Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałIZagadnieniaepistemologiczneikomparatystyczne
wjakiejprzychodziludziomżyć,działaćistykaćsięzsystememprawnym.Od
XIVw.filozofiarealistycznatraciwEuropienaznaczeniu,aodXVIIIw.znajduje
sięwgłębokiejdefensywie.
Fundamentalnymzałożeniemdladalszychrozważańjestklasycznakoncepcja
prawdyArystotelesa(384-322p.n.e.),uczniaplatońskiego,którajestrozumianajako
zgodnośćmyśliiwypowiedzizobiektywnąrzeczywistością11(realizmpoznawczy).
Prawdajestobiektywnaipoznawalna,niezależnaodindywidualnychprzekonań
iuczuć,wpewnymsensiewręczbezwzględna.Opróczuznaniaobiektywnejipozna-
walnejprawdy,realizmpoznawczyniesiezasobązasadęniesprzeczności,wmyślktó-
rejkażdarzeczskładającasięnarzeczywistośćmaterialnąiniematerialnąalboposiada
określoneprzymioty,albojestichpozbawiona.Wkonsekwencjiprawdajestpraw-
dą,afałszjestfałszemniezależnieodwoliprawodawcy,opiniiwiększościczynaj-
mocniejszychnawetnaciskówiprzekonań,niemabowiemwypowiedzijednocześnie
prawdziwychifałszywych.Wmyślzasadyniesprzecznościpodmiotlubprzedmiot
madanącechęalbojejniema,osobapopełniłaczynalbogoniepopełniła,określone
zachowaniejestdobrealbozłeitd.WtymmiejscuprzypominasięzdanieAlexisade
Tocqueville(1805-1859),jednąznajbardziejznanychsłabościludzkiegointelektu
jestchęćpogodzeniaprzeciwstawnychzasadikupieniapokojukosztemlogiki12.
Realizmpoznawczyopartynapoznawaniufaktówikonsekwentnymwyciąganiu
znichwnioskówukształtowałmyślprawno-społecznąnarodówcywilizacjizachod-
niej(łacińskiej).Kiedyzapanowałwzględnypokój,europejskieśredniowieczedało
początekrozwojowinauk,powstawaniuszkółiuniwersytetów,awszystkotodziało
sięzpierwotnejinspiracjiteologicznej(poznawaniewiedzyoświeciestworzonym
jakodrogadopoznaniaStwórcy).Bezwysiłkówintelektualnychuczonychiarty-
stówśredniowieczazpewnościąniebyłobyodkryćiwynalazkówrenesansu,choć
renesansowiuczeni-oddanitwórczościpraktycznejibadaniomempirycznym-
zwyklepozostawaliniechętniwobecspekulatywnejscholastyki13.Znajomośćhisto-
riiniepozwalastwierdzić,żepolitykaiprawodawstwośredniowiecznejEuropy
byłymoralnienieskazitelne,tymniemniejabususnontollitusum14.
11nPrawdajestorzeczeniemprzezintelektobycie,żejest,zaśonie-bycie,żeniejest”(Arystote-
les:Metafizyka,tlum.K.Leśniak,Warszawa2009,p.1011b).
12TocquevilleA.de:DemocracyinAmerica,wprow.itłum.H.C.MansfieldiD.Winthrop,Chica-
go2002,s.425(tłum.własne).
13Kwestionowaniegenetycznegozwiązkupomiędzyepokamijestprzejawemidealistycznegorela-
tywizmu,któryodrzucawnioskowanieprzyczynowo-skutkowenarzeczpropagowaniazgóryzałożo-
nychcelów.JakpisałE.Mounier,relatywizmndoprowadzonydogranicswejwłasnejlogikirozłożyłby
wreszcienawetsamąhistorię,jakbowiemmożnamówićohistoriitam,gdziebrakbodajminimum
ciągłości?”(idem:Chrześcijaństwoipojęciepostępu,tłum.E.Krasnowolska,Warszawa1968,s.85).
14Złac.nadużywanieczegoś,cojestsamowsobiedobre,nieczynitegozłym.Złymożebyćsamakt
nadużycia,alenierzeczlubpojęcie,któregoktośnadużywa(tzn.wykorzystujewsposóbniewłaściwy).
9