Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Definiowanieracjonalnościwekonomii
47
1.Postawyipreferencjepowinnyodpowiadaćpodstawowymregułom
logikiirachunkuprawdopodobieństwa.
2.Postawyipreferencjepowinnybyćspójne.
3.Postawyipreferencjeniepowinnybyćtworzonelubzmienianepod
wpływemnieistotnychlubbłahychpowodów.
4.Postawyipreferencjepowinnybyćzgodnezempirycznymiobserwa-
cjamipodmiotu,wtymzjegoświadomymidziałaniami.
Dodajmydlaścisłości,żeniewszyscyekonomiścizwolennikami
omówionegowtympodrozdzialerozumieniapojęciaracjonalności.Jed-
nymzkrytykówjestindyjskiekonomista-AmartyaSen-laureatNagrody
Noblawdziedzinieekonomiiw1998roku,którypisze(1990,s.210):nRa-
cjonalnośćwymagaczegoświęcejniżtylkowewnętrznejzgodnościwybo-
rówdokonywanychwramachróżnychpodzbiorów.Musiona,conajmniej,
narzucaćkoniecznośćistnieniaprzekonującychrelacjimiędzycelamiiza-
miaramirozważanymiprzezjednostkęawyborami,którychonadokonuje.
Problemunieusuwaterminologicznaproceduraopisywaniapodstawowej
reprezentacjiwyborówzapomocąpojęcia«użyteczności»charakterystycz-
nejdladanejosoby,ponieważtaproceduraniedostarczaniezależnychda-
nychnatemattego,coowaosobazamierzazrobićlubpróbujeosiągnąć.”
Zauważmy,żepostulatywysuwaneprzeztegowybitnegoautorawyraźnie
zmierzajądozbliżeniaekonomicznejdefinicjiracjonalnościdointerpretacji
przyjmowanejwteoriachpsychologicznych(zob.podrozdział2.1).Winnej
swojejpracy,Sen(1977)argumentuje,żeczłowiekmożepostępowaćzgodnie
zregułamiekonomicznejracjonalności,toznaczymaksymalizowaćoczeki-
wanąużytecznośćikierowaćsięstałymipreferencjami,ajednocześnienie
przysparzaćsobieszczęścia.Wyobraźmysobie,żewokreślonychwarunkach
bardziejracjonalne(wkontekścieklasycznejteoriiekonomicznej)jestzre-
zygnowaniezkupieniapolisyubezpieczeniowejniżjejnabycie.Jeślijednak
ktośwykazujesilnąawersjędoryzyka,toodrzucenieofertyubezpieczenia
możedlatejosobyoznaczaćsilnystresinarażaćnaintensywnenegatyw-
neemocje.Wtymwypadkupostępowanieracjonalneekonomiczniebędzie
nieadekwatnezpsychologicznegopunktuwidzenia.WopiniiAmartyiSena
mielibyśmytudoczynieniazkimś,kogonależałobynazwaćnracjonalnym
głupcem”.Rzeczywiście,trudnoodmówićtejargumentacjipsychologicznej
trafności.
IjeszczejednakwestiapodnoszonaprzezSenawjegopracachnatemat
racjonalności.Czyspołeczeństwostworzoneprzezwpełniracjonalnejed-
nostki(homoeconomicus),któredążądomaksymalizowaniaosobistychko-
rzyści,jestbytem,którysamwsobiespełniawarunkiracjonalności?Czytaka