"Wstęp do językoznawstwa"

Spis treści

Wstęp 10

1.1. Definicja języka 13

Część I. Istota języka i jego cechy 13

Wykład 1. Pojęcie języka naturalnego. Język jako system znaków konwencjonalnych na tle innych systemów znakowych 13

1.2. System a użycie systemu. Język a mówienie 14

1.3. Język jako system znaków konwencjonalnych 16

Wykład 2. Cechy istotne języka naturalnego 23

2.1. Czy znaki językowe mają charakter konwencjonalny? 24

2.2. Foniczność znaków językowych 25

2.3. Dwustopniowość znaków językowych 26

2.4. Dwuklasowość języka 27

2.5. Uniwersalność systemu językowego 29

2.6. Abstrakcyjność znaków językowych 29

2.7. Polisemiczność znaków (twórcze przesunięcia znaczeń) 30

2.8. Inne właściwości języka, będące konsekwencją cech podstawowych 31

2.9. Podsumowanie: cechy specyficzne języka ludzkiego w opozycji do komunikacji zwierząt 32

Wykład 3. System a użycie systemu. Granice systemu językowego. Pojęcie tekstu, wypowiedzi, dyskursu 35

3.1. Granice systemu językowego 36

3.2. Złożoność zjawisk należących do sfery użycia języka 38

3.3. Pojęcie tekstu, wypowiedzi i dyskursu 39

3.4. Sposób istnienia tekstów-wytworów, ich realizacje i przekształcenia 42 43

3.5. Elementy paralingwistyczne jako składniki czynności mówienia. Tak zwana mowa ciała 45

4.1. Rzut oka na historię zagadnienia 47

Wykład 4. Funkcje języka i wypowiedzi 47

4.2. Odróżnienie systemu, wypowiedzi i języka pojętego jako ogólna działalność mowna człowieka (fr. langage) 53

4.3. Funkcje systemu językowego 54

4.4. Funkcje języka jako zjawiska społecznego 56

4.5. Typy funkcji wypowiedzi 57

4.6. Podsumowanie 62

5.1. Różne rozumienia terminu pragmatyka 63

Wykład 5. Język w działaniu. Struktura aktu komunikacji. Typy aktów mowy. Akty mowy bezpośrednie i pośrednie 63

5.2. Rzut oka na rozwój teorii aktów mowy 65

5.3. Typy aktów mowy 67

5.4. Akty mowy bezpośrednie i pośrednie 69

5.5. Odczytywanie sensów ,,naddanych??, niepowiedzianych wprost 70

6.1. Hierarchiczna budowa języka 73

Część II. Struktura systemu językowego 73

Wykład 6. Budowa systemu językowego: obraz ogólny. Podsystem fonologiczny 73

6.2. Budowa i funkcje podsystemu fonologicznego 79

7.1. Definicja morfemu. Typy morfemów i ich klasyfikacje 90

Wykład 7. Podsystem morfologiczny. Słowotwórstwo a fleksja: pomnażanie słownictwa i tworzenie członów wypowiedzi 90

7.2. Słowotwórstwo a fleksja 95

7.3. Rola słowotwórstwa w systemie językowym 99

7.4. Rola fleksji w systemie językowym 100

8.1. Reguły składniowe: obraz ogólny 109

Wykład 8. Podsystem składniowy 109

8.2. Schematy zdaniowe i ich typy. Wzorce wypowiedzi niezdaniowych 111

8.3. Reguły rozbudowywania grup i sygnalizowania zależności składniowych 115

8.4. Reguły tworzenia zdań złożonych: obraz ogólny 116

8.5. Właściwości zdań intensjonalnych 118

8.6. Zdania relatywne (względne) 119

8.7. Zdania łączone na zasadzie semantycznej 119

9.1. Wstępna charakterystyka słownictwa 124

Wykład 9. Słownictwo jako system. I. Klasy funkcjonalne leksemów (tzw. części mowy) 124

9.2. Podział leksemów na klasy funkcjonalne. Kryteria klasyfikacji 126

9.3. Cechy charakterystyczne poszczególnych części mowy 128

Wykład 10. Słownictwo jako system. II. Struktura semantyczna słownictwa 134

10.1. Słownik jako magazyn pojęć opisujących świat 135

10.2. Relacje semantyczne między leksemami 138

10.3. Subiektywna (antropocentryczna) interpretacja nazywanych zjawisk 141

10.4. Mechanizmy nazwotwórcze 142

Część III. Wybrane problemy metodologiczne językoznawstwa 147

Wykład 11. Językoznawstwo wśród innych nauk. Nauka humanistyczna czy przyrodnicza? 147

11.1. Ogólny podział nauk i swoistość humanistyki 148

11.2. Cechy specyficzne badań humanistycznych: interpretacja i wartościowanie 150

11.3. Typy nauk humanistycznych 152

11.4. Miejsce językoznawstwa wśród wyróżnionych dyscyplin 154

Wykład 12. Przegląd i charakterystyka dyscyplin językoznawczych 156

12.1. Językoznawstwo wewnętrzne i zewnętrzne 157

12.2. Językoznawstwo synchroniczne i diachroniczne 160

12.3. Podział dyscyplin językoznawczych ze względu na zakres i aspekt badawczy 161

12.4. Typy badań porównawczych 163

12.5. Badanie języka charakteryzujące się swoistością metody: językoznawstwo statystyczne 165

13.1. Pojęcie zmiany językowej. Źródła i przyczyny zmian językowych 167

Wykład 13. Podstawowe problemy językoznawstwa historycznego 167

13.2. Najważniejsze metody badań diachronicznych 169

13.3. Pojęcie pokrewieństwa językowego. Problem prajęzyka 173

13.4. Etapy wyodrębniania się polszczyzny z wcześniejszych wspólnot językowych 175

Wykład 14. Elementy językoznawstwa typologicznego 180

14.1. Najważniejsze grupy językowe świata 181

14.2. Ekskurs na temat początków mowy 182

14.3. Typologia fonologiczna 185

14.4. Typologia morfologiczna: sygnalizowanie struktury składniowej 187

Wykład 15. Problemy językoznawstwa kulturowego. Typologia semantyczna. Uniwersalizm i relatywizm językowy 191

15.1. Różnice w zakresie znaczeń zgramatykalizowanych 192

15.2. Różnice w sposobach liczenia 193

15.3. Różnice w kategoryzacjach świata 194

15.4. Kulturowe ukształtowanie pojęć 197

15.5. Kulturowe uwarunkowanie aktów mowy 198

15.6. Uniwersalizm i relatywizm językowy. Czy da się w pełni przezwyciężyć relatywizm? 199

Wykaz stosowanych skrótów i symboli 202