"Wyzwania starzejącego się społeczeństwa"
Identyfikator Librowy: 200830
Spis treści
Słowo wstępne 11
1.1. Długookresowe zmiany ludnościowe jako zjawisko historyczne i cywilizacyjne związane z modernizacją 22
starzenie się społeczeństwa 22
1.2. Przejścia demograficzne 26
1.2.1. Sekularna równowaga demograficzna jako przesłanka ontologiczna 26
1.2.2. Przejście demograficzne jako zmiana porządku (wzorca) reprodukcji ludności 27
1.2.3. Zmiany w strukturze demograficznej 29
1.2.4. Zmienna rola rodziny 29
1.2.5. Transfery rodzinne (międzypokoleniowe) 33
1.2.6. Rodzina epoki późnej modernizacji 35
1.2.7. Drugie przejście demograficzne 36
1.3. Przejście migracyjne 38
1.3.1. Przejście demograficzne a presja migracyjna 38
1.3.2. Przejście migracyjne – centralna część cyklu migracyjnego 39
41
1.4. Starzenie się społeczeństwa w trakcie modernizacji 45
1.4.1. Odmłodzenie struktury wieku na początku przejścia demograficznego 45
1.4.2. Czynniki starzenia się populacji w trakcie przejścia demograficznego 46
1.4.3. Przejście struktury wieku (age transition) 46
1.4.4. Starzenie się populacji – aspekt ilościowy i strukturalny 47
1.4.5. Starzenie się a transfery międzypokoleniowe w epoce późnej nowoczesności 48
1.5. Wyzwania dla starzejącego się społeczeństwa 51
1.5.1. Dywidenda demograficzna i jej następstwa 51
1.5.2. Wyzwania w podstawowych sferach życia społecznego 52
2.1. Uwagi wstępne 66
CZĘŚĆ II. PRAWIDŁOWOŚCI/ANOMALIE LUDNOŚCIOWEW POLSCE Z PERSPEKTYWY DŁUGIEGO TRWANIAMarta Kiełkowska 2. Przemiany rozrodczości w Polsce 66
2.2. Początek przemian demograficznych na ziemiach polskich 68
2.3. Bezpośrednie determinanty przemiany rozrodczości po II wojnie światowej 70
72
2.3.2. Tworzenie rodzin 73
2.3.3. Zmiany płodności 76
ustrojowej 80
2.5. Podsumowanie 81
3. Niedokończone przejście migracyjne 85
3.1. Wstęp 85
3.2. Wzrost demograficzny i potencjał migracyjny (od końca XIX w. do 1939 r.) 86
3.3. Zakłócenia procesów ludnościowych w wyniku II wojny światowej (1939–1948) 90
r. do lat 80. XX w.) 94
3.5. Emigracja pod przykrywką wyjazdów czasowych (lata 80. XX w.) 97
3.6. Stopniowe otwieranie granic (od 1989 r.) 99
3.7. Napływ do Polski (od 1989 r.) 102
3.8. Podsumowanie 104
4. Przejście struktury wieku 109
4.1. Wstęp 109
4.2. Dane i metoda analizy 112
4.3. Wyniki analizy 115
4.3.1. Proces depopulacji 115
4.3.2. Przebieg procesu starzenia 117
4.3.3. Czynniki procesu starzenia 120
4.4. Podsumowanie 127
5.1. Starzenie się ludności a starzenie się społeczeństwa 132
CZĘŚĆ III. STARZENIE SIĘ POPULACJI Z PERSPEKTYWYMAKROSPOŁECZNEJEwa Jaźwińska, Marta Kiełkowska 5. Konsekwencje społeczne starzenia 132
5.2. Katalog konsekwencji społecznych starzenia się populacji 134
5.2.1. Zmiany w gospodarce i na rynku pracy 136
relacjach międzypokoleniowych 137
opiekuńczych 143
wartości 147
5.2.5. Zmiany w partycypacji społecznej seniorów 152
5.2.6. Zmiany w polityce państwa 154
5.3. Podsumowanie 156
6.1. Wprowadzenie 162
Marta Anacka, Anna Janicka, Paweł Kaczmarczyk, Małgorzata Wrotek 6. Rynek pracy, system emerytalny i opieka zdrowotna z perspektywy ekonomicznej 162
6.2. Efekty związane z rynkiem pracy 164
6.2.1. Zmiany aktywności zawodowej 165
6.2.2. Zmiany w produktywności 171
6.2.3. Zmiany relacji pracy i kapitału 174
6.2.4. Niedopasowania popytu i podaży 175
6.3. Wpływ zmian struktury populacji na systemy zabezpieczenia społecznego 176
6.4. Starzenie się demograficzne a funkcjonowanie systemu ochrony zdrowia 181
6.4.1. Starzenie się a opieka medyczna 181
6.4.2. Starzenie się a opieka długoterminowa 185
6.5. Starzenie się i inne efekty ekonomiczne – koncepcja dywidendy demograficznej 190
6.6. Podsumowanie 194
7.1. Wstęp 201
Maciej Duszczyk, Magdalena Lesińska, Kamil Matuszczyk 7. Upolitycznienie starzenia się społeczeństwa – perspektywa polityki (policy) i polityków (politics) 201
7.2. Teoretyczne podstawy upolitycznienia starzenia się populacji 203
7.3. Upolitycznienie starzenia się społeczeństwa w Polsce 206
7.4. Podniesienie i zrównanie wieku emerytalnego dla kobiet i mężczyzn oraz prace nad tworzeniem systemu opieki długoterminowej jako przykłady procesu upolitycznienia (lub jego braku) 217
7.4.1. Wiek emerytalny 217
7.4.2. Opieka długoterminowa 220
7.5. Podsumowanie i wnioski 223
8.1. Wstęp 228
CZĘŚĆ IV. STARZENIE SIĘ POPULACJI Z PERSPEKTYWYLOKALNEJ/REGIONALNEJMagdalena Lesińska, Kamil Matuszczyk 8. Regionalna polityka demograficzna na przykładzie trzech wybranych województw 228
8.2. Regionalna polityka demograficzna – próba definicji 229
8.3. Przyszłość polskich regionów według badań i prognoz demograficznych 231
8.4. Reakcja władz regionalnych – możliwe działania modelowe 236
zachodniopomorskim 239
Specjalna Strefa Demograficzna 240
8.5.2. Województwo łódzkie – plan przeciwdziałania depopulacji 242
8.5.3. Województwo zachodniopomorskie – program wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej 243
demograficznej w trzech województwach: łódzkim, opolskim i zachodniopomorskim 245
8.7. Podsumowanie 250
9.1. Wprowadzenie 255
Agnieszka Radziwinowiczówna, Anna Rosińska 9. Lokalna realizacja polityk senioralnych w obszarach partycypacji, integracji i opieki 255
senioralnej i ich lokalna implementacja 258
9.2.1. Aktywność obywatelska 259
9.2.2. Integracja społeczno-kulturowa 259
9.2.3. Opieka 260
264
9.4. Wyzwania starzejącego się społeczeństwa z perspektywy lokalnej 266
9.4.1. Lokalna realizacja polityk w obszarze aktywności obywatelskiej osób starszych 267
9.4.2. Lokalna realizacja polityk w obszarze integracji społeczno-kulturowej osób starszych 269
9.4.3. Lokalna realizacja polityk w obszarze opieki nad osobami starszymi 271
9.5. Podsumowanie 279
10.1. Wprowadzenie 287
rozwiązania opiekuńcze 287
10.2. Metodologia badań 289
10.3. Sytuacja seniorów w społecznościach lokalnych 291
10.3.1. Gospodarstwa domowe 292
10.3.2. Zapotrzebowanie na opiekę 295
10.3.3. Opieka a migracje 297
10.4. Typy rozwiązań opiekuńczych w rodzinach seniorów 300
10.4.1. Rozwiązanie opiekuńcze: doraźna pomoc 302
10.4.2. Rozwiązanie opiekuńcze: główny opiekun – rodzina 303
10.4.3. Rozwiązanie opiekuńcze: główny opiekun – instytucja 304
10.4.4. Rozwiązanie opiekuńcze: luźna sieć opieki 305
10.4.5. Rozwiązanie opiekuńcze: gęsta sieć opieki 306
10.5. Podsumowanie 307
CZĘŚĆ V. STARZENIE SIĘ POPULACJI W PRZYSZŁOŚCIMarta Anacka 11. Przyszłość demograficzna Polski. Dlaczego potrzebne są nam nowe prognozy 314
populacyjnych dla Polski 314
definicjami ludności 317
stosowanych w dotychczasowych projekcjach 317
zagranicznych 318
11.2.3. Problem niekwantyfikowalnej niepewności 321
11.3. Propozycja założeń metodologicznych do konstrukcji prognozy populacyjnej Mig/Ageing 322
11.3.1. Modyfikacja polegająca na zastąpieniu populacji faktycznej populacją rezydującą 324
skorygowanymi 324
11.3.4. Modyfikacja polegająca na ustaleniu horyzontu czasowego prognozy do 2060 r 328
do Polski 328
11.4. Wyniki prognozy Mig/Ageing 329
12.1. Prognoza migracji z i do Polski do roku 2060 334
12.1.1. Założenia prognozy migracyjnej 334
Anna Janicka, Marta Anacka 12. Starzenie się populacji w warunkach dopełniającego się przejścia migracyjnego 334
12.1.2. Wyniki prognozy migracyjnej 340
12.1.3. Dopełnianie się przejścia migracyjnego w Polsce 342
12.2.1. Cudzoziemcy w populacji 343
na strukturę wieku populacji Polski 343
12.2.2. Dekompozycja czynników zmian wielkości i struktury populacji 348
12.3. Podsumowanie: zmiana roli migracji 351
13.1. Prognozowane zmiany wielkości podaży siły roboczej 355
Anna Janicka, Paweł Kaczmarczyk 13. Wybrane problemy rynku pracy starego społeczeństwa w przyszłości 355
13.2. Równowaga podaży i popytu na pracę w starzejącym się społeczeństwie 365
13.3. Cudzoziemcy na rynku pracy 366
13.4. Podsumowanie 374
14.1. Wprowadzenie 377
Paweł Kaczmarczyk, Małgorzata Wrotek 14. Determinanty popytu i wydatków publicznych na opiekę długoterminową – doświadczenia Polski na tle Europy 377
14.2. Determinanty popytu i wydatków na LTC – wnioski z analiz empirycznych 379
14.2.1. Czynniki fundamentalne: wzorce zachorowalności i niesamodzielności 379
14.2.2. Czynniki społeczno-demograficzne oraz cechy gospodarstw domowych 380
rozwoju gospodarczego i polityki publiczne 381
14.3. Dane i metoda 383
14.4. Wyniki estymacji i dyskusja 384
14.5. Podsumowanie 391
Konkluzje 399
Indeks rzeczowy 405
Noty o autorach 419
Abstracts 422
3.4. Migracje w „kraju bez wyjścia” (od 1948