Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
015
Przebiegprocesuumierania
MichałSzeremeta
Stopieńkomplikacjiprocesówbiorącychudziałwnale-
żytymfunkcjonowaniuorganizmuwymuszabezwzględ-
kontrolęprzebieguzjawiskwewnątrzkomórkowych,
atakżeutrzymanierównowagipomiędzynamnażaniem
siękomórekiichpóźniejsząeliminacjąpodczascałej
ontogenezy.Zpunktuwidzeniazachowaniahomeosta-
zyśmierćkomórkijestzjawiskiembardzopożądanym.
Dziękiniejmożliwesą:eliminacjawytworzonychwnad-
miarzekomórekembrionalnych,ograniczeniepowstawa
-
niazmianchorobowych(np.złośliwychzmiannowotwo-
rowych)czyusunięciekomórekuszkodzonychwtakim
stopniu,żeichprzeżyciebyłobyniekorzystnedlaorgani-
zmu.Odpowiedniąregulacjęliczbykomórekwidaćjużna
etapieembriogenezy,azaburzenieprogramowanejśmier-
cikomórkiwrozwojutkanekinarządówmożeprowadzić
dopowstaniawadwrodzonych.
Zapoczątkowanew1882r.obserwacjeeliminacjiko-
mórekzorganizmurozpoczęływieloletniebadania,które
doprowadziłydoopisaniaprocesuprogramowanejśmier-
cikomórki(programmedcelldeath).Odkryciazwiązane
zgenetycznąregulacjąprocesówrozwojunarządówisa-
mobójczejśmiercikomórekuhonorowanoNagrodąNobla
wdziedziniemedycynyifizjologiiw2002r.
Przezwielelatuważano,żegłównymrodzajemprogra-
mowanejśmiercikomórkijestapoptoza.Jesttoproces
fizjologicznywarunkującyprawidłowefunkcjonowanie
organizmuiprzebiegającyzawszezgodnieztymsamym
schematem.Orozpoczęciuapoptozyświadczązmianyna
poziomiejądrakomórkowego,objawiającesiękondensa-
cjąchromatynyijejumiejscowieniempodbłonąkomór-
kową.Następniedochodzidoobkurczeniacałegojądra
orazjegofragmentacji.Wkolejnymetapiekondensacji
ulegacytoplazma,anapowierzchnikomórkitworząsię
charakterystycznepęcherzyki.Zuwypukleńbłonykomór-
kowejpowstająciałkaapoptotyczne-strukturyzawie-
rającechromatynę,cytoplazmęiorganellekomórkowe.
Ostatecznieciałkaapoptyczneulegająfagocytozie.
Opróczapoptozyzaśmierćkomórkowąmogąodpo-
wiadaćtakżeinneprocesy:
nekroza-martwicawywołanaprzezczynnikizewnętrz-
ne,np.fizyczne(wysokainiskatemperatura,promie-
niowanieradiacyjne,promieniowanieultrafioletowe,
toksynybakteryjneitp.);stanowiprocespatologiczny,
wtrakciektóregonatężenieiczasdziałanianiekorzyst-
nychczynnikówprzekraczająprógodpornościkomórek;
autofagia-procesautokatabolicznypojawiającysię
wmomencieniedoboruczynnikówodżywczychlubprzy
uszkodzeniuelementówskładowychkomórki;może
byćtakżepobudzanaprzezczynnikiindukującerozwój
iróżnicowanie;wwarunkachfizjologicznychautofagia
występujewniewielkimstopniuwwiększościtkanek
iprzyczyniasiędoadaptacjikomórekdowarunków
stresowych,tymsamymumożliwiającimprzeżycie;
katastrofamitotyczna-śmierćkomórkizachodząca
podczasmitozywrezultaciepołączenianiesprawnego
funkcjonowaniapunktówkontrolnychcyklukomórko
-
wegoiuszkodzeniakomórki;
onkoza-pośrednietapumieraniakomórekpoprze-
dzonyichobrzękiem,wywołanymwzrostemprze-
puszczalnościbłonykomórkowej(np.naskuteknie-
dokrwienia),iprowadzącydoapoptozy;
pyroptoza-formaumieraniakomórekzależnaodka-
spazy-1,wywołanazakażeniembakteriamiSalmonella
iShigella;
80