Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
JednaktoniewRzymie,jakchcetegoDostojewski,lecz
wświętejimiłejjegosercuMoskwie,dokonałosięnajsmutniejsze
dobrowolneodsunięciesięKościołachrześcijańskiegoodjego
źródeł,najtrwalszepoddanieBoskiegoCesarskiemu.
PodporządkowywanieKościołaprawosławnegointeresomcaratu
byłowielowiekowąpraktykąRosji,stądteżmiejscoweprawosławie
stawałosięspecyficznymKościołemnarodowym.Politykawładz
oznaczałapogwałcenieuniwersalizmuchrześcijańskiego.Namiejsce
głoszonejprzezIwanaKaramazowa,apodzielanejprzezmnichów
monasteruzasadywchłonięciapaństwaprzezKościół,budowy
wspólnotymiłościiwzajemnejpomocynastąpiłwRosjiproces
odwrotny:topaństwopochłonęłoKościół,czyniączniego
instrumentswegopanowania.
WprzebogatejliteraturzeoDostojewskimwiększośćrosyjskich
autorówzwracauwagę,iż„realnemu”katolicyzmowisłowianofile
iautorIdiotyprzeciwstawiająidealneprawosławie[70].Prawdziwa
jesttylkoczęśćdruga,bowiemikatolicyzmtaki,jakimgowtej
tradycjiprzedstawiano,byłzawszepłodemdoktrynerskiej
spekulacji.Awięckatolicyzm„idealny”,tyleżewsensie
negatywnym.Całkowiciewymyślony,botakibyłpotrzebnydla
przeciwstawieniaidealnej,nigdynieistniejącejreligiiwspółziomków
Dostojewskiego.
Nietyle„mieczcezara”,copokornemusłużeniewybrałnie
katolicyzm,leczrosyjskieprawosławie,odpoczątkuXVIIIstulecia
dająceniezliczoneprzykładyserwilistycznejuległościwobecwładzy
świeckiej.Dostojewskiwidziałiwyolbrzymiał„źdźbło”papieskich
pretensjipolitycznych,aleniezechciałdostrzec„belki”
niewolniczegostatusuKościoła,któregobyłsynem.
„Ucieczkaodwolności”.„Poemat”Iwanaprzedstawiazjawisko
uniwersalne.LegendaoWielkimInkwizytorzeukazujemechanizmy,
dziękiktórymwładzadespotyczna,dyktatorska,autorytarnaczy
totalitarna,świeckaczyduchownastwarzająpozoryswej
legitymizacji.Jestrównieżostrzeżeniemprzedprocesem
autozniewolenialudzi,ulegającychmirażomcudownych
rozstrzygnięćwszystkichproblemów,jakieproponujekażda
monoideologia.JestrównieżLegendagenialnymmodelem
„kuszeń”,jakimulegałaiulegaćbędzieludzkośćnaswejdziejowej
drodze.Totakżediagnoza„ucieczkiodwolności”,którejtragiczne
żniwozebrałwiekXX[71].
