Leczenie specjalistyczne 118

4.9. Postępowanie w SOR 118

Piśmiennictwo 119

5. Wstrząs urazowy Jerzy Lasek 122

5.1. Definicje 122

5.2. Rodzaje wstrząsu i ich patomechanizm 123

5.3. Rozpoznanie przedszpitalne 125

5.4. Transport pacjenta, postępowanie przedszpitalne i szpitalne 127

Piśmiennictwo 134

6. Zasady transportu i monitorowanie pacjenta urazowego Łukasz Krzych, Tomasz Sanak 136

6.1. Wprowadzenie 136

6.2. Transport pierwotny 137

6.2.1. Bezpieczeństwo pacjenta i zespołu ratownictwa medycznego 138

6.2.2. Siły i środki 138

6.2.3. Modyfikacje techniki transportu 139

6.2.4. Akronim AT-MIST ETA – przekazanie informacji o poszkodowanym do SOR/CU 140

6.2.5. Komfort termiczny 141

6.2.6. Monitorowanie podczas transportu 141

6.3. Transport wtórny 143

6.4. Transport wewnątrzszpitalny 144

Piśmiennictwo 147

7. Analgezja, sedacja i anestezja pacjentów urazowych Opracowanie merytoryczne rozdz. 7 Cezary Pakulski 148

7.1. Wprowadzenie Cezary Pakulski 148

7.1.1. Definicje 148

7.1.2. Wspólne problemy 149

7.2. Analgezja, sedacja i anestezja pacjentów z obrażeniami głowy Cezary Pakulski 159

7.2.1. Analgezja, sedacja i anestezja na miejscu zdarzenia i podczas transportu 161

7.2.2. Analgezja, sedacja i anestezja w działaniach prowadzonych na szpitalnym oddziale ratunkowym przez specjalistę medycyny ratunkowej 165

7.2.3. Analgezja, sedacja i anestezja w działaniach prowadzonych na docelowym oddziale szpitalnym przez specjalistę w danej dziedzinie 167

7.3. Analgezja, sedacja i anestezja pacjentów z obrażeniami twarzoczaszki Cezary Pakulski 172

7.3.1. Analgezja, sedacja i anestezja na miejscu zdarzenia i podczas transportu 172

7.3.2. Analgezja, sedacja i anestezja w działaniach prowadzonych na szpitalnym oddziale ratunkowym przez specjalistę medycyny ratunkowej 175

7.3.3. Analgezja, sedacja i anestezja w działaniach prowadzonych na docelowym oddziale szpitalnym przez specjalistę w danej dziedzinie 177

7.4. Analgezja, sedacja i anestezja pacjentów z obrażeniami gałki ocznej Cezary Pakulski 180

7.4.1. Analgezja, sedacja i anestezja na miejscu zdarzenia i podczas transportu 180

7.4.2. Analgezja, sedacja i anestezja w działaniach prowadzonych na szpitalnym oddziale ratunkowym przez specjalistę medycyny ratunkowej 181

7.4.3. Analgezja, sedacja i anestezja w działaniach prowadzonych na docelowym oddziale szpitalnym przez specjalistę w danej dziedzinie 182

7.5. Analgezja, sedacja i anestezja pacjentów z obrażeniami szyi Cezary Pakulski 186

7.5.1. Analgezja, sedacja i anestezja na miejscu zdarzenia i podczas transportu 186

7.5.2. Analgezja, sedacja i anestezja w działaniach prowadzonych na szpitalnym oddziale ratunkowym przez specjalistę medycyny ratunkowej 187

7.5.3. Analgezja, sedacja i anestezja w działaniach prowadzonych na docelowym oddziale szpitalnym przez specjalistę w danej dziedzinie 188

7.6. Analgezja, sedacja i anestezja pacjentów z obrażeniami klatki piersiowej i brzucha Cezary Pakulski 189

7.6.1. Analgezja, sedacja i anestezja na miejscu zdarzenia i podczas transportu 190

7.6.2. Analgezja, sedacja i anestezja w działaniach prowadzonych na szpitalnym oddziale ratunkowym przez specjalistę medycyny ratunkowej 193

7.6.3. Analgezja, sedacja i anestezja w działaniach prowadzonych na docelowym oddziale szpitalnym przez specjalistę w danej dziedzinie 194

Piśmiennictwo 196

7.7. Analgezja, sedacja i anestezja pacjentów z obrażeniami narządu ruchu Jacek Majewski, Ewa Górnik-Właszczuk 197

7.7.1. Analgezja, sedacja i anestezja w okresie przedszpitalnym 197

7.7.2. Analgezja, sedacja i anestezja w okresie szpitalnym 198

Piśmiennictwo 203

7.8. Analgezja, sedacja i anestezja dzieci z urazami Ludwik Stołtny 204

7.8.1. Wprowadzenie 204

7.8.2. Zasady leczenia bólu u dzieci 207

7.9. Analgezja, sedacja i anestezja pacjentów urazowych w wieku podeszłym Jerzy Wordliczek, Renata Zajączkowska 215

7.9.1. Wprowadzenie 215

7.9.2. Zmiany farmakokinetyki leków związane z wiekiem 217

7.9.3. Ból pourazowy u pacjentów w wieku podeszłym 217

7.9.4. Postępowanie okołooperacyjne u pourazowego pacjenta w wieku podeszłym 230

7.9.5. Analgosedacja u pacjenta geriatrycznego po urazie 234

Piśmiennictwo 237

7.10. Analgezja, sedacja i anestezja kobiety ciężarnej po urazie Michał Gaca, Mieczysław Pietrzyk 238

7.10.1. Wprowadzenie 238

7.10.2. Środki farmakologiczne stosowane podczas znieczulenia u kobiet ciężarnych 244

Piśmiennictwo 251

8. Znieczulenie regionalne Waldemar Machała 252

8.1. Wprowadzenie 252

8.2. Uśmierzanie bólu u chorego urazowego 252

8.3. Znieczulenie regionalne 254

8.3.1. Leki używane w znieczuleniu regionalnym 257

8.3.2. Co komu wolno, czyli kto jest uprawniony do wykonywania znieczulenia regionalnego 258

8.3.3. Ograniczenia znieczulenia regionalnego u chorych po urazie, czyli co należy wiedzieć, zanim podejmie się decyzję o jego wykonaniu – rozważania praktyczne 259

8.3.4. Warunki bezpiecznego znieczulenia regionalnego u chorych po urazie 261

8.3.5. Sedacja w czasie znieczulenia ogólnego 262

8.3.6. Zgoda na wykonanie znieczulenia regionalnego 263

8.3.7. Praktyczne aspekty wybranych rodzajów znieczulenia regionalnego 264

8.4. Zakończenie 268

Piśmiennictwo 268

9. Ból pourazowy Małgorzata Malec-Milewska, Radosław Chutkowski 270

9.1. Wprowadzenie 270

9.1.1. Definicja 270

9.1.2. Epidemiologia 270

9.1.3. Patomechanizm i objawy 271

9.2. Postępowanie przeciwbólowe w zależności od miejsca świadczenia pomocy medycznej oraz od poszczególnych okresów po urazie ciała 272

9.1.4. Okresy bólu po urazie ciała 272

9.2.1. Postępowanie przeciwbólowe na miejscu wypadku i w czasie transportu 272

9.2.2. Postępowanie przeciwbólowe w SOR 276

9.2.3. Postępowanie przeciwbólowe w opiece ambulatoryjnej i w domu pacjenta 280

9.2.4. Przetrwały ból pourazowy 281

9.3. Podsumowanie 284

Piśmiennictwo 284

10. Krwotok pourazowy i urazowe uszkodzenie naczyń Piotr Richter, Marian Kratochwil 286

10.1. Wprowadzenie 286

10.2. Postępowanie przedszpitalne, na miejscu zdarzenia 286

10.3. Transport do centrum urazowego 287

10.4. Postępowanie w SOR 289

10.4.1. Badania laboratoryjne 289

10.4.2. Badania obrazowe 290

10.4.3. Czynniki ryzyka i dalsze postępowanie szpitalne 290

10.5. Obrażenia naczyń brzusznych 293

10.4.4. Farmakoterapia 293

10.6. Krwotok urazowy kończyn 299

10.6.1. Postępowanie na miejscu wypadku 299

10.6.2. Postępowanie w SOR 301

Piśmiennictwo 302

11. Urazy czaszkowo-mózgowe Dariusz Szczepanek, Tomasz Trojanowski 304

11.1. Wprowadzenie 304

11.2. Bezpośrednie skutki urazu mózgu 305

11.3. Ocena stanu pacjenta 307

11.4. Postępowanie z chorymi po urazach czaszkowo-mózgowych z pierwotnymi uszkodzeniami mózgu 308

11.4.1. Medyczne czynności ratunkowe na miejscu wypadku 308

11.4.2. Postępowanie w SOR 309

11.4.3. Kwalifikacja chorych po urazach głowy do leczenia szpitalnego 310

11.5. Charakterystyka wybranych urazów czaszkowo-mózgowych 311

11.5.1. Pourazowe krwiaki wewnątrzczaszkowe 311

11.5.2. Złamania kości czaszki 318

11.5.3. Otwarty uraz czaszki 318

11.5.4. Płynotok 319

Piśmiennictwo 320

11.5.5. Przetoki tętniczo-jamiste 320

12. Urazy kręgosłupa i rdzenia kręgowego Witold Janusz, Tomasz Trojanowski 322

12.1. Epidemiologia 322

12.2. Biomechanika urazów kręgosłupa szyjnego 323

12.2.1. Urazy kręgosłupa 323

12.2.2. Urazy rdzenia kręgowego 326

12.3. Postępowanie przedszpitalne 327

12.4. Postępowanie w SOR 329

12.4.1. Badanie przedmiotowe 329

12.4.2. Diagnostyka obrazowa 331

12.4.3. Podsumowanie zaleceń 335

12.4.4. Farmakoterapia w ciężkich urazach rdzenia kręgowego 336

12.5. Leczenie specjalistyczne na docelowym oddziale szpitalnym 337

12.5.1. Ogólne zasady leczenia 337

12.5.2. Leczenie nieoperacyjne 337

12.5.3. Leczenie operacyjne 339

Piśmiennictwo 340

13. Obrażenia twarzoczaszki Iwona Niedzielska 342

13.1. Wprowadzenie 342

13.2. Transport pacjenta z obrażeniami twarzoczaszki 345

13.3. Odmienne warunki intubacji pacjenta z obrażeniami twarzoczaszki 346

13.4. Rodzaje unieruchomienia złamanej szczęki/żuchwy, zębów, wyrostka zębodołowego w ramach medycznych czynności ratunkowych 347

13.5. Rodzaje unieruchomienia złamanej szczęki/żuchwy, zębów, wyrostka zębodołowego w ramach pomocy specjalistycznej – rozwiązania tymczasowe 347

13.6. Rodzaje unieruchomienia złamanej szczęki/żuchwy, zębów, wyrostka zębodołowego w ramach pomocy specjalistycznej – rozwiązania ostateczne 349

13.7. Postępowanie z obrażeniami twarzoczaszki ze współistniejącymi obrażeniami części mózgowej czaszki 353

13.8. Postępowanie z obrażeniami części twarzowej czaszki oraz ciałem obcym 354

13.9. Postępowanie z obrażeniami części twarzowej czaszki ze współistniejącymi uszkodzeniami narządu wzroku 357

13.9.1. Podwójne widzenie 357

13.9.2. Ciało obce wewnątrzgałkowo 360

13.9.3. Ciało obce wewnątrzoczodołowo 360

13.9.4. Zwichnięcie gałki ocznej 360

13.9.5. Enoftalmia gałki ocznej 361

13.9.6. Zaburzony odruch konsensualny 362

13.9.7. Pogorszenie lub utrata ostrości widzenia/ślepota 362

13.9.8. Wytrzeszcz tętniący 365

13.9.10. Pęknięcie gałki ocznej 366

13.9.9. Nierówność źrenic 366

13.9.11. Zespół szczeliny oczodołowej górnej 367

13.9.12. Krwiak zagałkowy 367

13.10. Postępowanie z obrażeniami twarzoczaszki ze współistniejącymi uszkodzeniami zębów i wyrostka zębodołowego w priorytecie natychmiastowym 368

13.10.1. Wysunięcie zęba 369

13.10.2. Zwichnięcie boczne 369

13.10.3. Zwichnięcie całkowite – wybicie zęba 370

13.10.4. Złamanie korzenia 371

13.11. Postępowanie z obrażeniami twarzoczaszki ze współistniejącym krwawieniem/krwotokiem 372

13.10.5. Złamanie wyrostka zębodołowego 372

13.12. Złamanie górnego piętra twarzy: złamanie zatoki czołowej, złamanie czołowo-oczodołowo-nosowe, dyslokacja oczodołowo-nosowa 376

13.12.1. Złamanie ścian kostnych zatoki czołowej 376

13.12.2. Dyslokacja oczodołowo-nosowa (DON) lub złamanie nosowo-oczodołowo-sitowe (NOS) 377

13.12.3. Przemieszczenie górnego masywu twarzy 377

13.12.4. Złamanie kości nosa 379

13.13. Złamanie środkowego piętra twarzy 381

13.13.1. Złamanie szczęki Le Fort I 382

13.13.2. Złamanie szczęki Le Fort II 384

13.13.3. Złamanie szczęki Le Fort III 387

13.13.4. Złamanie oczodołu 388

13.13.5. Złamanie jarzmowo-oczodołowe 391

13.13.6. Złamanie jarzmowo-szczękowo-oczodołowe 392

13.13.7. Izolowane złamanie łuku kości jarzmowej 395

13.14. Złamanie dolnego piętra twarzy 396

13.14.1. Złamanie żuchwy 396

13.14.2. Złamanie wyrostka kłykciowego 400

13.14.3. Zwichnięcie stawu skroniowo-żuchwowego 401

Piśmiennictwo 405

14. Obrażenia gałki ocznej Katarzyna Michalska-Małecka 408

14.1. Definicje 408

14.2. Wprowadzenie 409

14.3. Badanie okulistyczne 409

14.3.1. Badanie ostrości wzroku 409

14.3.2. Badanie aparatu zewnętrznego oka 409

14.3.3. Badanie ruchomości gałek ocznych 410

14.3.4. Badanie reakcji źrenic na światło 410

14.3.5. Badanie odcinka przedniego gałki ocznej – rogówki 411

14.3.6. Badanie komory przedniej oka 411

14.3.7. Badanie spojówki i twardówki 412

14.3.8. Pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego 412

14.4. Postępowanie po urazie oka 413

14.3.9. Badanie w lampie szczelinowej 413

14.4.1. Postępowanie na miejscu zdarzenia i w transporcie 413

14.4.2. Postępowanie w SOR 413

14.5. Postępowanie w przypadku różnych rodzajów obrażeń oka 414

14.5.1. Stłuczenia i krwiaki powiek 414

14.5.2. Rany powiek 415

14.5.3. Erozja rogówki 417

14.5.4. Ciało obce w rogówce i spojówce 418

14.5.5. Rana rogówki 419

14.5.6. Krwistek 421

14.5.7. Ciało obce wewnątrzgałkowe 422

14.5.8. Zaćma pourazowa 424

14.5.9. Podwichnięcie i zwichnięcie soczewki 425

14.5.10. Oparzenia chemiczne 426

14.5.11. Uszkodzenie promieniowaniem UV 428

14.5.12. Uszkodzenie termiczne 430

14.5.13. Podspojówkowy wylew krwi 431

14.5.14. Złamanie oczodołu, złamanie ściany dolnej oczodołu typu blow out 432

Piśmiennictwo 433

15. Obrażenia szyi Jacek Szeliga 436

15.1. Wprowadzenie 436

15.2. Epidemiologia 437

15.3. Etiopatogeneza 438

15.4. Objawy 439

15.5. Rozpoznanie 441

15.5.1. Diagnostyka przedszpitalna 441

15.5.2. Diagnostyka szpitalna 443

15.6. Medyczne czynności ratunkowe prowadzone na miejscu zdarzenia przez zespoły ratownictwa medycznego 446

15.5.3. Rozpoznanie różnicowe 446

15.7. Medyczne czynności ratunkowe w SOR 447

15.7.1. Zapewnienie drożności dróg oddechowych 448

15.7.2. Ocena wentylacji 448

15.7.3. Ocena układu krążenia, tętna i ciśnienia tętniczego krwi 449

15.7.4. Ocena deficytów neurologicznych i dostęp naczyniowy 449

15.8. Leczenie specjalistyczne 450

15.8.1. Pacjenci niestabilni hemodynamicznie 450

15.8.2. Pacjenci stabilni hemodynamicznie 450

15.9. Podsumowanie (ryc. 15.2) 453

Piśmiennictwo 454

16. Obrażenia klatki piersiowej Jarosław Kużdżał 456

16.1. Patofizjologia urazowych uszkodzeń klatki piersiowej Jarosław Kużdżał 456

16.1.1. Wprowadzenie 456

16.1.2. Urazy tępe 457

16.1.3. Urazy przenikające 459

16.2. Uszkodzenia ściany klatki piersiowej Jarosław Kużdżał 463

16.2.1. Wprowadzenie 463

16.2.2. Epidemiologia 463

16.2.3. Etiopatogeneza 464

16.2.4. Objawy 465

16.2.5. Rozpoznanie 466

16.2.6. Postępowanie na miejscu zdarzenia i podczas transportu 466

16.2.7. Postępowanie w SOR 467

16.2.8. Leczenie specjalistyczne 467

16.3. Uszkodzenia przepony Krzysztof Bederski, Jarosław Kużdżał 468

16.3.1. Wprowadzenie 468

16.3.2. Epidemiologia 469

16.3.3. Etiopatogeneza 469

16.3.4. Objawy 471

16.3.5. Rozpoznanie 472

16.3.6. Leczenie 473

16.4. Uszkodzenia dolnych dróg oddechowych Janusz Warmus, Jarosław Kużdżał 476

16.4.1. Wprowadzenie 476

16.4.2. Epidemiologia 476

16.4.3. Etiopatogeneza 476

16.4.4. Objawy i rozpoznanie 477

16.4.5. Postępowanie na miejscu zdarzenia 478

16.4.6. Postępowanie w SOR 478

16.4.7. Leczenie specjalistyczne 479

16.4.8. Oparzenia dróg oddechowych 481

16.5. Odma opłucnowa i krwiak jamy opłucnej Janusz Warmus, Jarosław Kużdżał 483

16.5.1. Wprowadzenie 483

16.5.2. Odma opłucnowa 484

16.5.3. Krwiak jamy opłucnej 489

16.6. Uszkodzenia płuc Zbigniew Grochowski, Jarosław Kużdżał 493

16.6.1. Wprowadzenie 493

16.6.2. Stłuczenie płuca 493

16.6.3. Rozerwanie płuca 497

16.6.4. Krwiak płuca 498

16.6.5. Pourazowa torbiel rzekoma płuca 500

16.7. Uszkodzenia przełyku Janusz Włodarczyk, Jarosław Kużdżał 503

16.7.1. Uszkodzenia tępe 503

16.7.2. Uszkodzenia przenikające 506

16.7.3. Oparzenia chemiczne przełyku 507

16.8. Uszkodzenia serca Tomasz Gil, Jarosław Kużdżał 511

16.8.1. Uszkodzenia przenikające serca 511

16.8.2. Tępe uszkodzenia serca 518

Piśmiennictwo 523

17. Obrażenia brzucha Grzegorz Wallner, Michał Solecki 528

17.1. Definicje 528

17.2. Epidemiologia 528

17.3. Etiopatogeneza 529

17.4. Objawy 529

17.5. Rozpoznanie 530

17.6. Postępowanie na miejscu zdarzenia i w trakcie transportu 534

17.7. Postępowanie w SOR 536

17.8. Leczenie specjalistyczne 536

17.8.1. Żołądek 538

17.8.2. Dwunastnica 538

17.8.3. Jelito cienkie i krezka 539

17.8.4. Jelito grube i odbytnica 539

17.8.5. Wątroba 540

17.8.6. Trzustka 540

17.9. Zespół ciasnoty wewnątrzbrzusznej 541

17.8.7. Śledziona 541

17.10. Podsumowanie 543

Piśmiennictwo 543

18. Obrażenia wątroby Krzysztof Zieniewicz 544

18.1. Definicja 544

18.2. Epidemiologia 544

18.3. Etiopatogeneza 545

18.4. Objawy 546

18.5. Rozpoznanie 546

18.6. Medyczne czynności ratunkowe prowadzone na miejscu zdarzenia, w transporcie i w SOR 549

18.7. Leczenie specjalistyczne 550

18.7.1. Leczenie zachowawcze 551

18.7.2. Leczenie chirurgiczne doraźne 552

18.7.3. Leczenie chirurgiczne w ośrodku specjalistycznym 553

18.8. Podsumowanie 555

Piśmiennictwo 556

19. Urazy układu moczowo-płciowego Andrzej Prajsner 558

19.1. Wprowadzenie 558

19.1.1. Definicja 558

19.1.2. Epidemiologia 558

19.1.3. Etiopatogeneza 558

19.1.4. Postępowanie w warunkach przedszpitalnych 559

19.1.5. Postępowanie w SOR 559

19.2. Urazy nerek 560

19.1.6. Podsumowanie 560

19.2.1. Epidemiologia 560

19.2.2. Etiopatogeneza 561

19.2.3. Objawy 561

19.2.4. Postępowanie w warunkach przedszpitalnych 561

19.2.5. Postępowanie w SOR 561

19.2.6. Leczenie specjalistyczne na oddziale urologicznym 562

19.2.7. Podsumowanie 566

19.3. Uszkodzenia moczowodu 568

19.3.1. Epidemiologia 568

19.3.2. Etiopatogeneza 568

19.3.3. Objawy 568

19.3.4. Postępowanie w warunkach przedszpitalnych 569

19.3.5. Postępowanie w SOR 569

19.3.6. Leczenie specjalistyczne na oddziale urologicznym 569

19.3.7. Podsumowanie 570

19.4. Uszkodzenia pęcherza moczowego 571

19.4.1. Epidemiologia i etiopatogeneza 571

19.4.2. Objawy 572

19.4.3. Postępowanie w warunkach przedszpitalnych 573

19.4.4. Postępowanie w SOR 573

19.4.5. Leczenie specjalistyczne na oddziale urologicznym 573

19.4.6. Podsumowanie 574

19.5. Uszkodzenia cewki moczowej 575

19.5.1. Epidemiologia 575

19.5.2. Etiopatogeneza 575

19.5.3. Objawy 576

19.5.4. Postępowanie w warunkach przedszpitalnych 576

19.5.5. Postępowanie w SOR 577

19.5.6. Leczenie specjalistyczne na oddziale urologicznym 577

19.6. Uszkodzenia zewnętrznych narządów płciowych 581

19.5.7. Podsumowanie 581

19.6.1. Epidemiologia 581

19.6.2. Etiopatogeneza 582

19.6.3. Objawy i wynik badania fizykalnego 584

19.6.4. Postępowanie w warunkach przedszpitalnych 585

19.6.5. Postępowanie w SOR 585

19.6.6. Leczenie specjalistyczne na oddziale urologicznym 585

19.6.7. Uwagi dotyczące uszkodzenia narządów urogenitalnych w przebiegu urazów wielonarządowych 586

19.6.8. Postępowanie w trakcie laparotomii eksploracyjnej 587

Piśmiennictwo 588

20. Obrażenia kości i stawów Krzysztof Słowiński, Karol Szymański 590

20.1. Wprowadzenie 590

20.2. Obrażenia stawów – skręcenia i zwichnięcia. Uwagi ogólne 591

20.2.1. Skręcenie stawu 591

20.2.2. Zwichnięcie stawu 592

20.3. Złamania kości 593

20.3.1. Pojęcia ogólne i podziały złamań 593

20.3.2. Objawy złamania kości 595

20.3.3. Wczesne powikłania złamań kości 595

20.3.4. Późne powikłania złamań kości 600

20.3.5. Powikłania zrostu kostnego 602

20.3.6. Złamania patologiczne 604

20.3.7. Doraźne postępowanie w złamaniach kości 605

20.4. Złamania kości i zwichnięcia stawów 606

20.4.1. Kończyna górna 606

20.4.2. Kończyna dolna 637

20.5. Zespół ciasnoty przedziałów powięziowych 673

20.5.1. Definicja 673

20.5.2. Rodzaje ZCPP 673

20.5.3. Przyczyny OZCPP 674

20.5.4. Patomechanizm 674

20.5.5. Skutki OZCPP 675

20.5.6. Objawy i badanie kliniczne 676

20.5.7. Badania i pomiary 677

20.5.8. Leczenie 678

Piśmiennictwo 680

21. Mnogie obrażenia ciała Krystyn Sosada, Wojciech Żurawiński 682

21.1. Definicje 682

21.2. Epidemiologia 682

21.3. Rola centrum urazowego i zespołu urazowego w leczeniu MOC 683

21.4. Diagnostyka poszkodowanych z MOC 684

21.5. Leczenie osób poszkodowanych z MOC 687

21.5.1. Obrażenia OUN 687

21.5.2. Leczenie zachowawcze po urazie brzucha 692

21.5.3. Techniki małoinwazyjne w leczeniu MOC 693

21.5.4. Leczenie preparatami krwiopochodnymi 693

21.5.5. Płynoterapia w leczeniu poszkodowanych z MOC 695

21.5.6. Leki hamujące fibrynolizę w leczeniu poszkodowanych z krwotokiem pourazowym 696

21.5.7. Ocena ryzyka wystąpienia wstrząsu pourazowego u poszkodowanych z MOC 697

21.5.8. Niewydolność wielonarządowa u poszkodowanych z MOC 697

21.5.9. Czynniki rokownicze w leczeniu poszkodowanych z MOC 698

21.5.10. Ocena funkcji nerek u poszkodowanych z MOC 701

21.5.11. Niewydolność nadnerczy w MOC 701

21.5.12. Insulinooporność w MOC 702

21.5.13. Ocena koagulopatii pourazowej 702

21.5.14. Profilaktyka zakrzepicy żylnej u poszkodowanych z MOC 702

21.5.15. Mnogie obrażenia ciała u poszkodowanych stosujących leki przeciwkrzepliwe 703

21.6. Podsumowanie 706

Piśmiennictwo 712

22. Leczenie ran Adam Dziki, Marta Fijałkowska, Bogusław Antoszewski 714

22.1. Wprowadzenie 714

22.2. Podział ran 715

22.3. Gojenie ran 715

22.3.1. Hemostaza 716

22.3.2. Faza zapalna 717

22.3.3. Faza proliferacyjna 718

22.3.4. Faza przebudowy, dojrzewania, remodelingu 719

22.4. Ciała obce w ranie 720

22.5. Opracowanie rany 721

22.6. Opatrunki 722

22.7. Rodzaje nici stosowanych w chirurgii 723

22.8. Rodzaje szwów stosowanych w chirurgii 725

Piśmiennictwo 728

23. Obrażenia ciała w następstwie oparzeń Anna Chrapusta, Jerzy Strużyna 732

23.1. Wprowadzenie 732

23.2. Rodzaje oparzeń 734

23.2.1. Oparzenia cieplne 734

23.2.2. Oparzenia chemiczne 735

23.2.3. Oparzenia elektryczne 735

23.3. Ocena głębokości i powierzchni oparzenia 736

23.2.4. Oparzenia popromienne 736

23.3.1. Głębokość oparzenia 736

23.3.2. Powierzchnia oparzenia 737

23.4. Okresy choroby oparzeniowej 739

23.5. Oparzenia dróg oddechowych 740

23.6. Podział oparzeń 740

23.7. Epidemiologia 742

23.8. Etiopatogeneza 742

23.9. Objawy 744

23.10. Rozpoznanie 746

23.11. Medyczne czynności ratunkowe prowadzone przez zespoły ratownictwa medycznego na miejscu zdarzenia i podczas transportu 747

23.12. Postępowanie w SOR 748

23.13. Leczenie specjalistyczne 750

23.14. Podsumowanie 751

Piśmiennictwo 753

24. Pourazowe operacje rekonstrukcyjne i plastyczne Anna Chrapusta, Jerzy Strużyna 754

24.1. Wprowadzenie 754

24.2. Fizjologia gojenia ran i ich remodeling 756

24.3. Sposoby rekonstrukcji skóry 757

24.3.1. Rys historyczny 757

24.3.2. Rodzaje przeszczepów 757

24.3.3. Procesy i problemy towarzyszące przeszczepom 759

24.3.4. Wgajanie się przeszczepu 760

24.3.5. Nowoczesne techniki 760

24.4. Przeszczepy śluzówki, ścięgien, powięzi, kości i chrząstek 761

24.4.1. Przeszczepy śluzówki 761

24.4.2. Przeszczepy ścięgien i powięzi 762

24.4.3. Przeszczepy chrząstek 763

24.5. Płaty 766

24.4.4. Przeszczepy kości 766

24.5.1. Rodzaje płatów i ich zastosowanie 766

24.5.2. Unaczynienie mięśni 770

24.5.3. Plastyki z odległych okolic ciała 771

24.5.4. Reguła 6C Cormacka i Lamberty’ego 771

24.5.5. Wolne płaty mikrochirurgiczne 772

24.5.6. Rekonstrukcje pourazowe z wykorzystaniem płatów skórno-podskórnych, mięśniowych, skórno-powięziowych, skórno-mięśniowych 774

Piśmiennictwo 783

25. Wskazania do replantacji kończyn Adam Domanasiewicz 784

25.1. Wprowadzenie 784

25.2. Amputacje i pokrewne dewaskularyzacyjne obrażenia kończyn 786

25.3. Badanie, postępowanie, zgłoszenie 787

25.3.1. Stan miejscowy 787

25.3.2. Hipotermia terapeutyczna 788

25.3.3. Mechanizm urazu 789

25.3.4. Wiek, stan ogólny, współistniejące urazy, schorzenia przewlekłe 792

25.3.5. Zabezpieczenie pacjenta 792

25.4. Wskazania do replantacji 794

Piśmiennictwo 798

26. Obrażenia ciała u dzieci Tomasz Koszutski, Andrzej M. Bulandra 802

26.1. Obrażenia ciała u dzieci – ogólne zasady postępowania 802

26.1.1. Definicje 802

26.1.2. Epidemiologia 802

26.1.3. Etiopatogeneza 802

26.1.4. Medyczne czynności ratunkowe na miejscu zdarzenia i podczas transportu 805

26.1.5. Transport dziecka do SOR 807

26.1.6. Postępowanie w SOR 808

26.1.7. Leczenie specjalistyczne 810

26.2. Obrażenia głowy u dzieci 811

26.1.8. Podsumowanie (ryc. 26.1) 811

26.2.1. Definicje 811

26.2.2. Epidemiologia 812

26.2.3. Etiopatogeneza 812

26.2.4. Objawy 812

26.2.5. Rozpoznanie 812

26.2.6. Medyczne czynności ratunkowe na miejscu zdarzenia i podczas transportu 813

26.2.7. Postępowanie w SOR 814

26.2.8. Leczenie specjalistyczne 815

26.2.9. Podsumowanie (ryc. 26.2 i 26.3) 816

26.3. Obrażenia klatki piersiowej u dzieci 817

26.3.1. Definicje 817

26.3.2. Epidemiologia 818

26.3.3. Etiopatogeneza 818

26.3.4. Objawy 818

26.3.5. Rozpoznanie 819

26.3.6. Medyczne czynności ratunkowe na miejscu zdarzenia i podczas transportu 819

26.3.7. Postępowanie w SOR 820

26.3.8. Leczenie specjalistyczne 821

26.4. Obrażenia brzucha u dzieci 822

26.3.9. Podsumowanie (ryc. 26.4) 822

26.4.1. Definicje 822

26.4.2. Epidemiologia 823

26.4.3. Etiopatogeneza 823

26.4.4. Objawy 823

26.4.5. Rozpoznanie 823

26.4.6. Medyczne czynności ratunkowe na miejscu zdarzenia i podczas transportu 824

26.4.7. Postępowanie w SOR 824

26.4.8. Leczenie specjalistyczne 825

26.5. Oparzenia u dzieci 827

26.4.9. Podsumowanie (ryc. 26.5) 827

26.5.1. Definicje 827

26.5.2. Epidemiologia 828

26.5.3. Etiopatogeneza 828

26.5.4. Objawy 828

26.5.5. Rozpoznanie 828

26.5.6. Medyczne czynności ratunkowe na miejscu zdarzenia i podczas transportu 828

26.5.7. Postępowanie w SOR 829

26.5.8. Leczenie specjalistyczne 829

26.5.9. Podsumowanie (ryc. 26.6) 830

Piśmiennictwo 831

27. Chory w starszym wieku po upadku Jarosław Derejczyk, Elżbieta Pyrkosz-Cifonelli 832

27.1. Wprowadzenie 832

27.2. Epidemiologia upadków i omdleń u osób starszych 833

27.3. Etiopatogeneza omdleń i upadków u osób starszych 833

27.4. Medyczne czynności ratunkowe na miejscu zdarzenia i podczas transportu 837

27.5. Postępowanie w SOR z chorym w starszym wieku po upadku 839

27.6. Postępowanie diagnostyczno-lecznicze u osoby z omdleniem i upadkiem prowadzone na oddziale obserwacyjnym/specjalistycznym 843

27.6.1. Ogólne zasady postępowania 843

27.6.2. Leki przeciwkrzepliwe 846

27.6.3. Profilaktyka przeciwzakrzepowa 847

27.6.4. Badania obrazowe 847

27.6.5. Badania laboratoryjne 848

27.7. Leczenie specjalistyczne chorych ze złamaniem kości udowej 849

27.6.6. Postępowanie u chorych z majaczeniem 849

27.7.1. Objawy i rodzaje złamań, rozpoznanie różnicowe, czas zabiegu 849

27.7.2. Optymalizacja leczenia złamania kości udowej zgodnie ze standardami ortogeriatrycznymi 851

Piśmiennictwo 852

28. Obrażenia ciała u kobiet ciężarnych Andrzej Witek 854

28.1. Wprowadzenie 854

28.2. Urazy kobiety w ciąży 855

Piśmiennictwo 855

28.2.1. Postępowanie przedszpitalne 856

28.2.2. Postępowanie w SOR 856

28.3. Poronienia 857

Piśmiennictwo 857

28.4. Pęknięcie ciężarnej macicy 858

28.3.1. Postępowanie przedszpitalne 858

28.3.2. Postępowanie w SOR 858

28.3.3. Leczenie specjalistyczne 858

28.4.1. Postępowanie przedszpitalne 859

Piśmiennictwo 860

28.4.2. Postępowanie w SOR 860

28.4.3. Leczenie specjalistyczne 860

28.5. Przedwczesne oddzielenie łożyska 861

28.5.1. Postępowanie przedszpitalne 861

28.6. Wypadnięcie pępowiny 862

Piśmiennictwo 862

28.5.2. Postępowanie w SOR 862

Piśmiennictwo 864

28.6.1. Postępowanie przedszpitalne 864

28.6.2. Postępowanie w SOR 864

28.7. Nagłe zatrzymanie krążenia u kobiet ciężarnych w następstwie urazu 865

28.7.1. Postępowanie przedszpitalne 866

28.7.2. Postępowanie w SOR 869

28.7.3. Procedura ratunkowego cięcia cesarskiego 871

Piśmiennictwo 872

28.8. Badanie e-FAST (extended focus assessment with sonography for trauma) 874

28.8.1. Projekcja podmostkowa (subcostal) 875

28.8.2. Zachyłek wątrobowo-nerkowy – tzw. zachyłek Morrisona 875

28.8.3. Zachyłek śledzionowo-nerkowy 875

28.8.4. Zachyłek pęcherzowo-odbytniczy 876

28.8.5. Projekcje płucne 876

Piśmiennictwo 877

29. Specyfika bojowych obrażeń ciała w następstwie terroru Przemysław Guła 878

29.1. Wprowadzenie 878

29.2. Damage control resuscitation i damage control surgery 878

29.3. Broń i środki bojowe 882

29.4. Aspekty medyczne aktów terroru 882

29.5. Oddziaływanie broni palnej 884

29.6. Następstwa wybuchów 888

29.7. Broń biała 889

29.8. Paralizatory 890

29.9. Główne aspekty oceny i postępowania z osobami z obrażeniami bojowymi 890

29.9.1. Elementy oceny 890

29.9.2. Ocena poszkodowanego po wybuchu 891

29.9.3. Ocena ran postrzałowych 891

Piśmiennictwo 892

30. Postępowanie ratunkowe w bojowych obrażeniach ciała Waldemar Machała 894

30.1. Wprowadzenie 894

30.2. Obrażenia bojowe 895

30.2.1. Obrażenia postrzałowe 896

30.2.2. Obrażenia wybuchowe 900

30.3. Przyczyny śmierci 907

30.4. Zgony możliwe do uniknięcia – co robić, żeby przeżyła największa liczba rannych? 907

30.5. Zasady udzielania pomocy ofiarom eksplozji i postrzału na miejscu zdarzenia – faza przedszpitalna 908

30.6. Faza szpitalna 909

30.6.1. Segregacja medyczna 909

30.6.2. Medyczne czynności ratunkowe w SOR 909

30.6.3. Badanie ultrasonograficzne 913

30.6.4. Transport rannego na blok operacyjny 914

30.6.5. Czynności ratunkowe w warunkach sali operacyjnej 915

30.6.6. Okres pooperacyjny – oddział intensywnej terapii 923

30.6.7. Czas obserwacji poszkodowanych w szpitalu 924

Piśmiennictwo 925

31. Wybrane problemy w leczeniu obrażeń ciała u pacjentów z otyłością Krzysztof Paśnik, Michał Janik 926

31.1. Epidemiologia otyłości 926

31.2. Wpływ otyłości na leczenie pacjentów z obrażeniami ciała 926

31.3. Urazy przenikające 929

31.4. Urazy tępe 929

31.5. Trudności techniczne u pacjentów otyłych w dostępach operacyjnych 930

31.6. Sprzęt 930

31.7. Podsumowanie 931

Piśmiennictwo 931

32. Substancje psychoaktywne a obrażenia ciała Magdalena Łukasik-Głębocka 934

32.1. Wprowadzenie 934

32.2. Epidemiologia 934

32.3. Etiopatogeneza 935

32.4. Objawy zatrucia 935

32.4.1. Alkohol etylowy 935

32.4.2. Benzodiazepiny 939

32.4.3. Opioidy 940

32.4.4. Kannabinoidy naturalne i syntetyczne 942

32.4.5. Substancje o działaniu psychostymulującym 945

32.5. Rozpoznanie w warunkach przedszpitalnych 951

32.5.1. Badanie podmiotowe 951

32.6. Medyczne czynności ratunkowe w miejscu wezwania i podczas transportu.Ocena miejsca zdarzenia pod względem bezpieczeństwa 953

32.5.2. Badanie przedmiotowe 953

32.6.1. A – ocena i zapewnienie drożności dróg oddechowych 953

32.6.2. B – ocena i zapewnienie wydolnego oddechu 953

32.6.3. C – ocena i stabilizacja krążenia 953

32.7. Rozpoznanie w warunkach szpitalnych 954

32.6.4. D – ocena stanu neurologicznego 954

32.8. Leczenie w SOR przez specjalistę medycyny ratunkowej 955

32.10. Podsumowanie 956

32.9. Leczenie na oddziale docelowym 956

Piśmiennictwo 956

33. Specyfika obrażeń ciała w urazach sportowych Juliusz Dec 958

33.1. Wprowadzenie 958

33.2. Zaburzenia świadomości, zadławienie, wstrząs i krwawienie 959

33.2.1. Zaburzenia świadomości 959

33.2.2. Zadławienie 960

33.2.3. Postępowanie we wstrząsie i krwawieniu 960

33.3. Urazy głowy 961

Piśmiennictwo 961

33.4. Urazy barku 962

33.4.1. Anatomia 962

33.4.2. Wywiad 963

33.4.3. Badanie kliniczne 963

33.4.4. Schorzenia stawu ramiennego 964

Piśmiennictwo 974

33.5. Staw łokciowy 975

33.5.1. Badanie kliniczne 975

33.5.2. Zapalenie nadkłykcia przyśrodkowego kości ramiennej – tzw. łokieć golfisty 975

33.5.3. Wolne ciała chrzęstno-kostne śródstawowe (osteochondritis dissecans) 977

33.5.4. Niestabilność rotacyjna tylno-boczna 977

33.5.5. Zerwanie ścięgna bicepsa 978

33.5.6. Zerwanie mięśnia trójgłowego ramienia 979

33.5.7. Zwichnięcie stawu łokciowego 979

33.6. Nadgarstek, ręka 980

Piśmiennictwo 980

33.6.1. Uszkodzenie więzadła pobocznego łokciowego kciuka 981

33.6.2. Uszkodzenie kompleksu chrząstki trójkątnej 981

33.7. Staw biodrowy 982

Piśmiennictwo 982

33.7.1. Złamanie zmęczeniowe szyjki kości udowej 983

33.7.2. Zapalenie kaletki krętarza większego i biodro przeskakujące 984

33.7.3. Ból pachwiny 985

33.7.4. Zespół mięśnia gruszkowatego 986

33.8. Staw kolanowy 987

33.8.1. Urazy stawu kolanowego 988

33.8.2. Uszkodzenia łąkotek stawu kolanowego 993

33.8.3. Zwichnięcie rzepki 993

Piśmiennictwo 994

33.9. Staw skokowy 995

Piśmiennictwo 996

34. Choroba zakrzepowo-zatorowa – profilaktyka i leczenie Wacław Kuczmik 998

34.1. Wprowadzenie 998

34.2. Definicje 998

34.3. Epidemiologia 999

34.4. Etiopatologia 999

34.5. Pierwotna profilaktyka ŻChZZ podczas leczenia chirurgicznego 1002

34.6. Profilaktyka ŻChZZ u poszkodowanych z ciężkimi obrażeniami ciała 1003

34.7. Objawy zapalenia żył głębokich 1003

34.8. Rozpoznanie 1005

34.8.1. Rozpoznanie zakrzepicy żył głębokich 1005

34.8.2. Rozpoznanie zatoru płucnego 1006

34.9. Leczenie 1007

34.9.1. Leczenie antykoagulacyjne zakrzepicy żył głębokich i zatoru tętnicy płucnej 1007

34.9.2. Leczenie trombolityczne ZŻG 1008

34.9.3. Leczenie trombolityczne ZTP 1008

34.9.4. Leczenie ŻChZZ u poszkodowanych z ciężkimi obrażeniami ciała 1010

34.9.5. Wszczepienie filtra do żyły głównej dolnej 1010

34.10. Powikłania 1011

34.10.1. Powikłania stosowania leków przeciwzakrzepowych 1011

Piśmiennictwo 1012

34.10.2. Powikłania leczenia ŻChZZ 1012

35. Profilaktyka infekcji w urazach Zygmunt Grzebieniak, Grzegorz Marek 1014

35.1. Wprowadzenie 1014

35.2. Epidemiologia i etiopatogeneza zakażeń pourazowych 1016

35.3. Objawy zakażeń pourazowych 1017

35.4. Postępowanie przedszpitalne w przypadku infekcji pourazowych 1019

35.5. Postępowanie w SOR 1020

35.6. Postępowanie specjalistyczne w przypadku infekcji pourazowych 1028

35.7. Podsumowanie – ogólne zasady zapobiegania zakażeniom w obrażeniach ciała 1032

Piśmiennictwo 1033

36. Podtopienie Jacek Kot 1036

36.1. Wprowadzenie 1036

36.2. Epidemiologia 1037

36.3. Etiopatogeneza 1038

36.4. Objawy 1041

36.5. Rozpoznanie 1042

36.6. Medyczne czynności ratunkowe na miejscu zdarzenia i podczas transportu 1043

36.7. Postępowanie w SOR 1045

36.8. Leczenie specjalistyczne 1047

Piśmiennictwo 1048

37. Wypadek nurkowy Jacek Kot 1050

37.1. Wprowadzenie 1050

37.2. Epidemiologia 1050

37.3. Etiopatogeneza 1050

37.4. Objawy 1052

37.5. Rozpoznanie 1053

37.6. Medyczne czynności ratunkowe na miejscu zdarzenia i podczas transportu 1054

37.7. Postępowanie w SOR 1055

37.7.1. Postępowanie w wyszczególnionych przypadkach 1055

37.8. Leczenie specjalistyczne 1057

37.7.2. Transport poszkodowanego do miejsca leczenia rekompresyjnego 1057

37.8.1. Rekompresja lecznicza – informacje ogólne 1057

37.8.2. Główne zasady rekompresji leczniczej 1058

37.8.3. Tabele rekompresji leczniczej 1059

37.9. Podsumowanie 1060

37.8.4. Stosowanie leków podczas rekompresji 1060

Piśmiennictwo 1061

38. Terapia hiperbaryczna Jacek Kot 1062

38.1. Wprowadzenie 1062

38.2. Mechanizm działania 1063

38.3. Wskazania do terapii hiperbarycznej 1064

38.4. Działania niepożądane i powikłania terapii hiperbarycznej 1068

38.5. Przeciwwskazania do terapii hiperbarycznej 1069

Piśmiennictwo 1069

39. Hipotermia Sylweriusz Kosiński, Paweł Podsiadło 1070

39.1. Wprowadzenie 1070

39.2. Epidemiologia 1070

39.3. Etiopatogeneza 1071

39.3.1. Termoregulacja 1071

39.3.2. Układ krążenia 1072

39.3.3. Układ oddechowy 1073

39.3.4. Metabolizm 1073

39.3.5. Układ krzepnięcia 1074

39.3.6. Hipotermia miejska 1074

39.3.7. Hipotermia pourazowa 1075

39.4. Objawy 1076

39.5. Rozpoznanie 1077

39.6. Medyczne czynności ratunkowe na miejscu zdarzenia i podczas transportu 1077

39.6.1. Hipotermia łagodna (HT1) 1077

39.6.2. Hipotermia umiarkowana (HT2) 1078

39.6.3. Hipotermia głęboka (HT3) 1079

39.6.4. Hipotermia z zatrzymaniem krążenia (HT4) 1081

39.6.5. Hipotermia pourazowa 1081

39.7. Postępowanie w SOR 1082

39.7.1. Badania i sposoby dostarczania ciepła 1082

39.7.2. Szybkość ogrzewania 1083

39.8. Leczenie specjalistyczne 1084

39.9. Podsumowanie 1085

Piśmiennictwo 1088

40. Ugryzienie, ukąszenie, użądlenie Sylweriusz Kosiński, Tomasz Darocha 1090

40.1. Wprowadzenie 1090

40.2. Epidemiologia 1090

40.3. Etiopatogeneza 1091

40.3.1. Uszkodzenia i zakażenia związane z ukąszeniami 1091

40.3.2. Wścieklizna 1092

40.3.3. Ukąszenia przez zwierzęta jadowite 1093

40.4. Objawy 1094

40.4.1. Ugryzienia przez ssaki 1094

40.4.2. Ukąszenie przez żmiję 1095

40.5. Rozpoznanie 1096

40.5.1. W warunkach przedszpitalnych 1096

40.5.2. W warunkach szpitalnych 1097

40.5.3. Ukąszenie przez żmiję zygzakowatą 1098

40.6. Medyczne czynności ratunkowe na miejscu zdarzenia i podczas transportu 1099

40.7. Postępowanie w SOR 1101

40.7.1. Wywiad, badania 1101

40.7.2. Profilaktyka tężca 1103

40.7.3. Ukąszenie przez żmiję zygzakowatą 1103

40.8. Leczenie specjalistyczne – profilaktyka wścieklizny 1106

40.9. Podsumowanie 1106

Piśmiennictwo 1108

41. Choroba wysokościowa Paweł Lampe 1110

41.1. Wprowadzenie 1110

41.2. Czynniki ryzyka 1110

41.3. Etiopatogeneza 1111

41.4. Objawy 1112

41.5. Profilaktyka i leczenie AMS 1114

41.6. Profilaktyka i leczenie HAPE 1116

41.7. Inne schorzenia związane z wysokością 1117

41.8. Podsumowanie 1117

Piśmiennictwo 1121

42. Wybrane zagadnienia prawa medycznego i medycyny sądowej związane z obrażeniami ciała Tomasz Jurek 1124

42.1. Wprowadzenie 1124

42.2. Prawny obowiązek ratowania życia i zdrowia 1124

42.3. Informacja o stanie zdrowia. Osoby upoważnione do uzyskiwania informacji 1126

42.4. Prawnie ważna zgoda albo prawnie ważny sprzeciw pacjenta 1130

42.5. Obowiązek zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa 1137

42.6. Postępowanie związane ze zgonem pacjenta 1141

42.6.1. Stwierdzanie zgonu – kryteria formalne 1141

42.6.2. Stwierdzanie zgonu – kryteria merytoryczne 1143

42.6.3. Stwierdzenie urazu niemożliwego do przeżycia 1144

42.6.4. Brak wskazań do resuscytacji krążeniowo-oddechowej lub wskazania do zaprzestania prowadzenia resuscytacji 1145

42.7. Ustalenie wskazań do sekcji zwłok 1146

42.7.1. Sekcja zwłok patomorfologiczna (inaczej: anatomopatologiczna, szpitalna, naukowa) 1147

42.8. Hierarchia i określanie przyczyn zgonu 1148

42.7.2. Sekcja zwłok administracyjna 1148

42.9. Dokumentowanie obrażeń ciała i rozpoznania sądowo-lekarskie 1149

42.9.1. Zasady opisu obrażeń 1149

42.9.2. Rodzaje obrażeń 1152

Piśmiennictwo 1155

43. Wybrane problemy psychologiczne związane z urazami ciała Bernadetta Izydorczyk 1156

43.1. Psychologiczne reakcje w urazach ciała – charakterystyka i podstawowe pojęcia 1156

43.2. Zabiegi medyczne jako sytuacje urazu ciała u osób dorosłych – charakterystyka psychologiczna 1160

43.3. Reakcje psychologiczne u dzieci doświadczających procedur medycznych 1164

43.4. Próby samobójcze i samookaleczenia ciała – psychologiczne działania zespołów ratownictwa medycznego 1166

43.5. Nagłe kalectwo – reakcja adaptacyjna wobec urazu ciała 1168

43.6. Psychologiczne wytyczne w działaniach medycznych wobec osób z urazami ciała 1169

43.6.1. Psychoedukacja i wsparcie psychospołeczne w działaniach medycznych 1169

43.6.2. Pomoc psychologiczna i psychoterapia pacjenta oraz jego rodziny 1170

43.7. Podsumowanie 1171

Piśmiennictwo 1173

44. Zabiegowe procedury ratunkowe Leszek Brongel, Urszula Kowalewska 1174

44.1. Wprowadzenie 1174

44.2. Niewydolność oddechowa 1175

44.2.1. Niedrożność górnych dróg oddechowych 1175

44.2.2. Odma opłucnowa (pneumothorax) 1178

44.2.3. Krwiak opłucnej (haemothorax) 1180

44.3. Wstrząs (shock) i krwotok (haemorrhagia) 1184

44.3.1. Definicje 1184

44.3.2. Etiologia i patogeneza 1184

44.3.3. Krwotok 1186

44.3.4. Pourazowa tamponada osierdzia 1192

44.3.5. Damage control 1194

44.4. Zakażenia chirurgiczne 1197

44.4.1. Etiologia i patogeneza 1197

44.4.2. Medyczne czynności ratunkowe ZRM 1199

44.4.3. Objawy, rozpoznanie i postępowanie w SOR 1199

44.5. Obrażenia układu ruchu 1202

44.5.1. Definicje 1202

44.5.2. Etiologia i patogeneza 1203

44.5.3. Objawy i rozpoznanie 1205

44.5.4. Medyczne czynności ratunkowe ZRM 1205

44.5.5. Postępowanie w SOR 1206

44.5.6. Złamania kości 1208

44.6. Zespoły ciasnoty międzypowięziowej 1210

44.6.1. Definicja 1210

44.6.2. Etiologia i patogeneza 1211

44.6.3. Objawy, rozpoznanie i różnicowanie 1211

44.6.4. Medyczne czynności ratunkowe ZRM 1211

44.6.5. Postępowanie w SOR 1211

Piśmiennictwo 1213

44.6.6. Leczenie specjalistyczne 1213

DODATEK 1214

Środki farmakologiczne znajdujące zastosowanie do sedacji, analgezji i anestezji chorych urazowych oraz drogi ich podania Cezary Pakulski 1214

1. Charakterystyka środków sedujących, przeciwbólowych i znieczulających oraz ich zastosowanie u pacjentów urazowych 1215

Analgezja i leki przeciwbólowe 1215

Metamizol 1217

Paracetamol 1217

Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) 1218

Opioidy 1218

Leki uspokajające 1223

Sedacja i leki sedujące 1223

Benzodiazepiny 1225

Agoniści receptorów α2-adrenergicznych 1226

Znieczulenie ogólne 1228

Anestetyki dożylne 1228

Leki znieczulające wziewnie 1233

Leki zwiotczające mięśnie szkieletowe 1235

Środki zwiotczające mięśnie działające depolaryzująco 1235

Środki zwiotczające mięśnie działające niedepolaryzująco 1237

2. Drogi i sposoby podania środków farmakologicznych znajdujących zastosowanie do sedacji, analgezji i anestezji pacjentów urazowych 1239

Drogi podania leku 1239

Droga doustna 1239

Droga dożylna 1241

Droga domięśniowa 1241

Droga doodbytnicza 1241

Drogi donosowa i przezśluzówkowa 1241

Drogi przezskórna i podskórna 1241

Droga doszpikowa 1242

Droga wziewna 1242

Skorowidz 1244