"Edukacja ekologiczna w Drugiej Rzeczypospolitej"

Spis treści

Contents 12

WSTĘP 16

Rozdział 1. ANTECEDENCJE I KULTUROWE UWARUNKOWANIE EDUKACJI EKOLOGICZNEJ W DRUGIEJ RZECZYPOSPOLITEJ 44

1.1. Więź z przyrodą, intuicje ekologiczne od Średniowiecza do XVII wieku 46

1.2. Prekursorzy ekologii w refleksji twórczej epoki Oświecenia 57

1.3. Natura narodowym sacrum w okresie polskiego Romantyzmu 68

1.4. Wyodrębnienie pojęcia ekologia w II połowie XIX wieku – w okresie polskiego Pozytywizmu 72

1.5. Humanistyczne aspekty relacji ze środowiskiem przyrody oraz ochrona przyrody na ziemiach polskich pod zaborami w latach 1890–1918 79

Rozdział 2. DEZYDERATY EDUKACJI EKOLOGICZNEJ W DRUGIEJ RZECZYPOSPOLITEJ 90

2.1. Inicjatorzy idei ochrony przyrody, edukacji ekologicznej 90

2.2. Działalność państwowych władz administracyjnych w zakresie ochrony przyrody – przede wszystkim Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego we współpracy z Państwową Radą Ochrony Przyrody 106

2.3. Działalność wydawnicza Państwowej Rady Ochrony Przyrody 123

2.4. Idea ochrony przyrody, postulaty edukacji ekologicznej na łamach rocznika „Wierchy” (1923–1938), wydawanego przez Polskie Towarzystwo Tatrzańskie 170

Rozdział 3. EDUKACJA EKOLOGICZNA W PROCESIE DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZYM SZKÓŁ OGÓLNOKSZTAŁCĄCYCH W DRUGIEJ RZECZYPOSPOLITEJ 180

3.1. Organizacja szkolnictwa powszechnego i średniego ogólnokształcącego 180

3.2. Ekologiczno-wychowawcze implikacje programów nauczania dla szkół powszechnych i średnich ogólnokształcących 226

3.3. Formy kształcenia 276

3.4. Metody dydaktyczno-wychowawcze stosowane w edukacji ekologicznej 280

3.5. Środki dydaktyczne stosowane w procesie edukacji ekologicznej 286

Rozdział 4. EKOLOGICZNO-WYCHOWAWCZE IMPLIKACJE TREŚCI KSZTAŁCENIA W KSIĄŻKACH SZKOLNYCH DLA UCZNIÓW SZKÓŁ OGÓLNOKSZTAŁCĄCYCH W DRUGIEJ RZECZYPOSPOLITEJ 356

4.1. Popularyzacja wiedzy przyrodniczej (naukowej podstawy edukacji ekologicznej) w książkach Maksymiliana Heilperna (1856–1925) 357

4.2. Wychowawczy walor bezpośredniego kontaktu z przyrodą w książkach Konrada Chmielewskiego (1871–1945) 361

4.3. Wartość życia w publikacjach Ludwika Jaxa-Bykowskiego (1881–1948) 363

4.4. Wychowanie do harmonijnych relacji z przyrodą w książkach Bohdana Dyakowskiego (1864–1940) 371

4.5. Kształtowanie postaw ekologicznych w książkach Adama Czartkowskiego (1881–1958) 379

4.6. Edukacja ekologiczna w podręcznikach botaniki Marii Arct-Golczewskiej (1872–1913), uzupełnionych przez Januarego i Tadeusza Kołodziejczyków w okresie Drugiej Rzeczypospolitej (oraz w jej tłumaczeniach opowiadań dla dzieci autorów zagranicznych) 381

4.7. Wychowanie ekologiczne w podręcznikach autorskich Zofii Bohuszewiczówny (1884–1953) oraz w jej tłumaczeniach i opracowaniach książek szkolnych autorów zagranicznych 387

4.8. Kształtowanie zamiłowania do wiedzy o środowisku naturalnym w twórczości dydaktycznej Wandy Haberkantówny (1871–1930) oraz dzięki jej działalności popularyzatorskiej dzieł autorów zagranicznych 390

4.9. Znaczenie bezpośredniego kontaktu z przyrodą w książkach Hipolity Selmowiczówny-Gnoińskiej (1896–1956) i Marii Lipskiej-Librachowej (1878–1955) 396

4.10. Kształtowanie umiejętności obserwowania przyrody i jej ochrony w książkach Delfiny Gayówny (1885–1960) 401

4.11. Środowisko przyrody w twórczości dydaktycznej Bronisława Gustawicza (1852–1916) 411

4.12. Ekologiczne implikacje pogadanek przyrodniczych dla dzieci, napisanych przez Mieczysława Brzezińskiego (1858–1911) 412

4.13. Problematyka ekologiczna w książkach Heleny Grotowskiej oraz w przetłumaczonych i opracowanych przez nią publikacjach autorów zagranicznych 415

4.14. Kształtowanie postawy szacunku dla przyrody ojczystej w książkach krajoznawczych Aleksandra Janowskiego (1866–1944) 417

4.15. Ponadmaterialna wartość przyrody w książkach Tadeusza Dybczyńskiego (1886–1944) 419

4.16. Ekologiczno-wychowawcza działalność kół krajoznawczych w książkach Stanisławy Niemcówny (1891–1961) 422

4.17. Wychowanie harcerzy do harmonijnych relacji z przyrodą i jej ochrony w wydawnictwach pomocniczych 423

4.18. Ekologiczne implikacje w (dotychczas nie omówionych) książkach zagranicznych autorów, które stosowano w procesie dydaktyczno-wychowawczym szkół ogólnokształcących w Drugiej Rzeczypospolitej 427

ZAKOŃCZENIE 436

BIBLIOGRAFIA 458

1. Materiały źródłowe 458

1.1. Źródła archiwalne 458

1.2. Akty normatywne 461

1.3. Programy i rozkłady nauczania, protokoły lekcji 506

1.4. Książki szkolne, wydawnictwa pomocnicze 512

1.5. Czasopisma 557

2. Opracowania 560

3. Oficjalne witryny instytucji w Internecie (źródła elektroniczne) 582

SUMMARY, KEY WORDS 584