Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
44
Rozdział3
zawierapojedynczącząsteczkęDNA.TypowychromosomczłowiekamacząsteczkęDNAodługości100Mpz.Te
wielkiecząsteczkiDNA,wrazztowarzyszącymiimbiałkami,możnawybarwiaćbarwnikamiioglądaćwmikro-
skopieświetlnymwczasiepodziałukomórkowego(mitozy)(zob.ryc.3.2).Wpełniupakowanychromosommeta-
fazowyzbudowanyjestzdwóchsiostrzanychchromatyd,połączonychzesobąwcentromerze.Centromerumoż-
liwiaprzyłączeniechromosomówdowrzecionamitotycznegoizapewniaprawidłowąsegregacjęchromatydsio-
strzanychdokomórekpotomnych.Natymetapieupakowaniachromatynyuzyskujesię10000-krotnąkondensa-
cjęmateriaługenetycznego,wodniesieniudoDNApozbawionegobiałek.
Chromosomymożnapodzielićnachromosomypłciiautosomy.Liczbaiwyglądchromosomówsągatunkowo
specyficzneistanowiątzw.kariotyp.Naprzykład44autosomyi2chromosomypłci(dwachromosomyXuosob-
nikówżeńskichijedenchromosomXplusjedenchromosomYuosobnikówmęskich)stanowiąkariotypczłowie-
ka.JakopierwszypoliczyłchromosomyczłowiekaWalterFlemmingw1898r.,abłędniepodanaprzezniegoliczba48
chromosomówbyłaprzytaczanawliteraturzefachowejażdopóźnychlat30.ubiegłegowieku.Chromosomymoż-
narównieżdzielićnapodstawieumiejscowieniacentromeru.Chromosomymetacentrycznemającentromer
wśrodku,akrocentryczne-wpobliżujednegozkońców,telocentryczne-nakońcu.Każdychromosommusi
miećcentromer,miejscainicjacjireplikacjioraznaobukońcachtelomery(zob.podrozdz.6.9).Telomerystanowią
wyspecjalizowanestruktury,którechroniąkońcechromosomówprzedłączeniemsięchromosomówzesobą.
Alternatywnestrukturychromatyny
Olbrzymiawiększośćeukariotówpakujeswójgenomwnukleosomy,jaktoopisanowpoprzednichpodrozdzia-
łach.Wyjątkiodtejreguływystępująwśródprzedstawicielibruzdnic.Glonyteupakowująwiększośćswojegoma-
teriaługenetycznegowrazzmałymizasadowymibiałkami,zupełnieróżnymiodhistonów.Białkatestanowiątyl-
ko10%masyDNA,podczasgdystosunektenuinnycheukariotówwynosi1:1.Bruzdnicenietworząstruktur
przypominającychnukleosomy,niemniejjednakupakowująDNAwodrębnechromosomy.
Innywyjątekspotykamyussakówwtrakciegametogenezy.WiększośćDNAwspermatocytachulegaupakowa-
niudziękioddziaływaniomzbiałkamizasadowymi,zwanymiprotaminami.Zastępująonehistony.
3.3Genombakteryjny
Prokariotyniemająjąder.NiemniejjednaknadalmusządopasowaćswójDNAdowymiarówkomórki,aichDNA
jest1000razydłuższyniżwynosidługośćkomórki(ryc.3.6).GenomEscherichiacoli,bakteriiszerokowykorzysty-
wanejwbiologiimolekularnej,madługość4700kpziwystępujewformiedwuniciowej,kolistejcząsteczkiDNA,
azatemniemawolnychkońców5!i3!.DNAchromosomubakteryjnegojestwformieskondensowanej,owalnej
struktury,zwanejnukleoidem.Znaczącaliczbabiałek,nieistotnychdlaprzeżyciakomórki,zwanychbiałkamihi-
Ryc0306Genombakteryjny0Komputerowo
barwionamikrografiauzyskanatechniką
transmisyjnejmikroskopiielektronowej(TEM)
komórkibakteryjnej(E.coli),któraulegalizie.
DNAwidaćjakomasęzłotychwłókien
otaczającychbakterię.Powiększenie:×15700.
(Źródło:G.Murti/PhotoResearchers,Inc.Photo
Researchers/EastNews.)
