Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
4.PrzewodniecechyfunkcjonalneekosystemówGór
Stołowych
MarekZgorzelski
GóryStołowe,zracjiswegoukształtowania,stanowiąkaskadęekosystemów,
wktórejkażdeogniwopełniokreślonefunkcjewynikająceześnieżnegotypuzasilania
tegoterenuwwodę.Roląwierzchowin,czyligłównychekosystemów,jest
nagromadzeniejaknajwiększejilościwodypośniegowejiopadowej,
potobyzretencjonowanytamjejnadmiarmógłprzemieszczaćsięwkolejnych
sezonachrokudopołożonychniżejekosystemówpodporządkowanych.Zatem
naturalną,choćodkilkudziesięciulatniszczonąprzezczłowiekawłaściwościąGór
Stołowychjestistnienienaichrozległychipłaskichwierzchowinachlicznychmokradeł
będącychstrefamiżródliskowymidlawielustrumieniorazrezerwuarami
zaopatrującymiwodonośnehoryzontyśródorazpodpokrywowe.
Wobrębiewierzchowinwystępująswoistecentradyspozycyjne,tzw.węzły
hydrograficznezarządzającezasilaniemekosystemówpodporządkowanych
(tranzytowychiakumulacyjnych.Ponieważodkondycjistrefzasilaniawgłównej
mierzezależystanprzyrodywpozostałychczęściachparkunarodowego,takwięc
obszarytepowinnypodlegaćszczególnejochronieukierunkowanejnazachowanie
wnichlubprzywrócenieretencyjnychwłaściwościpowierzchni.
WszystkiestokigłównegopasmaGórStołowychsątzw.strefamitranzytu.Chcąc
zachowaćrównowagęwśróddziałającychtamprocesówniewolnoanizwiększać,ani
zmniejszaćilościprzepływającejwody.Powinnosięwięczakazaćwszelkichdziałań
prowadzącychtakdodrenażuwierzchowinjakidodrenażustoków.Drenaż
wierzchowinzwiększailośćwodynastokach,aledziejesiętotylkowokresach
roztopowych,czylinajeszczeprzemarzniętymgruncie,copowoduje,żewodata,
araczejsubstancjeprzezniąniesione,niesąwykorzystywaneprzezroślinność.
Natomiastdrenażstokówpowiększadeficytwody.
UpodnóżastokówSkalniakaiNarożnikatworzącychgłównygrzbietGórStołowych
występujenastępnageneracjawęzłówhydrograficznych.Znajdująsięone
wkrajobraziepodporządkowanym,bowiemwznacznymstopniukorzystajązwód
dostarczanychzwierzchowinpoprzezkrajobrazytranzytowe,alerównocześnie
zasilająoneznacznepowierzchniedolnegopoziomugór.
Kolejnyzespółwęzłówhydrograficznychwystępujenazapleczupółnocnegoprogu
GórStołowych.Wczęściśrodkowejiwschodniejfunkcjonująonewsposób
analogicznyjakwęzływierzchowinoweizasilajątzw.PrógRadkowskioraz
napołudniudolinęCzerwonejWody.Natomiastwczęścizachodniej,upółnocnego
podnóżaSzczelińca,węzłydziałająwkrajobraziepodporządkowanym.
WierzchowinygłównegopasmaGórStołowychsąnaturalnympolemwalki
właściwychtymterenomkrajobrazotwórczychsiłprzyrody.Zmagająsiętuzatem
uwarunkowanecechamiklimatuitypemutworówpokrywowychzjawiska
retencjonowaniawody,coskutkujepowstawaniemróżnegotypumokradełorazlas,
którydokonujestałejekspansjinatepowierzchnie,czymwspomagaprocesy
gromadzeniawody.Retencjisprzyjająmiędzyinnymitakiewłaściwościlasujak
zatrzymywaniuśniegu,spowalnianieroztopów,zmniejszenieparowaniazpowierzchni
gruntu.Jednakżezewzględunatypowedlawierzchowinwarunkiwodnelasnie
napotykatamodpowiedniegodlasiebieśrodowiska,copowodujezmniejszenie
odpornościdrzewnadziałaniepojawiającychsięepizodyczniesilnychwiatrów.Las
przegrywatupojedynekzwodąizwiatrem,alenienatyle,byzaprzestaćswego
parcianawierzchowiny.
Takijestnatymobszarzenaturalnyrytmzjawiskikażdaingerencjawjegoistotę
prowadzidodegradacjiprzyrodynaznacznychprzestrzeniach.
