Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Przestępstwaprzeciwkoludzkości:
ludobójstwo,gwałt,terroryzm
39
kinjestpowszechnieznanyjakoobrazowyprzykładskrajnychpotworności,jakichdo-
puszczalisiężołnierze,byponiżyćizniszczyćniewinnych,cywilnychDniewalczących
przeciwników”.(Denemynon-combatants”).Gdybybyłtozaledwiepojedynczyincydent,
aniekolejnywhistoriiepizodbestialstwawobeccywilów,moglibyśmytraktowaćtojako
anomalię.WojskabrytyjskiedokonywałyegzekucjiigwałtównacywilachpodczasWojny
oNiepodległośćwStanachZjednoczonych.ŻołnierzesowieckiejArmiiCzerwonejzgwał-
ciliokoło100tys.kobietberlińskichpodkoniecIIwojnyświatowejorazpomiędzy1945
a1948r.Niezależnieodzgwałceniaizamordowaniaponad500cywilówwmasakrze
z1968r.wMyLai,niedawnoodtajnionedowodyPentagonuopisują320przypadków
okrucieństw,jakichAmerykaniedopuścilisięnacywilachzWietnamuiKambodży
18
.
Dehumanizacjaiwyłączeniemoralnościwlaboratorium
Możemyprzyjąć,żewiększośćludziprzezwiększośćczasupozostajeistotamimoralnymi.
Leczwyobraźciesobie,żeowamoralnośćjestjakdrążekskrzynibiegów,któryodczasudo
czasuzostajeprzełączonynaluz.Kiedytaksiędzieje,moralnośćzostajewyłączona.Jeżeli
samochódakuratstoinazboczu,autowrazzkierowcązaczynastaczaćsięszybkowdół.To
naturaokolicznościdecydujeotym,cosięstanie,niezaśintencjeiumiejętnościkierowcy.
Toprosteporównanieujmujewedługmnie,jedenzwiodącychwątkówteoriiDwyłącza-
nia”zasadmoralnych,opracowanejprzezmojegokolegęzUniwersytetuStanforda,Alber-
taBandurę.Wkolejnymrozdzialeprzyjrzymysiębliżejtejteorii,którapomożenam
wyjaśnić,dlaczegoniektórzyludzie,wnormalnychokolicznościachdobrzy,mogąbyć
doprowadzenidopopełnieniaczynówzłych.Wtymmiejscuchciałbymprzytoczyćbada-
nienaukoweprzeprowadzoneprzezBanduręijegoasystentów,któreilustrujełatwość,
zjakązasadymoralnemogązostaćDwyłączone”poprzezzastosowanietaktykidehumani-
zacjipotencjalnejofiary
19
.Weleganckiejdemonstracji,którapokazujepotęgędehumani-
zacji,wykazano,żejednosłowomożespotęgowaćagresjęnakierowanąnakonkretnycel.
Zobaczmy,jakprzebiegałteneksperyment.
Wyobraźsobie,żejesteśstudentemcollege’u,któryzgłosiłsięnaochotnikadobadań
nadrozwiązywaniemproblemówwgrupie,jakoczłonektrzyosobowegozespołuzeswojej
szkoły.Twojezadaniepoleganapomaganiustudentomzinnegocollege’u,wpoprawianiu
efektywnościgrupowegorozwiązywaniaproblemów,poprzezkaranieichbłędów.Karanie
przyjmujeformęaplikowaniawstrząsówelektrycznych,którychsiłamożewzrastaćwto-
kukolejnychprób.Pozapisaniunazwisk–waszychiosóbzdrugiegozespołu–asystent
odchodzi,bypowiedziećprowadzącemueksperyment,żebadaniemożesięrozpocząć.
Będzie10podejść,awkażdymznichsammożeszzadecydować,jakipoziomwstrząsów
zostaniezastosowanywobecgrupystudentówwsąsiednimpokoju.
KiedyDprzezprzypadek”słyszyszprzezintercom,jakasystentnarzekazwracającsię
doprowadzącegoeksperyment,żepozostalistudenciDwydająsiębyćjakzwierzęta”,nie
zdajeszsobiesprawy,żestanowitoczęśćscenariuszaeksperymentu.Niewieszrównież,że
wdwóchinnychprzypadkach,doktórychlosowozostaliprzydzielenistudencitacyjak
Ty,asystentopisujepozostałychstudentówjakoDfajnychgości”albonieopisujeichwcale.
Czytakieprosteetykietkimająjakieśznaczenie?Początkowonicnatoniewskazuje.Pod-
czaspierwszejpróbywszystkiegrupyreagująwtensamsposób,wybierającniskipoziom
