Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
poety,ziemianowogródzkależaławprawdzie„przywielkiejdrodze”:
zGrodnanaMińskdoSmoleńska,alejużwwiekuXVIIIdrogataniebyła
nadmiernieuczęszczana.TakżepołączeniezWilnemnienależało
doułatwionych.Nowogródczyzna,poprostumówiąc,byłotoustronie,
rezerwatobyczajowy;leżącwięcnauboczu,dłużejniżokolice
przystołeczneprzechowałaonakształtkulturystaroświeckiej,dawność
miałatamsilnąjeszczepozycjęobronną.Dlaobserwatoraobyczajowości
staropolskiejprzedstawiałaterennaderbogaty.
Dopierocozaśbyłamowaotym,jakwcześnieijakuważniemłody
poeta-filomataobserwowałwotoczeniuowereliktydawności,jak
programowoniejakowypatrywałwśródotoczeniaresztekzanikającego
światastaropolszczyzny,zapisywałwpamięcicharakterystycznefizycznie
ipsychicznietypystarychPolonusów,„ostatnieegzemplarzestarodawnej
Litwy”.
Nicteżdziwnego,żepoeta,epikzBożejłaski,otakichwrodzonych
zaciekawieniach,zarazemzwysoceukształconymzmysłemhistorycznym,
skorosiędotknietematuzeświatatradycyjnego,choćbywtakimPopasie
wUpicie,odrazu,wrysunkupostaci,woddaniucharakterystycznejich
umysłowości,poczynasobierękąnajpewniejszą.Toteżwkroczywszy
wświatPanaTadeusza,opanowujegoartystyczniebezwahańipomyłek.
Czerpiehojniezbogactw,któreprzezlatapilniegromadziłajego
obserwacjaiprzekazywaładoskarbcapamięcinausługiintuicji
historycznej.Auczuciesympatycznedladawności,przywiązanie
dostaropolskiegostroju,obyczaju,religijnościitp.żywiłwsobiepoeta
odlatmłodychikultywowałpieczołowicieprzezresztężycia.Wszystko
topredysponowałogonapiewcęświatastaropolskiego.
IV.DAWNOŚĆOSĄDZONA
AleczyżtylkotegoświatapiewcąbyłautorPanaTadeusza?
IczystanowiskohistoriozoficzneKsiągjestcałkowiciestanowiskiem
nowegopoematu?Czyżintencjąjegopierwiastkowąbyłotylko
uwielbienie?Oczywiście,żenie.
