Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie-MikołajOlszewski
19
Bożąobytachjednostkowych.Wartoteżzwrócićuwagę,żeuzupełnienieteoriiidei
dokonaneprzezBonawenturęjestwistociepowrotemdojejplatońskichźródeł;
wjejpierwotnymsformułowaniurównieważnajakontologiabyłateoriapoznania.
WdalszejczęścikwestiiBonawenturamusijeszczeodeprzećsformułowany
wtrudnościachzarzutprzeciwuznaniupodobieństw-ideizapośrednikawpozna-
niuBożym.Służydotegocelurozróżnieniedwóchznaczeńterminu(podobieństwo9:
popierwsze,oznaczaonoobecnośćtejsamejjakościwdwóchrzeczach;podrugie,
podobieństwozachodzi,kiedycośjestdoczegośpodobne.Tendrugirodzajpodo-
bieństwarealizujesięnadwasposobyjakonaśladownictwoalbowzór(czyliwtedy
kiedyjednarzecznaśladujedrugą,albogdyjednajestdladrugiejwzorem).Zgodnie
zustaleniamizpierwszejczęścikorpusuBonawenturastwierdza,żepodobieństwo
wnaśladownictwieibyciuwzoremjestsymetryczne,tzn.gwarantujemożliwość
poznania.Bonawenturaujmujetoprzypomocyodróżnieniadwóchpokrewnych
terminówłacińskichexprimensorazexpressiva.Używaontychsłów,żebypodkre-
ślić,żezarównowzór,jakinaśladownictwo»przekazująflpodobieństwowoby-
dwiestronytzn.odumysłudorzeczy(wporządkuontycznym),jakteżodrzeczy
doumysłu(wporządkupoznawczym).
Człowiekowi,bymiałwiedzęorzeczy,wystarczypodobieństwonaśladowcze.
Wiedzaczłowiekaniejestprzyczynąpoznawanychprzezniegorzeczy,toteż
podobieństworzeczyprzychodzidoumysłuczłowiekazzewnątrzodtychżerze-
czy.Takiepodobieństwojestczymśtrzecim,odrębnymodsamychrzeczyiwładz
poznawczychczłowieka.Jegoobecnośćświadczyoniedoskonałościtychwładz
wczłowieku,ponieważstanowionawarunekkoniecznypoznania,dziękiczemu
przesądzaoniesamowystarczalnościtychżewładz.Wodniesieniudotakiegopozna-
niaprzedstawionewkwestiitrudnościsąprawdziwe.Zupełnieinaczejjednakże
wyglądapoznanieBoże,ponieważopierasięononapodobieństwiewzorczym.Boże
ideesązasadamiontycznymirzeczy,toteżrzeczysąwnichwumyśleBożymito
bezkoniecznościodwzorowywaniaprzezumysłBogarzeczyzewnętrznych.By
poznawaćstworzenia,Bógniepotrzebujeniczegozewnętrznego,więcpośrednic-
twoideiwpoznaniuwniczymnienaruszajegodoskonałości.
Istotnymproblememteoriiideibyłakwestiaichliczby,zwłaszczawzestawie-
niuzwielościąpoznawanychprzyichudzialerzeczy.Zasadniczaaporiaplatoni-
zmuprzedstawiasięwnastępującysposób:jeżelikrólestwoideicharakteryzuje
doskonałość,topowinnapanowaćwnimjedność,wtakimjednakżeprzypadku
rodzisiępytanie,jakjednośćideimasiędowielościświatarzeczy;aprzecieżmiędzy
tymidwiemadziedzinamimazachodzićpodobieństwo.Zagadnieniejedności-wie-
lościświataideibyłożywodyskutowanewneoplatonizmie,np.przezProklosa
znanegoBonawenturzezwyjątkówprzekazanychwKsiędzeoprzyczynach19.
19Księgaoprzyczynach,tw.XXXI,218-219,przekł.Z.Brzostowska,M.Gogacz,s.194-195.
