Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PSYCHOLOGIAZŁA:SYTUACYJNEPRZEMIANYCHARAKTERU
32
ni,byzostaćzidentyfikowanejakoczarownice.Podejrzanioczarywywodzilisięzreguły
zmarginesuspołecznego,bądźzgrupstanowiącychróżnegorodzajuzagrożenie:wdowy,
ludziebiedni,brzydcy,zdeformowanilub–wniektórychprzypadkach–osobyuznawane
zazbytdumneizbytpotężne.Przerażającymparadokseminkwizycjibyłoto,żenieraz
żarliweorazszczerepragnieniezwalczaniazłagenerowałozłonaskalęwiększąniżwidzia-
nokiedykolwiekwcześniej.Znajdowałotoswójwyrazwwykorzystywaniuprzezpaństwo
iKościółnarzędzitorturorazmetodbędącychskrajnymwypaczeniemjakiegokolwiek
ideałuludzkiejdoskonałości.Znakomitanaturaludzkiegoumysłu,zdolnegodotworzenia
wielkichdziełsztuki,naukiifilozofii,uległazwyrodnieniuizostaławykorzystanawsłuż-
bieDtwórczegookrucieństwa”,któregocelembyłozłamaniewoli.Narzędziastosowane
przezinkwizycjęwciążjeszczemożnaodnaleźćwwięzieniachnacałymświecie,wwojsko-
wychicywilnychbiurachśledczych,gdzietorturysąstandardowąprocedurąpostępowa-
nia(jakzobaczymypóźniejwtrakcienaszychodwiedzinwwięzieniuwAbuGhraib)
9
.
Systemywładzy–wszechogarniającezwierzchnictwo
Wmoimprzypadkudostrzeżeniesiłytkwiącejwsystemachzaczęłosięoduświadomienia
sobietego,jakinstytucjestwarzająmechanizmypozwalająceprzełożyćideologię–np.
taką,jakatłumaczyprzyczynyzła–naproceduryoperacyjne,takiejakinkwizycyjnepolo-
wanianaczarownice.Innymisłowy,mojespektrumpostrzeganiazostałoznaczącoposze-
rzonepoprzezpełniejszezrozumienie,wjakisposóbwarunkisytuacyjnestwarzanesą
ikształtowaneprzezczynnikiwyższegorzędu–systemywładzy.Abyzrozumiećzłożone
modelepostępowania,trzebawziąćpoduwagęnietylkodyspozycjeisytuacje,aleprzede
wszystkimsystemy.
Aberracyjne,nielegalnelubniemoralnezachowaniajednostekpełniącychsłużbę
wpolicji,więziennictwieiwojsku,częstobywająszufladkowanejakowypaczeniaDkilku
robaczywychjabłek”.Stwarzatowrażenie,żemamydoczynieniazrzadkimiwyjątkami,
którychnormymoralnesytuująsiępozanieprzekraczalnągranicąmiędzydobremazłem,
podczasgdyogromnawiększośćDzdrowychowoców”znajdujesiępowłaściwejstronie.
Alektodokonujetegorozróżnienia?Zregułysątostrażnicysystemu,którzychcąodizo-
lowaćproblem,abyprzerzucićwinęorazodwrócićuwagęodtychnasamejgórze,którzy
mogąbyćodpowiedzialnizastworzenieniedopuszczalnychwarunkówpracy,braknadzo-
rulubkontroli.WracającdoDrobaczywychjabłek”–pogląddyspozycyjnyignorujeczyn-
nikwpostaciDskrzynki”orazjejpotencjalniedegenerującegowpływusytuacyjnegona
znajdującesięwniejjabłka.Analizasystemowakoncentrujesięnaproducentachskrzyn-
ki,naosobachposiadającychmockształtowaniajejformy.
TowłaśnieDelitawładzy”–twórcyDskrzynki”,działającyczęstozakulisami–określa
warunkiżyciowedlaresztyznas,zmuszonychdospędzaniaczasuwśródróżnorodnych,
wykreowanychprzezniąukładówinstytucjonalnych.SocjologC.WrightMillsrzucił
niecoświatłanatęczarnądziuręwładzy:
DElitawładzyskładasięzludzi,którzydziękiswojejpozycjimogąprzekształcaćtypoweśrodowiskozwyczaj-
nychmężczyznikobiet;ludzieciznajdująsięnastanowiskach,któreumożliwiająpodejmowaniedecyzji
brzemiennychwskutki.To,czypodejmujątakiedecyzje,czynie,jestmniejistotneniżsamfaktzajmowania
takkluczowychpozycji:zaniechanieprzeznichdziałań,brakpewnychdecyzjisamewsobiesądziałaniami,
