Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
I.2.IgnacyRzecki-człowiekbiedermeieru
31
WykiWyznaniauduszonego,wktórymczytamy:v[…]zawielebyłoowegoprak-
tycyzmu,urządzaniasięwobrębie[nowychwarunków],praktycznegoupodo-
baniawmalutkichzadaniachpisarskich,bylejechętniekwitowałogółhodujący
pszenicęiburaki”26.TakistanrzeczynazywaWyka(piszącyswójtekst-cozna-
miennieironiczne-wwarunkachPRL-u,wlatachsześćdziesiątychXXwieku)
vpraktycyzmemniewoli”
,vpogodzeniemzeskutkamiintelektualnyminiewoli”
,
vświatopoglądowymminimalizmem”iwskazujenaniegodnąautocenzurępisarzy,
którzyzaaprobowalistanzniewoleniapolitycznego,ażyjącwnim,zgadzalisięna
upokorzeniepokonanych.TezaWykiskłaniadozastanowieniasię,nailestano-
wionauogólnienie,zmuszadorefleksjinadłatwościąocenianiatego,cominione,
zjednoczesnymbrakiem(celowymiironicznymczybezwiednym?)umiejętności
rozpoznawaniakondycjiwspółczesności.DziwiwygłoszonawepocePolskiLu-
dowejotwartadeprecjacjazwykłegoludzkiegożycia,skwitowanegoironicznie
jakovhodowaniepszenicyiburaków”
,dziwiteżwzgardawobecmodelukultury
będącejreplikąparadygmatustaropolskiegozjegokształtemagrikulturalnym.Te
same,uogólnioneigłębokowartościujące,tezypodnosi(takżewlatachsześćdzie-
siątych)MariaJanion,która-zachwyconaopiniamiWyki-porównujeWyznania
uduszonegodovwspaniałegopamfletu”
,czyliSztukipolskiejJulianaKlaczki27,jed-
nostronniepostrzegającegozjawiskaliterackieiceniącegownichwyłącznieto,co
emigracyjne.Klaczkopogardzałrealizmempowieścikrajowej,przezcowopiniach
specjalistówsymbolizujeonnajsilniejopozycjępomiędzyromantykąemigracyj-
nąazjawiskamiliterackimiwkraju,cowięcej,tejednostronnepoglądyprzyczyni-
łysiędozdeprecjonowaniapisarstwakrajowegowokresiemiędzypowstaniowym
izepchnięciasetekpowieścidojednegorezerwuarumiernychczytadeł.
Tymczasem,jakwidać,wielcypisarzeepokipopowstaniowejsięgalipo
elementybiedermeierujakoswojskieipraktyczne,dalekieodromantycz-
nychodrealnionychidealizacji.IchoćWokulskijestbohateremżyjącym
vwzwyż”,kuideałomimarzeniom,towłaśniewosobieRzeckiegowynosiautor
zawódkupiecki,czyliskromną,cichą,sumiennąpracę,któraskłaniadoprzemy-
śleńiprowadzidogłębszychrefleksji.Trudnoteżniemiećpoczucia,żetowła-
śnieRzecki,anieWokulski,jestgłównyminajważniejszymbohateremLalki.
PrzychodzitemuwsukursteoriaJumarta:vŚwiatpodobnyjestdoamatorskiego
teatruwięcnieprzyzwoiciejestpchaćsięwnimdorólpierwszych,aodrzucać
podrzędne.Wreszcie,każdarolajestdobra,bylegraćjązartyzmeminiebraćjej
zbytpoważnie”28.IchoćświatopoglądLalki,powieścivwielkichpytań”iniepo-
kojówwspółczesnych,wykraczasensulargopozabiedermeierowskąaksjologię,są
wniejwyraźnieobecnejegopierwiastki.Nieumniejszatobynajmniejwalorów
26K.Wyka,Wyznaniauduszonego(Łowynakryteria),Warszawa1965,s.125-126.
27M.Janion,Romantyzm,Warszawa1969,s.361.
28L,II,106.
