Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Haptyczność:historiapojęciaorazstanbadań
39
czyznęobiektywną,któranależydoformyijestniemniejistotna;po
trzeciesubiektywnąpłaszczyznę,którajesttylkołudzeniemzmysłu
wzroku58.WramachNahsichtpostrzegasięzawszetylkofragment,przy
Normalsicht-całośćiczęści,dlaFernsichtznamiennejestzaświdzenie
tylkocałości59.MyślenietegorodzajupozwalaRieglowipostawićteż
tezęogólną,żeczłowiekprymitywnydążyłdoopanowaniachaosu,
aefektuporządkowaniaiizolacjiposzczególnychrzeczyztegochaosu
mógłuzyskaćjedyniedziękihaptycznympłaszczyznomiNahsicht-
właśnieoddominacjitychaspektówwedługniegozaczęłasięsztuka60.
WedługautoraHistorischeGrammatikderbildendenKünste,
wszystkiedziełanaturyrozciągająsięwtrzechwymiarach:nTętrój-
wymiarowąrozciągłośćwszystkichrzeczywnaturzenazywamy
formą”61.Głównąrolęwpoznawaniuformyodgrywawzrok,aleniejest
onwystarczający,bydaćnamodczucieformy.Wzrokwidziwysokość
iszerokość,aleniegłębię.Potrzebujeinnegozmysłu,byprzekonaćsię
ogłębi:zmysłudotyku.Wzrokzdradzatylkoobecnośćrzeczy,jejformę
ujawniadotyk.Wzrokuczynassubiektywnejioptycznejpowierzchni,
którajestoszukańczaipozorna,zawszedwuwymiarowa.Dotykuczy
nasformy.Takżeionjednakniepozwalaprzeniknąćrzeczy,leczumoż-
liwiaobjęciejejzkilkustron.Dotykwięcinformujenastakżejedynie
opowierzchni,któraprzylegadoformy.Nazywamytępowierzchnię
haptycznąiobiektywną62.Riegl-wswojejbardzoambiwalentnejcha-
rakterystycedotyku-podkreśla,że
(ł)zasadniczoczłowieknieużywanajpierwzmysłudotyku,gdychcedo-
wiedziećsięczegośowłaściwościachformyjakiegośprzedmiotunatury.Wy-
starcząmudotegowcześniejszedoświadczeniazmysłudotyku,którewjego
pamięci,tzn.wświadomości,przywołujezmysłwzroku.Okazujesię,żezmysł
wzrokujestważnyirozstrzygającytakżewodczuwaniupłaszczyznyhap-
tycznej63.
Gdypatrzymy,niemusimyjużbezpośredniodotykać,byrozpozna-
waćcieniejakozagłębienia:nCieńjestwskaźnikiemformy”64.
5;Tamże,s.131.
59Tamże,s.290.
60Tamże,s.292-293.
61Tamże,s.287.
62Tamże.
63Tamże,s.288-289.
64Tamże,s.289.
