"Psychologia stresu"

Spis treści

Od autora 10

Wprowadzenie 14

Rozdział 1. Co to jest stres? Od klasycznych do współczesnych koncepcji stresu 18

1.1. Ujęcia stresu w koncepcjach klasycznych i współczesnych 23

1.1.1. Stres jako bodziec czy jako reakcja? 23

1.1.2. Relacyjne ujęcia stresu w pracach psychologów polskich 25

1.2. Lazarusa i Folkman poznawczo-transakcyjny paradygmat stresu i radzenia sobie 28

1.3. Ocena modelu Lazarusa i Folkman w świetle teorii psychologicznej i badań empirycznych 36

1.4. Hobfolla Teoria Zachowania Zasobów COR 41

1.5. Porównanie poznawczo-transakcyjnego paradygmatu stresu i radzenia sobie Lazarusa i Folkman ze środowiskowym Modelem Zachowania Zasobów Hobfolla 45

1.6. W stronę emocji pozytywnych; Folkman i Moskowitz rozwinięcie modelu Lazarusa 49

Podsumowanie 56

Rozdział 2. Jak pokonujemy stres? Radzenie sobie jako specyficzna forma aktywności w sytuacji stresowej 60

2.1. Historyczne ujęcia radzenia sobie 63

2.2. Wokół klasycznego ujęcia Lazarusa i Folkman – radzenie sobie jako proces 64

2.3. Strategie radzenia sobie i propozycje ich klasyfikacji 68

2.4. Co po Lazarusie? Nowe tendencje we współczesnych badaniach nad radzeniem sobie 76

2.4.1. Nowe formy radzenia sobie w ujęciach współczesnych 77

2.4.2. Wymiar czasowy i proaktywne radzenie sobie 79

2.4.3. Regulacja emocji; wzbudzanie emocji pozytywnych 84

2.5. Uwarunkowania radzenia sobie w paradygmacie interakcyjnym 92

Podsumowanie 94

Rozdział 3. Od czego zależy zachowanie wobec stresu? Właściwości podmiotu jako wyznaczniki procesu radzenia sobie 96

3.1. Styl radzenia sobie jako specyficzny wyznacznik procesu radzenia sobie 98

3.1.1. Konceptualizacja stylu radzenia sobie 98

3.1.2. Rodzaje stylów radzenia sobie 103

3.1.3. Styl radzenia sobie jako predyktor zachowania; problem dopasowania stosowanych strategii do stylu 113

3.1.4. Perspektywy badań nad stylem radzenia sobie 118

3.2. Ogólne właściwości podmiotu jako wyznaczniki radzenia sobie 119

3.2.1. Temperament i jego znaczenie dla radzenia sobie 119

3.2.1.1. Ogólna charakterystyka temperamentu i jego związków ze zjawiskami stresu 119

3.2.1.2. Temperament a radzenie sobie – badania własne 126

3.2.2. Osobowościowe uwarunkowania radzenia sobie 133

Podsumowanie 137

Rozdział 4. Od czego zależy zachowanie wobec stresu? Właściwości sytuacji jako wyznaczniki procesu radzenia sobie 140

4.1. Przyczyny stresu – stresory 142

4.1.1. Nasilenie stresora 142

4.1.2. Przebieg wydarzenia stresowego w czasie 146

4.1.3. Lokalizacja stresora 147

4.1.4. Kontrolowalność źródła stresu 149

4.2. Wpływ właściwości stresora na przebieg radzenia sobie 151

4.1.5. Dziedzina stresu 151

4.2.1. Czy bodziec niewywołujący reakcji stresowej można uznać za stresor? 151

4.2.2. Kontrolowalność a strategie radzenia sobie 154

4.2.3. Dziedziny i rodzaje wydarzeń stresowych 158

Podsumowanie 161

Rozdział 5. Jak badamy radzenie sobie? Podejście kwestionariuszowe 168

5.1. Kwestionariusze do psychologicznego badania wydarzeń stresowych i ich oceny 174

5.1.1. Kwestionariusz Zmian Życiowych KZŻ 174

5.1.2. Kwestionariusz Samooceny Zysków i Strat 177

5.1.3. Skala Odczuwanego Stresu PSS-10 180

5.1.4. Kwestionariusz Oceny Stresu KOS 184

5.2. Kwestionariusze do badania radzenia sobie 188

5.2.1. Kwestionariusz Radzenia Sobie w Sytuacjach Stresowych CISS 189

5.2.2. Wielowymiarowy Inwentarz do Pomiaru Radzenia Sobie ze Stresem COPE 193

5.2.3. Skala Stylu Behawioralnego MBSS i Skala Stylu Zachowania SSZ 197

5.2.4. Kwestionariusz Sposobów Radzenia Sobie WCQ 202

5.2.5. Kwestionariusz Reakcji na Codzienne Wydarzenia PCI 205

5.2.6. Kwestionariusz Religijnego Radzenia Sobie ze Stresującym Zdarzeniem RCOPE 207

Podsumowanie 211

Rozdział 6. Jak badamy radzenie sobie? Metody alternatywne 214

6.1. Iluzoryczność założeń kwestionariuszy samoopisowych 215

6.1.1. Założenia dotyczące osoby badanej jako źródła informacji 216

6.1.2. Założenia dotyczące kwestionariusza 217

6.2. Propozycje alternatywnych metod badań w dziedzinie psychologii stresu 218

6.2.1. Od danych retrospektywnych do oceny aktualnego zachowania w naturalnym środowisku badanego 219

6.2.3. Ewolucja wywiadu psychologicznego źródłem postępu w badaniach nad stresem i radzeniem sobie 222

Podsumowanie 228

Rozdział 7. Czy warto podejmować wysiłki w celu przezwyciężenia stresu? Efektywność i koszty radzenia sobie 232

7.1. Efektywność radzenia sobie 236

7.1.1. Efektywność radzenia sobie z uwzględnieniem różnych jego znaczeń 237

7.1.2. Efektywność radzenia sobie oceniana z różnych perspektyw 244

7.1.3. Efektywność radzenia sobie; ogólna ocena w świetle danych empirycznych 245

7.2. Koszty i opłacalność radzenia sobie 249

7.3. Jak skutecznie radzić sobie ze stresem? 250

Podsumowanie 253

Rozdział 8. Jak radzimy sobie ze stresem spowodowanym przez chorobę? 256

8.1. Ogólna charakterystyka psychologiczna zmian w sytuacji człowieka w następstwie choroby – choroba jako źródło stresu 257

8.2. Odzwierciedlenie choroby w procesach emocjonalnych i poznawczych 261

8.2.1. Emocjonalne ustosunkowanie się do choroby i związanej z nią sytuacji 261

8.2.2. Poznawcze odzwierciedlenie choroby – obraz własnej choroby i jego komponenty 263

8.3. Zachowanie wobec własnej choroby i jego organizacja 267

8.3.1. Radzenie sobie z emocjami 267

8.3.1.1. Reakcja zaprzeczania chorobie 268

8.3.1.2. Adaptacja poznawcza do zagrażających wydarzeń 269

8.3.1.3. Ekspresja jako bezpośredni sposób radzenia sobie z emocjami 270

8.3.1.4. Wzbudzanie i wzmacnianie emocji pozytywnych 271

8.3.2. Instrumentalne radzenie sobie z chorobą: choroba jako zadanie 273

8.4. Emocje a instrumentalne radzenie sobie z chorobą 276

8.5. Różnice indywidualne w radzeniu sobie z chorobą; rola indywidualnego stylu radzenia sobie 277

Podsumowanie 281

Rozdział 9. Stres a zdrowie; negatywne skutki przewlekłego i poważnego stresu 284

9.1. Stres, choroba i radzenie sobie – wzajemne związki 289

9.2. Stres i emocje jako czynniki ryzyka zaburzeń w biopsychospołecznym modelu zdrowia i choroby 289

9.3. Powstawanie chorób i dysfunkcji somatycznych w świetle badań nad psychologią stresu, prowadzonych w warunkach naturalnych 293

9.3.1. Wydarzenia stresowe i ich subiektywne odzwierciedlenie a powstawanie i przebieg chorób 293

9.3.2. Właściwości indywidualne stanowiące ryzyko zdrowotne w kontekście badań nad psychologią stresu 296

9.4. Badania laboratoryjne nad zdrowotnymi skutkami stresu jako źródło wyjaśnień przyczynowo-skutkowych 300

Podsumowanie 306

Rozdział 10. Bezpośrednie i odległe korzyści ze stresu 308

10.1. Proces i wynik radzenia sobie jako źródła korzyści ze stresujących wydarzeń życiowych 310

10.2. Uwarunkowania odnoszenia korzyści z wydarzenia stresowego 314

10.2.1. Czynniki tworzące kontekst radzenia sobie 314

10.2.2. Właściwości indywidualne i konstelacje osobowościowe 324

10.3. Rozwój osobisty jako odległe następstwo radzenia sobie z wydarzeniami stresowymi 332

10.3.1. Teoria dezintegracji pozytywnej 333

10.3.2. Wyzwanie-odporność psychiczna-wykorzystanie zasobów jako podstawowe składowe odzyskiwania zdrowia po traumie 334

10.3.3. Wzrost potraumatyczny 335

Podsumowanie 343

Zakończenie 346

Wykaz testów psychologicznych 354

Bibliografia 355

Indeks nazwisk 374

Indeks rzeczowy 380