Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
36
PREMIÈREPARTIE:LAPLURALITEDESORIENTALISMES
Enefet,danslespremièrespagesdéjà,Saidremarque:«L)Orientapresque
étéuneinventiondel)Europe,depuisl)Antiquitélieudefantaisie,pleind)êtres
exotiques,desouvenirsetdepaysagesobsédants,d)expériencesextraordinaire»6.
PourEdwardSaid,auXIXesiècleetaumomentdelarédactiondesonlivre,
«l)essentiel,pourlevisiteureuropéen,c)estlareprésentationquel)Europesefait
del)Orient»7.Lathéorieduchercheurémergeducontextepolitiqueetpourcela,
entreautres,aétésévèrementcritiquée8.SelonEdwardSaid,lareprésentation
culturelledevientunmoyendedominationetdecontrôle:«l)orientalismeestun
styleoccidentaldedomination,derestructurationetd)autoritésurl)Orient»9.
Dansleprésenttravail,nousallonsemprunteràEdwardSaidl)idéede
lareprésentation,convictionqu)uncertainOrient«aétécréé-ou[ł]
uorientalisé”»10.Enrevanche,nousinsisteronsmoinssurl)aspectpolitique
desesthèses.Mêmesil)impérialismeduXIXesiècleaenefetpolitiquement
réduitlarelationentrel)Occidentetl)Orientà«unerelationdepouvoiretde
domination»11,laquestiondelareprésentationculturellesembleêtreplus
complexe.Ellerésulteaussid)unefascinationdespremiersvoyageurs,d)uncertain
manqueressentifaceàsaproprecultureetdudésirdelafuite.Saparticularité
estdueaufaitquelesartisteseuropéensontsouventtraitél)Orientcommeune
contréetisséederêvessurlaquelleilspeuventlibrementprojeterleursdésirsles
plussecrets.Etpourtant,l)Orientexisteetc)estceconflitentrelerêve(etparfois
mêmelefantasme)etlaréalitéquimèneàlaconfusionetaumalaise.
LacouverturedelapremièreéditionnewyorkaisedeL
)Orientalismed)Edward
SaidreprésentaitletableaudeJean-LouisGérôme,LeCharmeurdeserpent
(1879)12:ungarçonnuportesursoncorpsmuscléunénormeserpent.Le
spectateurnevoitqueledosdel)enfantetleregardétonnéouexcitéd)ungroupe
d)hommesvêtusàl)orientale.Enefet,lanuditédugarçonestfortsensuelleet
conduitàl)érotisationdutableau.L)interprétationdépendducontexte:veut-on
lirelatoilecommel)imageréalistedelascènequisedérouledansunpaysoriental
(lectureabsurde)ouaccepte-t-onqu)ilnes)agitqued)unfantasmedépourvude
référentdanslaréalité;unescèneexotique13inventéeparlepeintreàsongré?
6E.Said,L
7Ibid.
)Orientalisme,op.cit.,p.29.
8
Cf.A.Messaoudi,LesArabisantsetlaFrancecoloniale.Savants,conseillers,médiateurs
(1780-1930),Lyon,ENSEditions,2015,p.16.
10Ibid.,p.35.
9E.Said,L
)Orientalisme,op.cit.,p.32.
11Ibid.
12Cf.E.Said,Orientalism,NewYork,Pantheon,1978.
13
L
)orientalismeévoquetoutdesuitelanotiond)exotismequi,elleaussi,évolue.Enefet,
àpartirduXIXesiècle,l)exotismen)estplusconsidérécommeune«représentationlittérairede
l)étranger(sensobjectif)maislesaspectssurprenants,divertissantsdecelui-ci(sensimpressif)».
Cf.J.-M.Moura,«Littératurecolonialeetexotisme:Examend)uneoppositiondelathéorie