Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1020Cytoplazma
102010Składchemicznyiwłaściwościcytozolu
Błonaotaczającakomórkęoddzielaodotoczeniacytoplazmęijądrokomórkowe.
Wcytoplazmiewyróżniasięorganellekomórkoweorazcytozol(cytoplazmapodsta-
wowa)stanowiącydlanichśrodowisko.Cytozoljestpółpłynnąkoloidalnąsubstancją,
którazapewniakomórkomodpowiedniąlepkość,sztywnośćiwytrzymałość.Wjego
składwchodzigłówniewoda(75%)orazbiałka(10-20%),tłuszcze(2-3%)iwęglowo-
dany(1%),atakżesolemineralne,witaminyirozpuszczalnegazy.Pozatymmożnazna-
leźć„wtrętycytoplazmatyczne”
,doktórychzaliczasiękropletłuszczu,glikogen,pigment
itworykrystaliczne.Ponieważcytozoljestśrodowiskiemdlawielureakcjibiochemicz-
nych,zawieraonsubstraty,enzymyiproduktyprzemianmetabolicznych.Zachodzi
wnimbardzowielereakcjichemicznych,m.in.syntezabiałkaorazbeztlenowyetapod-
dychaniakomórkowego(glikoliza).
Najbardziejcharakterystycznącechącytozolujestjegozdolnośćdoodwracalnych
zmianstanuuwodnienia.Zewzględunaobecnośćwnimbiałektworzykoloid,może
więcprzyjmowaćpostaćpłynną(zol)lubbardziejstałą(żel),przyczymtedwastany
skupieniamogąwzajemniewsiebieprzechodzićpodwpływemróżnychczynnikówche-
micznychitemperatury.Kiedyzolprzechodziwżel,procestennazywamykoagulacją,
zkoleiwprocesiepeptyzacji(solwatacji)wracadopostacizolu.Kiedykoagulacjajest
nieodwracalna,nazywasiędenaturacjąiwiążesięzutratątrzeciorzędowejstruktury
białek.
Otym,żekomórkajestukłademżywym,świadczym.in.ruchcytoplazmyspowo-
dowanyobecnościąwniejwłókienekkurczliwych.Wyróżniasiętrzyrodzajeruchówcy-
toplazmy:rotacyjny,cyrkulacyjnyipulsacyjny.Wruchurotacyjnymcytoplazmakrąży
wjednymkierunkuwokółwakuoli,wruchucyrkulacyjnymwykonujeruchywróżnych
kierunkachpotzw.mostkachcytoplazmatycznych,natomiastruchpulsacyjnyodbywa
sięwzmiennychkierunkach(sątoruchyBrowna).Ruchycytoplazmyułatwiająm.in.
rozprowadzaniemateriałówodżywczychwkomórce,usuwanieproduktówprzemiany
materii,dopływtlenuorazprzyczyniająsiędoprzenoszeniaróżnychsubstancjiwytwa-
rzanychprzezkomórkę.
Wcytozoluzanurzonesąelementywwiększościotoczonebłoną,nazwaneorga-
nellami,atakżenieobłonione,któretworzącytoszkielet.
Cytoszkielet
Cytoszkieletpodlegaciągłejreorganizacji,wmiaręjakkomórkasiędzieli,odpo-
wiadanabodźcelubzmieniakształt.Ponadtojestodpowiedzialnyzaprzemieszczaniesię
komórek(pełzanie)orazichkurczeniesię(wkomórkachmięśniowych).Pozatymodcy-
toszkieletuzależąruchywewnątrzkomórkowe,np.przemieszczanieorganelliwkomórce
alborozdziałchromosomówdokomórekpotomnychpodczasmitozy.Cytoszkieletjest
16
10BUDOWAIFUNKCJEKOMóRKI
