Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
1.Wposzukiwaniuwartościsłużącychodzyskaniuniepodległości
względemmajątkowymorazkulturowym.Generalniewpolskimspołeczeń-
stwiedominowałaludnośćwiejska.Występowałwnimdużyanalfabetyzm.
WKrólestwiePolskim3794785osób(79%)niemiałożadnegowykształ-
cenia,umiejętnośćczytaniaipisaniaposiadało854818(18%),zaśwyższe
wykształcenie(więcejniżumiejętnośćczytaniaipisania)-140778(3%)15.
Wydawanieprasytajnejstanowiłoefektposzukiwaniatożsamościpolitycz-
nejruchuniepodległościowegoorazchęciupowszechnianiajegoprogramu.
Tworzyłygolicznestowarzyszenianieformalne.Prasamiałapełnićfunkcję
istotnegonarzędziakomunikacjizespołeczeństwemorazwewnątrzsamego
środowiskaniepodległościowego.Twórcyówczesnychideologiizakładali,że
bezniejniebyłomożliwościszerokiejprezentacjiprogramukierowanegodo
wielugrupspołecznych.Kiedywpołowie1861r.krągsybiraków,skupiony
wokółAgatonaGillera16,zacząłwydawaćczasopismoDStrażnica”17,tematem
reeksjistałosięprzedewszystkimpołożenienarodupolskiegoimożliwość
odzyskaniaprzezniegoniepodległości.Trzebajednakzaznaczyć,żeśrodowisko
totworzyłyosobyozróżnicowanychpoglądachpolitycznych.Dotyczyłyone
metododzyskanianiepodległości,atakżestrategiiitaktykidochodzeniado
niej.Jużwpierwszymnumerzewskazanonawysokąrangęspołecznąpostaw
patriotycznych.Uznawano,żebeznichniejestmożliweprowadzenierozważań
owolności.Pisano:DPrawizaśsynowieOjczyznyaninachwilęniepozbylisię
myśliooswobodzeniujejzwięzów,żnymidrogamidotegoupragnionego
celudążą,pracują,cierpią,walczą,atozwiarąiserdecznądlakrajumiłością18.
Wtymstwierdzeniuuwidoczniałosięzałożenieowielościdrógprowadzących
doodzyskaniawolności.Patriotyzmzostałpołączonyzmarzeniamiidążeniami
dosuwerenności.Warunkiemskutecznościdziałańwtejsferzemusiałybyć
odpowiednia,korzystnasytuacjapolitycznaidobreprzygotowanie19.Jednym
zelementówsłużącychideiodbudowysuwerennościmiałasięstaćintegracja
społeczeństwa,budowaniepoczuciasolidarności,tworzeniewspólnotydążącej
15Ibidem,s.141.
16A.GillerbyłzwiązanyztymśrodowiskiemzpowoduodbyciakarynaSyberii(1853-
1860),owpływietegopobytunabiograęitwórczośćpisałowieluhistoryków,wostat-
nichlatachm.in.J.Trynkowski,AgatonaGillera„Listawygnańcówpolskich”,w:DrogiPolaków
doniepodległości.W150.rocznicępowstaniastyczniowego,red.W
.Caban,L.Michalska-Bracha,
W.Śliwowska,Warszawa2015,s.79-86,obiograizob.takżeR.Matysik,AgatonGiller
redaktor„CzytelniNiedzielnej”,w:ibidem,s.189-202;wtymartykulewskazaniamonograi
iartykułówdotyczącychbiograiGillera-tenpublicysta,polityk,członekiprzewodniczący
jednegozeskładówgabinetówrządupowstaniawywarłtakżeznaczącywpływnaprzekazy
wiadomościopowstaniu,zob.F
.Nowiński,PowstaniestyczniowewoczachA.Gillera,w:ibidem,
s.227-252.
17Prasatajnazlat1861–1864,cz.1,s.3-7.
18DStrażnica”,Warszawa1VIII1861,w:ibidem,s.7.
19Ibidem,s.7-8.