Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
autorLegendyoWielkimInkwizytorze[45],jestpostacią,wktórej
skupiająsięwnajwiększymstężeniupodstawoweproblemy
powieści.IwanKaramazowtorezoner,praktykorazofiara
zagadnień,któresamsformułował.Główniedziękitejpostaci
ostatniapowieśćDostojewskiegostałasięfilozoficznąsyntezącałej
jegotwórczości,ponieważjeszczerazpojawiłysiętuproblemy
zNotatekzpodziemia,IdiotyczyBiesów.
Przedewszystkimjednak„obecna”jesttuZbrodnia
ikara,bopokrewieństwołączyjejbohateraRaskolnikowa
zIwanem.RodionRomanowiczprzeprowadziłeksperyment,
zabijając„wesz”–lichwiarkę,sytuacjaIwanaFiodorowiczajest
otyleodmienna,iżsamkrwiąsięniesplamił,gdyżwykonał
zaniegotę„pracę”ktośinny.Problemzabójstwawostatniej
powieściDostojewskiegozostałjednakgruntowniejumotywowany
filozoficznie.Zagadnieniesensu„niepotrzebnego”i„szkodliwego”
człowiekastajesięelementemsporuoświat,wktórymBógprzestał
istnieć.MyśleniebohateraZbrodniikarywtymwzględziejest
bardziejpragmatyczne,warunkowanehistorycznymi
doświadczeniami,niezaśkwestiąistnieniaBoga.
„Wszystkodozwolone”?Iwanwyznajepogląd,
żeniemastanowczonacałymświecienictakiego,cobyzniewalałoludzi
dokochaniabliźnich,żewogóleniematakiegoprawanatury,żebyczłowiek
kochałludzkość,iżejeżelijestibyładotychczasjakamiłośćnaziemi,tonie
wskutekprawanatury,leczjedyniedziękitemu,żeludziewierzyli
wnieśmiertelnośćduszy(II,6).
TakMiusowrelacjonuje„paradoksy”bohatera.Wtejsytuacji
„prawomoralneprzyrody”zastępuje„praworeligijne”,wwyniku
czego„wszystkojestdozwolone”:egoizm,zbrodnia,ludożerstwo
nawet,wszakznikająjakiekolwiekhamulceigranice.
Ilustracjąmaksymy„wszystkojestdozwolone”będziestary
Karamazow:plugawiec,błazen,rozpustnikicynik.Dlanajstarszego
syna,Dymitra,ojciectoświadomośćkrzywdywydziedziczenia.
Toonkrzyczy:,,Ipocóżżyjetakiczłowiek!”(II,6).DlaIwana
to„krzywda”filozoficzna,absurdpodważającysensownośćświata.
Ztegoniewynikawniosek,iżobajbraciasąjednomyślni
wmoralnymnihilizmie.Dymitrdziałazpobudekemocjonalnych,
Iwan–intelektualnych.„Paradoksalista”Iwanwymyśloneprzez
