"Ostre stany zagrożenia życia w obrażeniach ciała"
Identyfikator Librowy: 199611
Spis treści
Rekomendacja I Jerzy Robert Ładny 35
Rekomendacja II Krzysztof Bielecki 37
Rekomendacja III Radosław Owczuk 39
Kilka słów od Redaktorów Naukowych Krystyn Sosada, Wojciech Żurawiński 41
1. Epidemiologia ciężkich urazów ciała Zbigniew Śledziński, Dariusz Łaski 44
1.1. Wprowadzenie 44
1.2. Pandemia urazów 45
1.3. Epidemiologia urazów z punktu widzenia szpitalnego oddziału ratunkowego 49
1.4. Wypadki drogowe 55
1.5. Przemoc i samobójstwa 57
1.6. Upadki 59
1.7. Urazy na skutek wypadku w pracy 60
1.8. Urazy na skutek uprawiania sportu 61
1.9. Urazy a alkohol 61
1.10. Ciężkie urazy. Politrauma 62
Piśmiennictwo 65
2. Organizacja i funkcjonowanie centrów urazowych w Polsce i na świecie Leszek Brongel 66
Piśmiennictwo 79
3. Badanie pacjenta urazowego Jerzy Robert Ładny, Marzena Wojewódzka-Żelezniakowicz 82
3.1. Wprowadzenie 82
3.2. Badanie podmiotowe 82
3.2.1. Dolegliwości bólowe (SAMPLE – pain) i skale oceny bólu 83
3.2.2. Pozostałe elementy SAMPLE 85
3.3. Badanie przedmiotowe 86
3.3.1. Badanie przedmiotowe w warunkach przedszpitalnych – ITLS, PHTLS (primary, secondary survey) 86
3.3.2. Badanie przedmiotowe w warunkach szpitalnych 90
3.4. Badania obrazowe wykorzystywane podczas oceny pacjenta z obrażeniami ciała 97
3.5. Badanie pacjenta urazowego w sytuacjach szczególnych 98
3.5.1. Pourazowe zatrzymanie krążenia 98
3.5.2. Badanie ciężarnej 99
Piśmiennictwo 100
4. Resuscytacja pacjenta urazowego Dorota Zyśko, Dariusz Timler 102
4.1. Wprowadzenie 102
4.2. Epidemiologia urazowego zatrzymania krążenia 104
4.2.1. Miejsce zdarzenia urazowego zatrzymania krążenia (TCA) 105
4.2.2. Obrażenia ciała u pacjentów z TCA oceniane według skali ISS 105
4.2.3. Mechanizm urazu ciała 105
4.2.4. Pierwszy zarejestrowany rytm serca 106
4.3. Etiopatogeneza urazowego zatrzymania krążenia 107
4.4. Hipotermia 108
4.5. Kwasica 109
4.6. Objawy urazowego zatrzymania krążenia 110
4.7. Rozpoznanie urazowego zatrzymania krążenia 110
4.7.1. Warunki przedszpitalne 110
4.7.2. Pacjent z TCA w szpitalu 111
4.8. Medyczne czynności ratunkowe prowadzone przez zespoły ratownictwa medycznego podstawowe (P) i specjalistyczne (S) na miejscu zdarzenia i podczas transportu 115
4.10. Leczenie specjalistyczne 118
4.9. Postępowanie w SOR 118
Piśmiennictwo 119
5. Wstrząs urazowy Jerzy Lasek 122
5.1. Definicje 122
5.2. Rodzaje wstrząsu i ich patomechanizm 123
5.3. Rozpoznanie przedszpitalne 125
5.4. Transport pacjenta, postępowanie przedszpitalne i szpitalne 127
Piśmiennictwo 134
6. Zasady transportu i monitorowanie pacjenta urazowego Łukasz Krzych, Tomasz Sanak 136
6.1. Wprowadzenie 136
6.2. Transport pierwotny 137
6.2.1. Bezpieczeństwo pacjenta i zespołu ratownictwa medycznego 138
6.2.2. Siły i środki 138
6.2.3. Modyfikacje techniki transportu 139
6.2.4. Akronim AT-MIST ETA – przekazanie informacji o poszkodowanym do SOR/CU 140
6.2.5. Komfort termiczny 141
6.2.6. Monitorowanie podczas transportu 141
6.3. Transport wtórny 143
6.4. Transport wewnątrzszpitalny 144
Piśmiennictwo 147
7. Analgezja, sedacja i anestezja pacjentów urazowych Opracowanie merytoryczne rozdz. 7 Cezary Pakulski 148
7.1. Wprowadzenie Cezary Pakulski 148
7.1.1. Definicje 148
7.1.2. Wspólne problemy 149
7.2. Analgezja, sedacja i anestezja pacjentów z obrażeniami głowy Cezary Pakulski 159
7.2.1. Analgezja, sedacja i anestezja na miejscu zdarzenia i podczas transportu 161
7.2.2. Analgezja, sedacja i anestezja w działaniach prowadzonych na szpitalnym oddziale ratunkowym przez specjalistę medycyny ratunkowej 165
7.2.3. Analgezja, sedacja i anestezja w działaniach prowadzonych na docelowym oddziale szpitalnym przez specjalistę w danej dziedzinie 167
7.3. Analgezja, sedacja i anestezja pacjentów z obrażeniami twarzoczaszki Cezary Pakulski 172
7.3.1. Analgezja, sedacja i anestezja na miejscu zdarzenia i podczas transportu 172
7.3.2. Analgezja, sedacja i anestezja w działaniach prowadzonych na szpitalnym oddziale ratunkowym przez specjalistę medycyny ratunkowej 175
7.3.3. Analgezja, sedacja i anestezja w działaniach prowadzonych na docelowym oddziale szpitalnym przez specjalistę w danej dziedzinie 177
7.4. Analgezja, sedacja i anestezja pacjentów z obrażeniami gałki ocznej Cezary Pakulski 180
7.4.1. Analgezja, sedacja i anestezja na miejscu zdarzenia i podczas transportu 180
7.4.2. Analgezja, sedacja i anestezja w działaniach prowadzonych na szpitalnym oddziale ratunkowym przez specjalistę medycyny ratunkowej 181
7.4.3. Analgezja, sedacja i anestezja w działaniach prowadzonych na docelowym oddziale szpitalnym przez specjalistę w danej dziedzinie 182
7.5. Analgezja, sedacja i anestezja pacjentów z obrażeniami szyi Cezary Pakulski 186
7.5.1. Analgezja, sedacja i anestezja na miejscu zdarzenia i podczas transportu 186
7.5.2. Analgezja, sedacja i anestezja w działaniach prowadzonych na szpitalnym oddziale ratunkowym przez specjalistę medycyny ratunkowej 187
7.5.3. Analgezja, sedacja i anestezja w działaniach prowadzonych na docelowym oddziale szpitalnym przez specjalistę w danej dziedzinie 188
7.6. Analgezja, sedacja i anestezja pacjentów z obrażeniami klatki piersiowej i brzucha Cezary Pakulski 189
7.6.1. Analgezja, sedacja i anestezja na miejscu zdarzenia i podczas transportu 190
7.6.2. Analgezja, sedacja i anestezja w działaniach prowadzonych na szpitalnym oddziale ratunkowym przez specjalistę medycyny ratunkowej 193
7.6.3. Analgezja, sedacja i anestezja w działaniach prowadzonych na docelowym oddziale szpitalnym przez specjalistę w danej dziedzinie 194
Piśmiennictwo 196
7.7. Analgezja, sedacja i anestezja pacjentów z obrażeniami narządu ruchu Jacek Majewski, Ewa Górnik-Właszczuk 197
7.7.1. Analgezja, sedacja i anestezja w okresie przedszpitalnym 197
7.7.2. Analgezja, sedacja i anestezja w okresie szpitalnym 198
Piśmiennictwo 203
7.8. Analgezja, sedacja i anestezja dzieci z urazami Ludwik Stołtny 204
7.8.1. Wprowadzenie 204
7.8.2. Zasady leczenia bólu u dzieci 207
7.9. Analgezja, sedacja i anestezja pacjentów urazowych w wieku podeszłym Jerzy Wordliczek, Renata Zajączkowska 215
7.9.1. Wprowadzenie 215
7.9.2. Zmiany farmakokinetyki leków związane z wiekiem 217
7.9.3. Ból pourazowy u pacjentów w wieku podeszłym 217
7.9.4. Postępowanie okołooperacyjne u pourazowego pacjenta w wieku podeszłym 230
7.9.5. Analgosedacja u pacjenta geriatrycznego po urazie 234
Piśmiennictwo 237
7.10. Analgezja, sedacja i anestezja kobiety ciężarnej po urazie Michał Gaca, Mieczysław Pietrzyk 238
7.10.1. Wprowadzenie 238
7.10.2. Środki farmakologiczne stosowane podczas znieczulenia u kobiet ciężarnych 244
Piśmiennictwo 251
8. Znieczulenie regionalne Waldemar Machała 252
8.1. Wprowadzenie 252
8.2. Uśmierzanie bólu u chorego urazowego 252
8.3. Znieczulenie regionalne 254
8.3.1. Leki używane w znieczuleniu regionalnym 257
8.3.2. Co komu wolno, czyli kto jest uprawniony do wykonywania znieczulenia regionalnego 258
8.3.3. Ograniczenia znieczulenia regionalnego u chorych po urazie, czyli co należy wiedzieć, zanim podejmie się decyzję o jego wykonaniu – rozważania praktyczne 259
8.3.4. Warunki bezpiecznego znieczulenia regionalnego u chorych po urazie 261
8.3.5. Sedacja w czasie znieczulenia ogólnego 262
8.3.6. Zgoda na wykonanie znieczulenia regionalnego 263
8.3.7. Praktyczne aspekty wybranych rodzajów znieczulenia regionalnego 264
8.4. Zakończenie 268
Piśmiennictwo 268
9. Ból pourazowy Małgorzata Malec-Milewska, Radosław Chutkowski 270
9.1. Wprowadzenie 270
9.1.1. Definicja 270
9.1.2. Epidemiologia 270
9.1.3. Patomechanizm i objawy 271
9.2. Postępowanie przeciwbólowe w zależności od miejsca świadczenia pomocy medycznej oraz od poszczególnych okresów po urazie ciała 272
9.1.4. Okresy bólu po urazie ciała 272
9.2.1. Postępowanie przeciwbólowe na miejscu wypadku i w czasie transportu 272
9.2.2. Postępowanie przeciwbólowe w SOR 276
9.2.3. Postępowanie przeciwbólowe w opiece ambulatoryjnej i w domu pacjenta 280
9.2.4. Przetrwały ból pourazowy 281
9.3. Podsumowanie 284
Piśmiennictwo 284
10. Krwotok pourazowy i urazowe uszkodzenie naczyń Piotr Richter, Marian Kratochwil 286
10.1. Wprowadzenie 286
10.2. Postępowanie przedszpitalne, na miejscu zdarzenia 286
10.3. Transport do centrum urazowego 287
10.4. Postępowanie w SOR 289
10.4.1. Badania laboratoryjne 289
10.4.2. Badania obrazowe 290
10.4.3. Czynniki ryzyka i dalsze postępowanie szpitalne 290
10.5. Obrażenia naczyń brzusznych 293
10.4.4. Farmakoterapia 293
10.6. Krwotok urazowy kończyn 299
10.6.1. Postępowanie na miejscu wypadku 299
10.6.2. Postępowanie w SOR 301
Piśmiennictwo 302
11. Urazy czaszkowo-mózgowe Dariusz Szczepanek, Tomasz Trojanowski 304
11.1. Wprowadzenie 304
11.2. Bezpośrednie skutki urazu mózgu 305
11.3. Ocena stanu pacjenta 307
11.4. Postępowanie z chorymi po urazach czaszkowo-mózgowych z pierwotnymi uszkodzeniami mózgu 308
11.4.1. Medyczne czynności ratunkowe na miejscu wypadku 308
11.4.2. Postępowanie w SOR 309
11.4.3. Kwalifikacja chorych po urazach głowy do leczenia szpitalnego 310
11.5. Charakterystyka wybranych urazów czaszkowo-mózgowych 311
11.5.1. Pourazowe krwiaki wewnątrzczaszkowe 311
11.5.2. Złamania kości czaszki 318
11.5.3. Otwarty uraz czaszki 318
11.5.4. Płynotok 319
Piśmiennictwo 320
11.5.5. Przetoki tętniczo-jamiste 320
12. Urazy kręgosłupa i rdzenia kręgowego Witold Janusz, Tomasz Trojanowski 322
12.1. Epidemiologia 322
12.2. Biomechanika urazów kręgosłupa szyjnego 323
12.2.1. Urazy kręgosłupa 323
12.2.2. Urazy rdzenia kręgowego 326
12.3. Postępowanie przedszpitalne 327
12.4. Postępowanie w SOR 329
12.4.1. Badanie przedmiotowe 329
12.4.2. Diagnostyka obrazowa 331
12.4.3. Podsumowanie zaleceń 335
12.4.4. Farmakoterapia w ciężkich urazach rdzenia kręgowego 336
12.5. Leczenie specjalistyczne na docelowym oddziale szpitalnym 337
12.5.1. Ogólne zasady leczenia 337
12.5.2. Leczenie nieoperacyjne 337
12.5.3. Leczenie operacyjne 339
Piśmiennictwo 340
13. Obrażenia twarzoczaszki Iwona Niedzielska 342
13.1. Wprowadzenie 342
13.2. Transport pacjenta z obrażeniami twarzoczaszki 345
13.3. Odmienne warunki intubacji pacjenta z obrażeniami twarzoczaszki 346
13.4. Rodzaje unieruchomienia złamanej szczęki/żuchwy, zębów, wyrostka zębodołowego w ramach medycznych czynności ratunkowych 347
13.5. Rodzaje unieruchomienia złamanej szczęki/żuchwy, zębów, wyrostka zębodołowego w ramach pomocy specjalistycznej – rozwiązania tymczasowe 347
13.6. Rodzaje unieruchomienia złamanej szczęki/żuchwy, zębów, wyrostka zębodołowego w ramach pomocy specjalistycznej – rozwiązania ostateczne 349
13.7. Postępowanie z obrażeniami twarzoczaszki ze współistniejącymi obrażeniami części mózgowej czaszki 353
13.8. Postępowanie z obrażeniami części twarzowej czaszki oraz ciałem obcym 354
13.9. Postępowanie z obrażeniami części twarzowej czaszki ze współistniejącymi uszkodzeniami narządu wzroku 357
13.9.1. Podwójne widzenie 357
13.9.2. Ciało obce wewnątrzgałkowo 360
13.9.3. Ciało obce wewnątrzoczodołowo 360
13.9.4. Zwichnięcie gałki ocznej 360
13.9.5. Enoftalmia gałki ocznej 361
13.9.6. Zaburzony odruch konsensualny 362
13.9.7. Pogorszenie lub utrata ostrości widzenia/ślepota 362
13.9.8. Wytrzeszcz tętniący 365
13.9.10. Pęknięcie gałki ocznej 366
13.9.9. Nierówność źrenic 366
13.9.11. Zespół szczeliny oczodołowej górnej 367
13.9.12. Krwiak zagałkowy 367
13.10. Postępowanie z obrażeniami twarzoczaszki ze współistniejącymi uszkodzeniami zębów i wyrostka zębodołowego w priorytecie natychmiastowym 368
13.10.1. Wysunięcie zęba 369
13.10.2. Zwichnięcie boczne 369
13.10.3. Zwichnięcie całkowite – wybicie zęba 370
13.10.4. Złamanie korzenia 371
13.11. Postępowanie z obrażeniami twarzoczaszki ze współistniejącym krwawieniem/krwotokiem 372
13.10.5. Złamanie wyrostka zębodołowego 372
13.12. Złamanie górnego piętra twarzy: złamanie zatoki czołowej, złamanie czołowo-oczodołowo-nosowe, dyslokacja oczodołowo-nosowa 376
13.12.1. Złamanie ścian kostnych zatoki czołowej 376
13.12.2. Dyslokacja oczodołowo-nosowa (DON) lub złamanie nosowo-oczodołowo-sitowe (NOS) 377
13.12.3. Przemieszczenie górnego masywu twarzy 377
13.12.4. Złamanie kości nosa 379
13.13. Złamanie środkowego piętra twarzy 381
13.13.1. Złamanie szczęki Le Fort I 382
13.13.2. Złamanie szczęki Le Fort II 384
13.13.3. Złamanie szczęki Le Fort III 387
13.13.4. Złamanie oczodołu 388
13.13.5. Złamanie jarzmowo-oczodołowe 391
13.13.6. Złamanie jarzmowo-szczękowo-oczodołowe 392
13.13.7. Izolowane złamanie łuku kości jarzmowej 395
13.14. Złamanie dolnego piętra twarzy 396
13.14.1. Złamanie żuchwy 396
13.14.2. Złamanie wyrostka kłykciowego 400
13.14.3. Zwichnięcie stawu skroniowo-żuchwowego 401
Piśmiennictwo 405
14. Obrażenia gałki ocznej Katarzyna Michalska-Małecka 408
14.1. Definicje 408
14.2. Wprowadzenie 409
14.3. Badanie okulistyczne 409
14.3.1. Badanie ostrości wzroku 409
14.3.2. Badanie aparatu zewnętrznego oka 409
14.3.3. Badanie ruchomości gałek ocznych 410
14.3.4. Badanie reakcji źrenic na światło 410
14.3.5. Badanie odcinka przedniego gałki ocznej – rogówki 411
14.3.6. Badanie komory przedniej oka 411
14.3.7. Badanie spojówki i twardówki 412
14.3.8. Pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego 412
14.4. Postępowanie po urazie oka 413
14.3.9. Badanie w lampie szczelinowej 413
14.4.1. Postępowanie na miejscu zdarzenia i w transporcie 413
14.4.2. Postępowanie w SOR 413
14.5. Postępowanie w przypadku różnych rodzajów obrażeń oka 414
14.5.1. Stłuczenia i krwiaki powiek 414
14.5.2. Rany powiek 415
14.5.3. Erozja rogówki 417
14.5.4. Ciało obce w rogówce i spojówce 418
14.5.5. Rana rogówki 419
14.5.6. Krwistek 421
14.5.7. Ciało obce wewnątrzgałkowe 422
14.5.8. Zaćma pourazowa 424
14.5.9. Podwichnięcie i zwichnięcie soczewki 425
14.5.10. Oparzenia chemiczne 426
14.5.11. Uszkodzenie promieniowaniem UV 428
14.5.12. Uszkodzenie termiczne 430
14.5.13. Podspojówkowy wylew krwi 431
14.5.14. Złamanie oczodołu, złamanie ściany dolnej oczodołu typu blow out 432
Piśmiennictwo 433
15. Obrażenia szyi Jacek Szeliga 436
15.1. Wprowadzenie 436
15.2. Epidemiologia 437
15.3. Etiopatogeneza 438
15.4. Objawy 439
15.5. Rozpoznanie 441
15.5.1. Diagnostyka przedszpitalna 441
15.5.2. Diagnostyka szpitalna 443
15.6. Medyczne czynności ratunkowe prowadzone na miejscu zdarzenia przez zespoły ratownictwa medycznego 446
15.5.3. Rozpoznanie różnicowe 446
15.7. Medyczne czynności ratunkowe w SOR 447
15.7.1. Zapewnienie drożności dróg oddechowych 448
15.7.2. Ocena wentylacji 448
15.7.3. Ocena układu krążenia, tętna i ciśnienia tętniczego krwi 449
15.7.4. Ocena deficytów neurologicznych i dostęp naczyniowy 449
15.8. Leczenie specjalistyczne 450
15.8.1. Pacjenci niestabilni hemodynamicznie 450
15.8.2. Pacjenci stabilni hemodynamicznie 450
15.9. Podsumowanie (ryc. 15.2) 453
Piśmiennictwo 454
16. Obrażenia klatki piersiowej Jarosław Kużdżał 456
16.1. Patofizjologia urazowych uszkodzeń klatki piersiowej Jarosław Kużdżał 456
16.1.1. Wprowadzenie 456
16.1.2. Urazy tępe 457
16.1.3. Urazy przenikające 459
16.2. Uszkodzenia ściany klatki piersiowej Jarosław Kużdżał 463
16.2.1. Wprowadzenie 463
16.2.2. Epidemiologia 463
16.2.3. Etiopatogeneza 464
16.2.4. Objawy 465
16.2.5. Rozpoznanie 466
16.2.6. Postępowanie na miejscu zdarzenia i podczas transportu 466
16.2.7. Postępowanie w SOR 467
16.2.8. Leczenie specjalistyczne 467
16.3. Uszkodzenia przepony Krzysztof Bederski, Jarosław Kużdżał 468
16.3.1. Wprowadzenie 468
16.3.2. Epidemiologia 469
16.3.3. Etiopatogeneza 469
16.3.4. Objawy 471
16.3.5. Rozpoznanie 472
16.3.6. Leczenie 473
16.4. Uszkodzenia dolnych dróg oddechowych Janusz Warmus, Jarosław Kużdżał 476
16.4.1. Wprowadzenie 476
16.4.2. Epidemiologia 476
16.4.3. Etiopatogeneza 476
16.4.4. Objawy i rozpoznanie 477
16.4.5. Postępowanie na miejscu zdarzenia 478
16.4.6. Postępowanie w SOR 478
16.4.7. Leczenie specjalistyczne 479
16.4.8. Oparzenia dróg oddechowych 481
16.5. Odma opłucnowa i krwiak jamy opłucnej Janusz Warmus, Jarosław Kużdżał 483
16.5.1. Wprowadzenie 483
16.5.2. Odma opłucnowa 484
16.5.3. Krwiak jamy opłucnej 489
16.6. Uszkodzenia płuc Zbigniew Grochowski, Jarosław Kużdżał 493
16.6.1. Wprowadzenie 493
16.6.2. Stłuczenie płuca 493
16.6.3. Rozerwanie płuca 497
16.6.4. Krwiak płuca 498
16.6.5. Pourazowa torbiel rzekoma płuca 500
16.7. Uszkodzenia przełyku Janusz Włodarczyk, Jarosław Kużdżał 503
16.7.1. Uszkodzenia tępe 503
16.7.2. Uszkodzenia przenikające 506
16.7.3. Oparzenia chemiczne przełyku 507
16.8. Uszkodzenia serca Tomasz Gil, Jarosław Kużdżał 511
16.8.1. Uszkodzenia przenikające serca 511
16.8.2. Tępe uszkodzenia serca 518
Piśmiennictwo 523
17. Obrażenia brzucha Grzegorz Wallner, Michał Solecki 528
17.1. Definicje 528
17.2. Epidemiologia 528
17.3. Etiopatogeneza 529
17.4. Objawy 529
17.5. Rozpoznanie 530
17.6. Postępowanie na miejscu zdarzenia i w trakcie transportu 534
17.7. Postępowanie w SOR 536
17.8. Leczenie specjalistyczne 536
17.8.1. Żołądek 538
17.8.2. Dwunastnica 538
17.8.3. Jelito cienkie i krezka 539
17.8.4. Jelito grube i odbytnica 539
17.8.5. Wątroba 540
17.8.6. Trzustka 540
17.9. Zespół ciasnoty wewnątrzbrzusznej 541
17.8.7. Śledziona 541
17.10. Podsumowanie 543
Piśmiennictwo 543
18. Obrażenia wątroby Krzysztof Zieniewicz 544
18.1. Definicja 544
18.2. Epidemiologia 544
18.3. Etiopatogeneza 545
18.4. Objawy 546
18.5. Rozpoznanie 546
18.6. Medyczne czynności ratunkowe prowadzone na miejscu zdarzenia, w transporcie i w SOR 549
18.7. Leczenie specjalistyczne 550
18.7.1. Leczenie zachowawcze 551
18.7.2. Leczenie chirurgiczne doraźne 552
18.7.3. Leczenie chirurgiczne w ośrodku specjalistycznym 553
18.8. Podsumowanie 555
Piśmiennictwo 556
19. Urazy układu moczowo-płciowego Andrzej Prajsner 558
19.1. Wprowadzenie 558
19.1.1. Definicja 558
19.1.2. Epidemiologia 558
19.1.3. Etiopatogeneza 558
19.1.4. Postępowanie w warunkach przedszpitalnych 559
19.1.5. Postępowanie w SOR 559
19.2. Urazy nerek 560
19.1.6. Podsumowanie 560
19.2.1. Epidemiologia 560
19.2.2. Etiopatogeneza 561
19.2.3. Objawy 561
19.2.4. Postępowanie w warunkach przedszpitalnych 561
19.2.5. Postępowanie w SOR 561
19.2.6. Leczenie specjalistyczne na oddziale urologicznym 562
19.2.7. Podsumowanie 566
19.3. Uszkodzenia moczowodu 568
19.3.1. Epidemiologia 568
19.3.2. Etiopatogeneza 568
19.3.3. Objawy 568
19.3.4. Postępowanie w warunkach przedszpitalnych 569
19.3.5. Postępowanie w SOR 569
19.3.6. Leczenie specjalistyczne na oddziale urologicznym 569
19.3.7. Podsumowanie 570
19.4. Uszkodzenia pęcherza moczowego 571
19.4.1. Epidemiologia i etiopatogeneza 571
19.4.2. Objawy 572
19.4.3. Postępowanie w warunkach przedszpitalnych 573
19.4.4. Postępowanie w SOR 573
19.4.5. Leczenie specjalistyczne na oddziale urologicznym 573
19.4.6. Podsumowanie 574
19.5. Uszkodzenia cewki moczowej 575
19.5.1. Epidemiologia 575
19.5.2. Etiopatogeneza 575
19.5.3. Objawy 576
19.5.4. Postępowanie w warunkach przedszpitalnych 576
19.5.5. Postępowanie w SOR 577
19.5.6. Leczenie specjalistyczne na oddziale urologicznym 577
19.6. Uszkodzenia zewnętrznych narządów płciowych 581
19.5.7. Podsumowanie 581
19.6.1. Epidemiologia 581
19.6.2. Etiopatogeneza 582
19.6.3. Objawy i wynik badania fizykalnego 584
19.6.4. Postępowanie w warunkach przedszpitalnych 585
19.6.5. Postępowanie w SOR 585
19.6.6. Leczenie specjalistyczne na oddziale urologicznym 585
19.6.7. Uwagi dotyczące uszkodzenia narządów urogenitalnych w przebiegu urazów wielonarządowych 586
19.6.8. Postępowanie w trakcie laparotomii eksploracyjnej 587
Piśmiennictwo 588
20. Obrażenia kości i stawów Krzysztof Słowiński, Karol Szymański 590
20.1. Wprowadzenie 590
20.2. Obrażenia stawów – skręcenia i zwichnięcia. Uwagi ogólne 591
20.2.1. Skręcenie stawu 591
20.2.2. Zwichnięcie stawu 592
20.3. Złamania kości 593
20.3.1. Pojęcia ogólne i podziały złamań 593
20.3.2. Objawy złamania kości 595
20.3.3. Wczesne powikłania złamań kości 595
20.3.4. Późne powikłania złamań kości 600
20.3.5. Powikłania zrostu kostnego 602
20.3.6. Złamania patologiczne 604
20.3.7. Doraźne postępowanie w złamaniach kości 605
20.4. Złamania kości i zwichnięcia stawów 606
20.4.1. Kończyna górna 606
20.4.2. Kończyna dolna 637
20.5. Zespół ciasnoty przedziałów powięziowych 673
20.5.1. Definicja 673
20.5.2. Rodzaje ZCPP 673
20.5.3. Przyczyny OZCPP 674
20.5.4. Patomechanizm 674
20.5.5. Skutki OZCPP 675
20.5.6. Objawy i badanie kliniczne 676
20.5.7. Badania i pomiary 677
20.5.8. Leczenie 678
Piśmiennictwo 680
21. Mnogie obrażenia ciała Krystyn Sosada, Wojciech Żurawiński 682
21.1. Definicje 682
21.2. Epidemiologia 682
21.3. Rola centrum urazowego i zespołu urazowego w leczeniu MOC 683
21.4. Diagnostyka poszkodowanych z MOC 684
21.5. Leczenie osób poszkodowanych z MOC 687
21.5.1. Obrażenia OUN 687
21.5.2. Leczenie zachowawcze po urazie brzucha 692
21.5.3. Techniki małoinwazyjne w leczeniu MOC 693
21.5.4. Leczenie preparatami krwiopochodnymi 693
21.5.5. Płynoterapia w leczeniu poszkodowanych z MOC 695
21.5.6. Leki hamujące fibrynolizę w leczeniu poszkodowanych z krwotokiem pourazowym 696
21.5.7. Ocena ryzyka wystąpienia wstrząsu pourazowego u poszkodowanych z MOC 697
21.5.8. Niewydolność wielonarządowa u poszkodowanych z MOC 697
21.5.9. Czynniki rokownicze w leczeniu poszkodowanych z MOC 698
21.5.10. Ocena funkcji nerek u poszkodowanych z MOC 701
21.5.11. Niewydolność nadnerczy w MOC 701
21.5.12. Insulinooporność w MOC 702
21.5.13. Ocena koagulopatii pourazowej 702
21.5.14. Profilaktyka zakrzepicy żylnej u poszkodowanych z MOC 702
21.5.15. Mnogie obrażenia ciała u poszkodowanych stosujących leki przeciwkrzepliwe 703
21.6. Podsumowanie 706
Piśmiennictwo 712
22. Leczenie ran Adam Dziki, Marta Fijałkowska, Bogusław Antoszewski 714
22.1. Wprowadzenie 714
22.2. Podział ran 715
22.3. Gojenie ran 715
22.3.1. Hemostaza 716
22.3.2. Faza zapalna 717
22.3.3. Faza proliferacyjna 718
22.3.4. Faza przebudowy, dojrzewania, remodelingu 719
22.4. Ciała obce w ranie 720
22.5. Opracowanie rany 721
22.6. Opatrunki 722
22.7. Rodzaje nici stosowanych w chirurgii 723
22.8. Rodzaje szwów stosowanych w chirurgii 725
Piśmiennictwo 728
23. Obrażenia ciała w następstwie oparzeń Anna Chrapusta, Jerzy Strużyna 732
23.1. Wprowadzenie 732
23.2. Rodzaje oparzeń 734
23.2.1. Oparzenia cieplne 734
23.2.2. Oparzenia chemiczne 735
23.2.3. Oparzenia elektryczne 735
23.3. Ocena głębokości i powierzchni oparzenia 736
23.2.4. Oparzenia popromienne 736
23.3.1. Głębokość oparzenia 736
23.3.2. Powierzchnia oparzenia 737
23.4. Okresy choroby oparzeniowej 739
23.5. Oparzenia dróg oddechowych 740
23.6. Podział oparzeń 740
23.7. Epidemiologia 742
23.8. Etiopatogeneza 742
23.9. Objawy 744
23.10. Rozpoznanie 746
23.11. Medyczne czynności ratunkowe prowadzone przez zespoły ratownictwa medycznego na miejscu zdarzenia i podczas transportu 747
23.12. Postępowanie w SOR 748
23.13. Leczenie specjalistyczne 750
23.14. Podsumowanie 751
Piśmiennictwo 753
24. Pourazowe operacje rekonstrukcyjne i plastyczne Anna Chrapusta, Jerzy Strużyna 754
24.1. Wprowadzenie 754
24.2. Fizjologia gojenia ran i ich remodeling 756
24.3. Sposoby rekonstrukcji skóry 757
24.3.1. Rys historyczny 757
24.3.2. Rodzaje przeszczepów 757
24.3.3. Procesy i problemy towarzyszące przeszczepom 759
24.3.4. Wgajanie się przeszczepu 760
24.3.5. Nowoczesne techniki 760
24.4. Przeszczepy śluzówki, ścięgien, powięzi, kości i chrząstek 761
24.4.1. Przeszczepy śluzówki 761
24.4.2. Przeszczepy ścięgien i powięzi 762
24.4.3. Przeszczepy chrząstek 763
24.5. Płaty 766
24.4.4. Przeszczepy kości 766
24.5.1. Rodzaje płatów i ich zastosowanie 766
24.5.2. Unaczynienie mięśni 770
24.5.3. Plastyki z odległych okolic ciała 771
24.5.4. Reguła 6C Cormacka i Lamberty’ego 771
24.5.5. Wolne płaty mikrochirurgiczne 772
24.5.6. Rekonstrukcje pourazowe z wykorzystaniem płatów skórno-podskórnych, mięśniowych, skórno-powięziowych, skórno-mięśniowych 774
Piśmiennictwo 783
25. Wskazania do replantacji kończyn Adam Domanasiewicz 784
25.1. Wprowadzenie 784
25.2. Amputacje i pokrewne dewaskularyzacyjne obrażenia kończyn 786
25.3. Badanie, postępowanie, zgłoszenie 787
25.3.1. Stan miejscowy 787
25.3.2. Hipotermia terapeutyczna 788
25.3.3. Mechanizm urazu 789
25.3.4. Wiek, stan ogólny, współistniejące urazy, schorzenia przewlekłe 792
25.3.5. Zabezpieczenie pacjenta 792
25.4. Wskazania do replantacji 794
Piśmiennictwo 798
26. Obrażenia ciała u dzieci Tomasz Koszutski, Andrzej M. Bulandra 802
26.1. Obrażenia ciała u dzieci – ogólne zasady postępowania 802
26.1.1. Definicje 802
26.1.2. Epidemiologia 802
26.1.3. Etiopatogeneza 802
26.1.4. Medyczne czynności ratunkowe na miejscu zdarzenia i podczas transportu 805
26.1.5. Transport dziecka do SOR 807
26.1.6. Postępowanie w SOR 808
26.1.7. Leczenie specjalistyczne 810
26.2. Obrażenia głowy u dzieci 811
26.1.8. Podsumowanie (ryc. 26.1) 811
26.2.1. Definicje 811
26.2.2. Epidemiologia 812
26.2.3. Etiopatogeneza 812
26.2.4. Objawy 812
26.2.5. Rozpoznanie 812
26.2.6. Medyczne czynności ratunkowe na miejscu zdarzenia i podczas transportu 813
26.2.7. Postępowanie w SOR 814
26.2.8. Leczenie specjalistyczne 815
26.2.9. Podsumowanie (ryc. 26.2 i 26.3) 816
26.3. Obrażenia klatki piersiowej u dzieci 817
26.3.1. Definicje 817
26.3.2. Epidemiologia 818
26.3.3. Etiopatogeneza 818
26.3.4. Objawy 818
26.3.5. Rozpoznanie 819
26.3.6. Medyczne czynności ratunkowe na miejscu zdarzenia i podczas transportu 819
26.3.7. Postępowanie w SOR 820
26.3.8. Leczenie specjalistyczne 821
26.4. Obrażenia brzucha u dzieci 822
26.3.9. Podsumowanie (ryc. 26.4) 822
26.4.1. Definicje 822
26.4.2. Epidemiologia 823
26.4.3. Etiopatogeneza 823
26.4.4. Objawy 823
26.4.5. Rozpoznanie 823
26.4.6. Medyczne czynności ratunkowe na miejscu zdarzenia i podczas transportu 824
26.4.7. Postępowanie w SOR 824
26.4.8. Leczenie specjalistyczne 825
26.5. Oparzenia u dzieci 827
26.4.9. Podsumowanie (ryc. 26.5) 827
26.5.1. Definicje 827
26.5.2. Epidemiologia 828
26.5.3. Etiopatogeneza 828
26.5.4. Objawy 828
26.5.5. Rozpoznanie 828
26.5.6. Medyczne czynności ratunkowe na miejscu zdarzenia i podczas transportu 828
26.5.7. Postępowanie w SOR 829
26.5.8. Leczenie specjalistyczne 829
26.5.9. Podsumowanie (ryc. 26.6) 830
Piśmiennictwo 831
27. Chory w starszym wieku po upadku Jarosław Derejczyk, Elżbieta Pyrkosz-Cifonelli 832
27.1. Wprowadzenie 832
27.2. Epidemiologia upadków i omdleń u osób starszych 833
27.3. Etiopatogeneza omdleń i upadków u osób starszych 833
27.4. Medyczne czynności ratunkowe na miejscu zdarzenia i podczas transportu 837
27.5. Postępowanie w SOR z chorym w starszym wieku po upadku 839
27.6. Postępowanie diagnostyczno-lecznicze u osoby z omdleniem i upadkiem prowadzone na oddziale obserwacyjnym/specjalistycznym 843
27.6.1. Ogólne zasady postępowania 843
27.6.2. Leki przeciwkrzepliwe 846
27.6.3. Profilaktyka przeciwzakrzepowa 847
27.6.4. Badania obrazowe 847
27.6.5. Badania laboratoryjne 848
27.7. Leczenie specjalistyczne chorych ze złamaniem kości udowej 849
27.6.6. Postępowanie u chorych z majaczeniem 849
27.7.1. Objawy i rodzaje złamań, rozpoznanie różnicowe, czas zabiegu 849
27.7.2. Optymalizacja leczenia złamania kości udowej zgodnie ze standardami ortogeriatrycznymi 851
Piśmiennictwo 852
28. Obrażenia ciała u kobiet ciężarnych Andrzej Witek 854
28.1. Wprowadzenie 854
28.2. Urazy kobiety w ciąży 855
Piśmiennictwo 855
28.2.1. Postępowanie przedszpitalne 856
28.2.2. Postępowanie w SOR 856
28.3. Poronienia 857
Piśmiennictwo 857
28.4. Pęknięcie ciężarnej macicy 858
28.3.1. Postępowanie przedszpitalne 858
28.3.2. Postępowanie w SOR 858
28.3.3. Leczenie specjalistyczne 858
28.4.1. Postępowanie przedszpitalne 859
Piśmiennictwo 860
28.4.2. Postępowanie w SOR 860
28.4.3. Leczenie specjalistyczne 860
28.5. Przedwczesne oddzielenie łożyska 861
28.5.1. Postępowanie przedszpitalne 861
28.6. Wypadnięcie pępowiny 862
Piśmiennictwo 862
28.5.2. Postępowanie w SOR 862
Piśmiennictwo 864
28.6.1. Postępowanie przedszpitalne 864
28.6.2. Postępowanie w SOR 864
28.7. Nagłe zatrzymanie krążenia u kobiet ciężarnych w następstwie urazu 865
28.7.1. Postępowanie przedszpitalne 866
28.7.2. Postępowanie w SOR 869
28.7.3. Procedura ratunkowego cięcia cesarskiego 871
Piśmiennictwo 872
28.8. Badanie e-FAST (extended focus assessment with sonography for trauma) 874
28.8.1. Projekcja podmostkowa (subcostal) 875
28.8.2. Zachyłek wątrobowo-nerkowy – tzw. zachyłek Morrisona 875
28.8.3. Zachyłek śledzionowo-nerkowy 875
28.8.4. Zachyłek pęcherzowo-odbytniczy 876
28.8.5. Projekcje płucne 876
Piśmiennictwo 877
29. Specyfika bojowych obrażeń ciała w następstwie terroru Przemysław Guła 878
29.1. Wprowadzenie 878
29.2. Damage control resuscitation i damage control surgery 878
29.3. Broń i środki bojowe 882
29.4. Aspekty medyczne aktów terroru 882
29.5. Oddziaływanie broni palnej 884
29.6. Następstwa wybuchów 888
29.7. Broń biała 889
29.8. Paralizatory 890
29.9. Główne aspekty oceny i postępowania z osobami z obrażeniami bojowymi 890
29.9.1. Elementy oceny 890
29.9.2. Ocena poszkodowanego po wybuchu 891
29.9.3. Ocena ran postrzałowych 891
Piśmiennictwo 892
30. Postępowanie ratunkowe w bojowych obrażeniach ciała Waldemar Machała 894
30.1. Wprowadzenie 894
30.2. Obrażenia bojowe 895
30.2.1. Obrażenia postrzałowe 896
30.2.2. Obrażenia wybuchowe 900
30.3. Przyczyny śmierci 907
30.4. Zgony możliwe do uniknięcia – co robić, żeby przeżyła największa liczba rannych? 907
30.5. Zasady udzielania pomocy ofiarom eksplozji i postrzału na miejscu zdarzenia – faza przedszpitalna 908
30.6. Faza szpitalna 909
30.6.1. Segregacja medyczna 909
30.6.2. Medyczne czynności ratunkowe w SOR 909
30.6.3. Badanie ultrasonograficzne 913
30.6.4. Transport rannego na blok operacyjny 914
30.6.5. Czynności ratunkowe w warunkach sali operacyjnej 915
30.6.6. Okres pooperacyjny – oddział intensywnej terapii 923
30.6.7. Czas obserwacji poszkodowanych w szpitalu 924
Piśmiennictwo 925
31. Wybrane problemy w leczeniu obrażeń ciała u pacjentów z otyłością Krzysztof Paśnik, Michał Janik 926
31.1. Epidemiologia otyłości 926
31.2. Wpływ otyłości na leczenie pacjentów z obrażeniami ciała 926
31.3. Urazy przenikające 929
31.4. Urazy tępe 929
31.5. Trudności techniczne u pacjentów otyłych w dostępach operacyjnych 930
31.6. Sprzęt 930
31.7. Podsumowanie 931
Piśmiennictwo 931
32. Substancje psychoaktywne a obrażenia ciała Magdalena Łukasik-Głębocka 934
32.1. Wprowadzenie 934
32.2. Epidemiologia 934
32.3. Etiopatogeneza 935
32.4. Objawy zatrucia 935
32.4.1. Alkohol etylowy 935
32.4.2. Benzodiazepiny 939
32.4.3. Opioidy 940
32.4.4. Kannabinoidy naturalne i syntetyczne 942
32.4.5. Substancje o działaniu psychostymulującym 945
32.5. Rozpoznanie w warunkach przedszpitalnych 951
32.5.1. Badanie podmiotowe 951
32.6. Medyczne czynności ratunkowe w miejscu wezwania i podczas transportu.Ocena miejsca zdarzenia pod względem bezpieczeństwa 953
32.5.2. Badanie przedmiotowe 953
32.6.1. A – ocena i zapewnienie drożności dróg oddechowych 953
32.6.2. B – ocena i zapewnienie wydolnego oddechu 953
32.6.3. C – ocena i stabilizacja krążenia 953
32.7. Rozpoznanie w warunkach szpitalnych 954
32.6.4. D – ocena stanu neurologicznego 954
32.8. Leczenie w SOR przez specjalistę medycyny ratunkowej 955
32.10. Podsumowanie 956
32.9. Leczenie na oddziale docelowym 956
Piśmiennictwo 956
33. Specyfika obrażeń ciała w urazach sportowych Juliusz Dec 958
33.1. Wprowadzenie 958
33.2. Zaburzenia świadomości, zadławienie, wstrząs i krwawienie 959
33.2.1. Zaburzenia świadomości 959
33.2.2. Zadławienie 960
33.2.3. Postępowanie we wstrząsie i krwawieniu 960
33.3. Urazy głowy 961
Piśmiennictwo 961
33.4. Urazy barku 962
33.4.1. Anatomia 962
33.4.2. Wywiad 963
33.4.3. Badanie kliniczne 963
33.4.4. Schorzenia stawu ramiennego 964
Piśmiennictwo 974
33.5. Staw łokciowy 975
33.5.1. Badanie kliniczne 975
33.5.2. Zapalenie nadkłykcia przyśrodkowego kości ramiennej – tzw. łokieć golfisty 975
33.5.3. Wolne ciała chrzęstno-kostne śródstawowe (osteochondritis dissecans) 977
33.5.4. Niestabilność rotacyjna tylno-boczna 977
33.5.5. Zerwanie ścięgna bicepsa 978
33.5.6. Zerwanie mięśnia trójgłowego ramienia 979
33.5.7. Zwichnięcie stawu łokciowego 979
33.6. Nadgarstek, ręka 980
Piśmiennictwo 980
33.6.1. Uszkodzenie więzadła pobocznego łokciowego kciuka 981
33.6.2. Uszkodzenie kompleksu chrząstki trójkątnej 981
33.7. Staw biodrowy 982
Piśmiennictwo 982
33.7.1. Złamanie zmęczeniowe szyjki kości udowej 983
33.7.2. Zapalenie kaletki krętarza większego i biodro przeskakujące 984
33.7.3. Ból pachwiny 985
33.7.4. Zespół mięśnia gruszkowatego 986
33.8. Staw kolanowy 987
33.8.1. Urazy stawu kolanowego 988
33.8.2. Uszkodzenia łąkotek stawu kolanowego 993
33.8.3. Zwichnięcie rzepki 993
Piśmiennictwo 994
33.9. Staw skokowy 995
Piśmiennictwo 996
34. Choroba zakrzepowo-zatorowa – profilaktyka i leczenie Wacław Kuczmik 998
34.1. Wprowadzenie 998
34.2. Definicje 998
34.3. Epidemiologia 999
34.4. Etiopatologia 999
34.5. Pierwotna profilaktyka ŻChZZ podczas leczenia chirurgicznego 1002
34.6. Profilaktyka ŻChZZ u poszkodowanych z ciężkimi obrażeniami ciała 1003
34.7. Objawy zapalenia żył głębokich 1003
34.8. Rozpoznanie 1005
34.8.1. Rozpoznanie zakrzepicy żył głębokich 1005
34.8.2. Rozpoznanie zatoru płucnego 1006
34.9. Leczenie 1007
34.9.1. Leczenie antykoagulacyjne zakrzepicy żył głębokich i zatoru tętnicy płucnej 1007
34.9.2. Leczenie trombolityczne ZŻG 1008
34.9.3. Leczenie trombolityczne ZTP 1008
34.9.4. Leczenie ŻChZZ u poszkodowanych z ciężkimi obrażeniami ciała 1010
34.9.5. Wszczepienie filtra do żyły głównej dolnej 1010
34.10. Powikłania 1011
34.10.1. Powikłania stosowania leków przeciwzakrzepowych 1011
Piśmiennictwo 1012
34.10.2. Powikłania leczenia ŻChZZ 1012
35. Profilaktyka infekcji w urazach Zygmunt Grzebieniak, Grzegorz Marek 1014
35.1. Wprowadzenie 1014
35.2. Epidemiologia i etiopatogeneza zakażeń pourazowych 1016
35.3. Objawy zakażeń pourazowych 1017
35.4. Postępowanie przedszpitalne w przypadku infekcji pourazowych 1019
35.5. Postępowanie w SOR 1020
35.6. Postępowanie specjalistyczne w przypadku infekcji pourazowych 1028
35.7. Podsumowanie – ogólne zasady zapobiegania zakażeniom w obrażeniach ciała 1032
Piśmiennictwo 1033
36. Podtopienie Jacek Kot 1036
36.1. Wprowadzenie 1036
36.2. Epidemiologia 1037
36.3. Etiopatogeneza 1038
36.4. Objawy 1041
36.5. Rozpoznanie 1042
36.6. Medyczne czynności ratunkowe na miejscu zdarzenia i podczas transportu 1043
36.7. Postępowanie w SOR 1045
36.8. Leczenie specjalistyczne 1047
Piśmiennictwo 1048
37. Wypadek nurkowy Jacek Kot 1050
37.1. Wprowadzenie 1050
37.2. Epidemiologia 1050
37.3. Etiopatogeneza 1050
37.4. Objawy 1052
37.5. Rozpoznanie 1053
37.6. Medyczne czynności ratunkowe na miejscu zdarzenia i podczas transportu 1054
37.7. Postępowanie w SOR 1055
37.7.1. Postępowanie w wyszczególnionych przypadkach 1055
37.8. Leczenie specjalistyczne 1057
37.7.2. Transport poszkodowanego do miejsca leczenia rekompresyjnego 1057
37.8.1. Rekompresja lecznicza – informacje ogólne 1057
37.8.2. Główne zasady rekompresji leczniczej 1058
37.8.3. Tabele rekompresji leczniczej 1059
37.9. Podsumowanie 1060
37.8.4. Stosowanie leków podczas rekompresji 1060
Piśmiennictwo 1061
38. Terapia hiperbaryczna Jacek Kot 1062
38.1. Wprowadzenie 1062
38.2. Mechanizm działania 1063
38.3. Wskazania do terapii hiperbarycznej 1064
38.4. Działania niepożądane i powikłania terapii hiperbarycznej 1068
38.5. Przeciwwskazania do terapii hiperbarycznej 1069
Piśmiennictwo 1069
39. Hipotermia Sylweriusz Kosiński, Paweł Podsiadło 1070
39.1. Wprowadzenie 1070
39.2. Epidemiologia 1070
39.3. Etiopatogeneza 1071
39.3.1. Termoregulacja 1071
39.3.2. Układ krążenia 1072
39.3.3. Układ oddechowy 1073
39.3.4. Metabolizm 1073
39.3.5. Układ krzepnięcia 1074
39.3.6. Hipotermia miejska 1074
39.3.7. Hipotermia pourazowa 1075
39.4. Objawy 1076
39.5. Rozpoznanie 1077
39.6. Medyczne czynności ratunkowe na miejscu zdarzenia i podczas transportu 1077
39.6.1. Hipotermia łagodna (HT1) 1077
39.6.2. Hipotermia umiarkowana (HT2) 1078
39.6.3. Hipotermia głęboka (HT3) 1079
39.6.4. Hipotermia z zatrzymaniem krążenia (HT4) 1081
39.6.5. Hipotermia pourazowa 1081
39.7. Postępowanie w SOR 1082
39.7.1. Badania i sposoby dostarczania ciepła 1082
39.7.2. Szybkość ogrzewania 1083
39.8. Leczenie specjalistyczne 1084
39.9. Podsumowanie 1085
Piśmiennictwo 1088
40. Ugryzienie, ukąszenie, użądlenie Sylweriusz Kosiński, Tomasz Darocha 1090
40.1. Wprowadzenie 1090
40.2. Epidemiologia 1090
40.3. Etiopatogeneza 1091
40.3.1. Uszkodzenia i zakażenia związane z ukąszeniami 1091
40.3.2. Wścieklizna 1092
40.3.3. Ukąszenia przez zwierzęta jadowite 1093
40.4. Objawy 1094
40.4.1. Ugryzienia przez ssaki 1094
40.4.2. Ukąszenie przez żmiję 1095
40.5. Rozpoznanie 1096
40.5.1. W warunkach przedszpitalnych 1096
40.5.2. W warunkach szpitalnych 1097
40.5.3. Ukąszenie przez żmiję zygzakowatą 1098
40.6. Medyczne czynności ratunkowe na miejscu zdarzenia i podczas transportu 1099
40.7. Postępowanie w SOR 1101
40.7.1. Wywiad, badania 1101
40.7.2. Profilaktyka tężca 1103
40.7.3. Ukąszenie przez żmiję zygzakowatą 1103
40.8. Leczenie specjalistyczne – profilaktyka wścieklizny 1106
40.9. Podsumowanie 1106
Piśmiennictwo 1108
41. Choroba wysokościowa Paweł Lampe 1110
41.1. Wprowadzenie 1110
41.2. Czynniki ryzyka 1110
41.3. Etiopatogeneza 1111
41.4. Objawy 1112
41.5. Profilaktyka i leczenie AMS 1114
41.6. Profilaktyka i leczenie HAPE 1116
41.7. Inne schorzenia związane z wysokością 1117
41.8. Podsumowanie 1117
Piśmiennictwo 1121
42. Wybrane zagadnienia prawa medycznego i medycyny sądowej związane z obrażeniami ciała Tomasz Jurek 1124
42.1. Wprowadzenie 1124
42.2. Prawny obowiązek ratowania życia i zdrowia 1124
42.3. Informacja o stanie zdrowia. Osoby upoważnione do uzyskiwania informacji 1126
42.4. Prawnie ważna zgoda albo prawnie ważny sprzeciw pacjenta 1130
42.5. Obowiązek zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa 1137
42.6. Postępowanie związane ze zgonem pacjenta 1141
42.6.1. Stwierdzanie zgonu – kryteria formalne 1141
42.6.2. Stwierdzanie zgonu – kryteria merytoryczne 1143
42.6.3. Stwierdzenie urazu niemożliwego do przeżycia 1144
42.6.4. Brak wskazań do resuscytacji krążeniowo-oddechowej lub wskazania do zaprzestania prowadzenia resuscytacji 1145
42.7. Ustalenie wskazań do sekcji zwłok 1146
42.7.1. Sekcja zwłok patomorfologiczna (inaczej: anatomopatologiczna, szpitalna, naukowa) 1147
42.8. Hierarchia i określanie przyczyn zgonu 1148
42.7.2. Sekcja zwłok administracyjna 1148
42.9. Dokumentowanie obrażeń ciała i rozpoznania sądowo-lekarskie 1149
42.9.1. Zasady opisu obrażeń 1149
42.9.2. Rodzaje obrażeń 1152
Piśmiennictwo 1155
43. Wybrane problemy psychologiczne związane z urazami ciała Bernadetta Izydorczyk 1156
43.1. Psychologiczne reakcje w urazach ciała – charakterystyka i podstawowe pojęcia 1156
43.2. Zabiegi medyczne jako sytuacje urazu ciała u osób dorosłych – charakterystyka psychologiczna 1160
43.3. Reakcje psychologiczne u dzieci doświadczających procedur medycznych 1164
43.4. Próby samobójcze i samookaleczenia ciała – psychologiczne działania zespołów ratownictwa medycznego 1166
43.5. Nagłe kalectwo – reakcja adaptacyjna wobec urazu ciała 1168
43.6. Psychologiczne wytyczne w działaniach medycznych wobec osób z urazami ciała 1169
43.6.1. Psychoedukacja i wsparcie psychospołeczne w działaniach medycznych 1169
43.6.2. Pomoc psychologiczna i psychoterapia pacjenta oraz jego rodziny 1170
43.7. Podsumowanie 1171
Piśmiennictwo 1173
44. Zabiegowe procedury ratunkowe Leszek Brongel, Urszula Kowalewska 1174
44.1. Wprowadzenie 1174
44.2. Niewydolność oddechowa 1175
44.2.1. Niedrożność górnych dróg oddechowych 1175
44.2.2. Odma opłucnowa (pneumothorax) 1178
44.2.3. Krwiak opłucnej (haemothorax) 1180
44.3. Wstrząs (shock) i krwotok (haemorrhagia) 1184
44.3.1. Definicje 1184
44.3.2. Etiologia i patogeneza 1184
44.3.3. Krwotok 1186
44.3.4. Pourazowa tamponada osierdzia 1192
44.3.5. Damage control 1194
44.4. Zakażenia chirurgiczne 1197
44.4.1. Etiologia i patogeneza 1197
44.4.2. Medyczne czynności ratunkowe ZRM 1199
44.4.3. Objawy, rozpoznanie i postępowanie w SOR 1199
44.5. Obrażenia układu ruchu 1202
44.5.1. Definicje 1202
44.5.2. Etiologia i patogeneza 1203
44.5.3. Objawy i rozpoznanie 1205
44.5.4. Medyczne czynności ratunkowe ZRM 1205
44.5.5. Postępowanie w SOR 1206
44.5.6. Złamania kości 1208
44.6. Zespoły ciasnoty międzypowięziowej 1210
44.6.1. Definicja 1210
44.6.2. Etiologia i patogeneza 1211
44.6.3. Objawy, rozpoznanie i różnicowanie 1211
44.6.4. Medyczne czynności ratunkowe ZRM 1211
44.6.5. Postępowanie w SOR 1211
Piśmiennictwo 1213
44.6.6. Leczenie specjalistyczne 1213
DODATEK 1214
Środki farmakologiczne znajdujące zastosowanie do sedacji, analgezji i anestezji chorych urazowych oraz drogi ich podania Cezary Pakulski 1214
1. Charakterystyka środków sedujących, przeciwbólowych i znieczulających oraz ich zastosowanie u pacjentów urazowych 1215
Analgezja i leki przeciwbólowe 1215
Metamizol 1217
Paracetamol 1217
Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) 1218
Opioidy 1218
Leki uspokajające 1223
Sedacja i leki sedujące 1223
Benzodiazepiny 1225
Agoniści receptorów α2-adrenergicznych 1226
Znieczulenie ogólne 1228
Anestetyki dożylne 1228
Leki znieczulające wziewnie 1233
Leki zwiotczające mięśnie szkieletowe 1235
Środki zwiotczające mięśnie działające depolaryzująco 1235
Środki zwiotczające mięśnie działające niedepolaryzująco 1237
2. Drogi i sposoby podania środków farmakologicznych znajdujących zastosowanie do sedacji, analgezji i anestezji pacjentów urazowych 1239
Drogi podania leku 1239
Droga doustna 1239
Droga dożylna 1241
Droga domięśniowa 1241
Droga doodbytnicza 1241
Drogi donosowa i przezśluzówkowa 1241
Drogi przezskórna i podskórna 1241
Droga doszpikowa 1242
Droga wziewna 1242
Skorowidz 1244