"Euroregiony polskie w procesie integracji europejskiej oraz w przezwyciężaniu peryferyjności i dysproporcji regionalnych"

Identyfikator Librowy: 98171

Spis treści

Wstęp 10

Rozdział I. Regiony i rozwój regionalny, klasyfi kacja teorii regionów – wybrane zagadnienia 14

Uwagi wstępne 14

1. Region i rozwój regionalny – cele i czynniki rozwoju regionalnego 14

2. Ekonomia regionu w poszukiwaniu teorii euroregionu 19

2.1. Elementy teorii regionu i klasyfi kacja wybranych teorii 19

2.2. Teorie lokalizacji – czy tylko w kręgu potencjału produkcyjnego i kosztów transportu – nowa jakość lokalizacji 22

2.3. Przepływy czynników produkcji, specjalizacja i efekty aglomeracji, czyli od tradycyjnej do nowoczesnej teorii handlu zagranicznego w rozwoju regionów 23

2.4. Organizacja i innowacyjne otoczenie w budowie teorii regionu 25

3. Regiony w Unii Europejskiej (UE) – wybrane zagadnienia 27

2.5. Teoria geografi i przemysłu i możliwości nowego uprzemysłowienia w regionie 27

3.1. Regiony w procesie decyzyjnym UE i dyplomacja regionów 28

3.2. Regiony a typ państwa w UE 30

3.3. Regiony w strukturze terytorialno-administracyjnej państw UE 35

3.4. Podział NUTS w UE – istota, znaczenie oraz dążenie do usystematyzowania i porównywalności regionów w Europie 38

Uwagi końcowe w kontekście wniosków dla euroregionów 46

Rozdział II. Od współpracy transgranicznej do euroregionów 48

Uwagi wstępne 48

1. Od współpracy transgranicznej 48

2. ...do euroregionów 54

Uwagi końcowe 60

Rozdział III. Instrumenty organizacyjne (instytucjonalne) i prawne regionów/euroregionów 62

Uwagi wstępne 62

1. Rada Europy i jej wpływ na instytucjonalizację regionów w Europie 63

1.1. Krótki rys genezy Rady Europy i struktury organizacyjnej 63

1.2. Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych Rady Europy jako główny organ dla funkcjonowania regionów/euroregionów 68

1.2.1. Funkcje Kongresu Władz Lokalnych i Regionalnych Rady Europy 68

1.2.2. Struktura organizacyjna Kongresu Władz Lokalnych i Regionalnych Rady Europy 69

2. Komitet Regionów i jego znaczenie w instytucjonalizacji regionalnej 70

2.1. Funkcje Komitetu Regionów dla regionów i euroregionów 70

2.2. Struktura organizacyjna Komitetu Regionów 72

3. Stowarzyszenie Europejskich Regionów Granicznych (SERG) i jego szczególne zaangażowanie oraz „misja” dla euroregionów 74

3.1. SERG – geneza, zadania i cele 74

3.2. SERG – struktura organizacyjna i członkowstwo 76

3.3. SERG – funkcje dla euroregionów i „misja specjalna” 80

4. Umocowanie prawne regionów/euroregionów 83

4.1. Europejska Konwencja Ramowa o Współpracy Transgranicznej między Wspólnotami i Władzami Terytorialnymi (Konwencja Madrycka) – jako główna podstawa prawna dla regionów transgranicznych 83

4.2. Europejska Karta Regionów Granicznych i Transgranicznych kodeksem dla współpracy transgranicznej 85

4.3. Europejska Karta Samorządu Terytorialnego i Europejska Karta Samorządu Regionalnego 86

Uwagi końcowe w kontekście wniosków dla euroregionów 88

Rozdział IV. Instrumenty fi nansowe dla regionów/euroregionów w ramach unijnej polityki regionalnej, polityk sektorowych oraz fi nansowe mechanizmy spoza UE 90

Uwagi wstępne 90

1. Polityka regionalna UE „dziś i „jutro” 92

1.1. Lata 2007-2013 i 2014-2020 92

1.2. Strategia Europa 2020 – założenia i cele – jako wyznacznik przyszłej polityki regionalnej UE i „nowej fi lozofi i” dla jej instrumentów fi nansowych 97

1.3. Polityka regionalna w perspektywie 2014 -2020 – wybrane problemy 101

2. Unijne fundusze strukturalne dla regionów/euroregionów w ramach polityki regionalnej w okresie 2007-2013 oraz Fundusz Spójności – obszary wsparcia 104

2.1. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) – geneza, rozwój, obszary wsparcia 104

2.2. Europejski Fundusz Społeczny (EFS) – geneza, rozwój, obszary wsparcia 110

2.3. Fundusz Spójności (FS) – geneza, rozwój, obszary wsparcia 113

3. „Nowy” wymiar wsparcia ze „starych” funduszy strukturalnych w polityce spójności na lata 2014-2020 116

4. Istota i znaczenie nowego instrumentu fi nansowego „Łącząc Europę” w dochodzeniu do smart specialisation 118

5. Fundusze z polityk sektorowych UE 125

5.1. Europejski Fundusz Rolny na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) – geneza, rozwój, obszary wsparcia 125

5.2. Europejski Fundusz Rybacki (EFR) – geneza, rozwój, obszary wsparcia 128

6. Inicjatywy Wspólnotowe (IW) – jako szczególny rodzaj fi nansowania regionów/euroregionów 129

6.1. Inicjatywy Wspólnotowe – ogólna charakterystyka i klasyfi kacja 129

6.1.1. Inicjatywa INTERREG – istota i funkcjonowanie oraz znaczenie euroregionalne 133

6.1.2. Pozostałe Inicjatywy Wspólnotowe 136

7. Europejski Instrument Sąsiedztwa i Partnerstwa (EISP) – znaczenie dla euroregionów 140

8. Inne instrumenty fi nansowe dla wspierania euroregionów: Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) i Norweski Mechanizm Finansowy 142

8.1. Fundusze Norweskie (Mechanizm Finansowy EOG, Norweski Mechanizm Finansowy) 142

8.2. Szwajcarki Instrument Finansowy 145

Uwagi końcowe w kontekście wniosków dla euroregionów 147

Rozdział V. Euroregiony wobec pobudzania możliwości rozwojowych – klastry i Partnerstwo Wschodnie 150

Uwagi wstępne 150

1. Euroregion w roli naturalnego klastra 150

1.1. Klaster – ujęcia i kryteria defi nicyjne, teoretyczne zależności 150

1.2. Czynniki i etapy tworzenia klastrów w kontekście porównań z euroregionem 152

1.3. Znaczenie „nowej ekonomii” dla regionalnego i euroregionalnego klasteringu 157

2. Europejska Polityka Sąsiedztwa (EPS) i Partnerstwo Wschodnie jako inicjatywa wynikająca 160

2.1. Geneza Europejskiej Polityki Sąsiedztwa w poszukiwaniu wzajemnej współpracy 160

2.2. Rozwój i realizacja celów EPS 162

2.3. Partnerstwo Wschodnie (PW) – płaszczyzny działania i ramy instytucjonalne 165

2.4. Partnerstwo Wschodnie (PW) – polsko-szwedzka inicjatywa zbliżenia wschodniego w relacjach z UE 168

Uwagi końcowe w kontekście euroregionów 173

Rozdział VI. Aktywność polskich euroregionów w Europejskiej Współpracy Terytorialnej (EWT) 176

Uwagi wstępne 176

1. Europejska Współpraca Terytorialna (EWT) – istota, priorytety i działania 176

2. Europejskie Ugrupowania Współpracy Terytorialnej (EUWT) narzędziem wzmacniania i upowszechniania priorytetów i działań EWT 181

3. Polskie euroregiony zachodnie w programach EWT 182

4. Pozostałe polskie euroregiony (granica południowa, wschodnia i północna) w programach EWT 190

4.1. Program Operacyjny EWT Polska-Słowacja 190

4.2. Program Operacyjny EWT Polska-Litwa 194

4.3. Program Operacyjny EWT Południowy Bałtyk 196

5. Programy EWT w ramach Partnerstwa Wschodniego 199

5.1. Program Operacyjny EWT Polska-Białoruś-Ukraina 199

5.2. Program Operacyjny EWT Litwa-Polska-Rosja 201

Uwagi końcowe 206

Rozdział VII. Studium empiryczne polskiej euroregionalizacji – wybrane zagadnienia 208

Uwagi wstępne 208

1. Polskie pogranicza w opinii „ludności euroregionalnej” przed i po członkostwie w UE 209

1.1. Cele euroregionalne 209

1.2. Czynniki euroregionotwórcze 212

1.3. Znaczenie euroregionalizacji dla pogranicza 215

1.4. Korzyści euroregionalne 220

1.5. Bariery euroregionalne 222

1.6. Próba weryfi kacji wpływu euroregionalizacji na jakość życia społeczności lokalnych przy uwzględnieniu wynagrodzeń (przykład trzech regionów pogranicza Polski 227

2. Euro-miasta nowoczesną formą aktywizacji transgranicznej i wzorcem dla euroregionalnego modelu rozwoju 230

3. Projekt Euregio PL-CZ i jego praktyczne znaczenie 234

4. Sieci parasolowe w euroregionach 237

4.1. Istota sieci parasolowych 237

4.2. Przykład projektu parasolowego Tatry-Karpaty-Beskidy w zacieśnianiu transgranicznych więzi 238

5. Euroregion Karpacki – jako szczególny model więzi transgranicznych o dużym znaczeniu praktycznym dla euroregionalnych partnerów 241

5.1. Opinie o euroregionie na „starcie” oraz z perspektywy doświadczeń i Partnerstwa Wschodniego 241

5.2. Ukraiński aspekt euroregionu – wybrane zagadnienia dotyczące realizacji działań z funduszy pomocowych jako przykład praktycznego partnerstwa 247

5.3. Grant Szwajcarski w Euroregionie Karpackim i jego praktyczne znaczenie 250

5.4. Wymiana dobrych praktyk oraz Regionalna Strategia Innowacyjna w Euroregionie Karpackim i jej euroregionalne oddziaływanie 253

6. Euroregion Bałtyk i jego wymiar praktyczny w Programie Region Morza Bałtyckiego oraz w wykorzystaniu funduszy norweskich 254

6.1. Program Region Morza Bałtyckiego i działania na rzecz ekologicznej ochrony środowiska morskiego oraz inne priorytety 254

6.2. Aktywność funduszy norweskich na północnym euroregionalnym pograniczu Polski oraz Programu „Bałtyk 21” 263

Uwagi końcowe 267

Zakończenie 268

Literatura 272

Spis tabel, map, schematów, wykresów i załączników 280

Załączniki 284