Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
przywoływaćnamyślśmierćimperatoraPawła.Obawywzbudzać
teżmogłyodpychająceobrazyżyciaprowincjonalnejrosyjskiej
szlachty,jakrównieżpropagandaateizmuwbuntowniczych
wystąpieniachIwana.
CezurąnowegoetapujestsłynnaadaptacjaBraciKaramazow
wMoskiewskimTeatrzeArtystycznymw1910roku,wadaptacji
ireżyseriiWładimiraNiemirowicza-Danczenki,zudziałem
największychsławówczesnegorosyjskiegoaktorstwa.Wzwiązku
ztymgłośnymechemodbiłysięartykułyMaksymaGorkiegozroku
1913:O„karamazowszczyźnieiJeszczeraz
okaramazowszczyźnie.
AutorMatkiuważał,Rosjastoiprzedrewolucyjnymi
przemianami,żekaramazowszczyzna,czylirozszczepianiewłosa
naczworo,histeryczne„grzebaniesięwswymwnętrzu”
irozważaniepseudoproblemówsłużyćmożetylkodemobilizacji
nastrojówspołecznych,opóźniająclubwręczuniemożliwiając
„uzdrowienie”życiaspołecznego.Przyszłytwórcaipatron
socrealizmuwystąpiłnietylkojakowyznawcaodmiennejfilozofii
literackiej,lecztakżejakozwolennikrozwiązań„bazowych”,
ustrojowych,kwestieliterackieuznajączawtórne.
Równocześnieznakomicieantycypowałtenstosunek
doDostojewskiego,jakizapanujewepoceleninowsko-
stalinowskiej.Decydowałatunietylkookoliczność,autorBraci
Karamazowbyłjedynymzklasykówrosyjskich,któregonazwisko
nigdyniepojawiłosięwpismachLenina.Do1956rokutraktowano
gowyłączniejako„krytycznegorealistę”ukazującegorozkład
idekadencjęstaregoustroju.Niebyłonwszakżewstaniepodnieść
sięzestanuduchowegozagubienia,grzęznącwmistyceireakcyjnej
teoriimoralnegosamodoskonalenia.
Wpóźniejszymokresiepowieśćbyłanadalobiektemlicznych
przeróbekscenicznychiekranizacji.Ginąłwnichwszakżeklimat
pisarstwaDostojewskiego,spłaszczeniuulegaływszystkieproblemy
filozoficzneimoralne.Rolędecydującąodgrywałtujeszczejeden
czynnik.DlaodbiorcówzagranicznychBraciaKaramazowtonie
tylkojednaznajwiększychpowieściliteraturyświatowej,lecz
ilustracjaskrajnej,ekstatycznej„duszyrosyjskiej”,
psychologicznegoekstremizmu,egzotycznychzachowańipostaci,
takróżnychodracjonalistycznegoładui„europejskich”norm.