Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
monotonniepowtarzaneprzykażdejniemalokazji,wLegendzie
usytuowanezostaływpłaszczyźniefilozoficznej,wskutekczego
„poemat”Iwananabrałnieoczekiwanego,niekonfesyjnego
wydźwięku.Rezonerem„papieskiejideologii”jesttustarykardynał-
inkwizytorwykładającysweracjemilczącemuChrystusowi.
NiepotrzebniezjawiłsięOnpowtórniemiędzyludźmi,niepotrzebnie
wtrącasięwnieswojejużsprawy,wszakwyposażyłuczniów
wmoc„związywaniairozwiązywania”.Oni„poprawiliJego
bohaterstwo”,dostosowalijedomożliwościsłabychludzi.
„Wspólnypokłon...”.Zbudowananakanwieopowieściotrzech
kuszeniachChrystusaLegendaniestałasięjednakegzegezątekstu
ewangelicznego,leczdiagnoząduchowejniemocy,naktórą
cierpiałowielepokoleńiktóra,jakdowiódłokrespóźniejszy,
maciągłąszansęnawrotu.Chrystus–zdaniemInkwizytora
–odrzuciłkuszenieszatana,alemógłsobienatopozwolićjako
Bóg.Podobnympróbomniemogąsprostaćzwykliśmiertelnicy.
To„uwolnienieodwolności”jestzjawiskiemczęstymibardzo
ludzkim.Starykardynałmówi:
Najbardziejtomęczącyinieustannyfrasunekczłowieka:mającwolność
szukaćczymprędzejtego,przedkimmożnasiępokłonić.Leczpokłonićsię
chceczłowiekprzedtym,cojużjestniewątpliwe,takniewątpliwe,aby
wszyscyludzieodrazuzgodzilisięnawspólnypokłon.Albowiemfrasunkiem
tychnieszczęsnychistotjestnietylkoszukanietego,komubysiętenlub
ówmógłpokłonić,leczznalezienietego,wktóregobywszyscyuwierzyli
iwszyscymusiępokłonili,itokonieczniewszyscyrazem.Właśnietapotrzeba
powszechnościpokłonieniasięjestnajistotniejsząmękąkażdego
poszczególnegoczłowiekaicałejludzkościodzaraniawieków(V,5).
Celnatocharakterystykamentalnościkolektywistycznej,
duchowejniewoli,dobrowolnejrezygnacjizwłasnejsuwerenności
duchowejnarzecztych,którzyzechcąulżyćciężkiemulosowiistot
przytłoczonychnadmiernymciężarem.Dostojewskichybanie
zdawałsobiesprawy,jakgłębokieprawdyodkrywał.Dopiero
przyszłośćmiałazademonstrowaćmożliwościrealizacyjnetezy
Inkwizytora.Potrzebęstadnejadoracjizawszewykorzystywali
doswychcelówkolejnipseudopomazańcygłoszącymit„anarchii
wolności”.Niejedensamozwańczydobroczyńcaludzkościbędzie
bezwiedniepowtarzałsformułowanąwLegendziefilozofię
motłochu,nędznychrobotów,tylkowgrupieizbiorowości
