Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
BRUNOIRENESANSOWAFILOZOFIAPRZYRODY
21
filozofiaParacelsusaprzyczyniłasięcośkolwiekdowzmocnieniaempirycznegoprądu
wnauce.
B)Odmianateoretyczna,włoska,wahałasięmiędzydwiemakoncepcjami:
a)jednabyłamaterialistyczna,b)drugazaśpanpsychistyczna.
CharaktermaterialistycznyfilozofiaprzyrodymiałaprzedewszystkimuBernardina
TelesiozCosenzypodNeapolem(1507–1588),jednegozwpływowychfilozofówwło-
skiegoOdrodzenia.Przezniegowłoskafilozofiaprzyrodyodeszłaodplatońskichipery-
patetyckichwzorówizbliżyłasiędostoików
.Nawzórich„pneumy”pojmowałduchaja-
komaterięelastycznąipobudliwą,rozprowadzonąposystemienerwowym;postrzeżenie
miałzaprzeniesienieruchuzezwykłejmateriinaduchową,któratymwyróżniasię,żema
zdolnośćzachowywaniarazotrzymanychruchówiwywoływaniaichprzysposobnościna
nowo.TamaterialistycznąkoncepcjajednakniezupełnieodpowiadaładuchowiOdrodze-
nia.NawetsamTelesionieutrzymałjejwczystości.Bardziejtypowabyłapanpsychistycz-
nakoncepcjaprzyrody
,któramiędzyswymizwolennikamiliczyłaBruna.
ŻYCIEBRUNA.GiordanoBruno(1548–1600)urodziłsięwNolipodNeapolem.
Mając15,latwstąpiłdozgromadzeniadominikanów.Wklasztorzepoznałfilozofię
starożytnąiśredniowieczną,aprzezpośrednictwodziełTelesiarównieżinaukęKoper-
nika.Wcześniepowziąłwątpliwościcodoprawdziwościdogmatówwiary;gdyzaśpró-
byprzekonaniagozawiodły,prowincjałw1576r.wystąpiłprzeciwniemuzoskarżeniem
oherezję;oskarżeniezawierało130punktów.WówczasBrunozrzuciłhabitizbiegł.Je-
goniespokojnyduchniemógłnigdzieznaleźćukojenia;wiódłBrunożycietułacze,
przerzucałsięzmiejscanamiejsce.Kolejnobyłyjegomiejscempobytu:okoliceGenui,
Wenecja,Genewa(reformowanykościółzadowoliłgorówniemałojakkatolicki,azaata-
kowanyprzezjednegozprofesorówfilozofii,zmuszonybyłniebawemopuścićmiasto),
Lugdun,Tuluza(gdzieprzezdwalatabyłprofesoremfilozofii),Paryż(gdzierównieżbył
czynnywuniwersytecie),OksfordiLondyn(gdziepisałswegłównedzieła),ponownie
Paryż,potemznówszeregprotestanckichmiast,najdłużejMarburg,Wittenberga,Praga,
Helmstedt,Frankfurt,Zurych.WróciwszydoWłoch,wpadłw1592r.wręceInkwizy-
cjiistanąłprzedsądemwWenecji.Obciążałagoszczególniegłoszonaprzezeńnauka
owielościsystemówsłonecznychionieskończonościświata.Powołałsięprzedsądem
napodwójnąprawdę;gdyzaśtonieprzekonałosędziów,wyrzekłsięuroczyściebłęd-
nychnaukiprosiłoprzyjęcienałonoKościoła.JednakżeRzymzażądałwydaniago.Sie-
demlatspędziłwwięzieniuInkwizycji:przeztenczasnanowowzmocniłsięwswych
przekonaniachi,stawionyprzedsąd,rzekł,żeniemanicdoodwołania.Zostałskazany
naśmierćispalonywRzymiew1600r.
DZIEŁA.Najważniejszesą:Dellacausaprincipioeuno,1584;Dell’infinitouniverso
emondi,1583.Wpismachswychposługiwałsięczęstoliterackąformądialogu,odno-
wionąpodwpływemPlatonawfilozofiiOdrodzenia.Pismajego,codoformytaksamo
jakcodotreści,byłyutworaminapółpoetyckimi,anapółtylkonaukowymi.
