Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
17
wnichgłębokiwymiarmoralnymyślipolityczno-prawnejCycerona,
co-jaksięwydaje-związanejestzdominującymobecnienurtempost-
-oświeceniowej,zsekularyzowanejizgruntupozytywistycznejreflek-
sjiprawno-politycznej23.Wybiórczeinterpretacje,nieuwzględniające
temporaetmores,uActaClassica”1992,vol.35,s.20-23;natematXIX-wiecz-
nychinterpretacjizob.K.Kumaniecki,Literaturarzymska.Okrescyceroński,
Warszawa1977,s.320in.;natematpoprzedzającychkrytyczneinterpretacje
XIX-wieczne,bardziejprzychylnychCyceronowiinterpretacjiwiekuXVIII
zob.D.J.Kapust,Ciceroandeighteen-centurypoliticalthought,[w:]TeCam-
bridgeCompaniontoCicero’sPhilosophy,eds.J.W.Atkins,T.Bénatouïl,Cam-
bridge2022,s.268in.
23uPrzedoświeceniowe”miejsceiznaczenieuprawapublicznego”iuna-
ukiopaństwie”prezentujeM.Ziętek-Wielomska,którareferującpoglądy
niemieckiegopolitologaW.Hennisa,pisze:udopoczątkuXVIIIwieku
wobszarzepolitykiobowiązywałyinnepojęcia,apolitykabyłaprzedmio-
teminnychnauk,niżtomamiejscewspółcześnie.To,codzisiajfunkcjonu-
jepodnazwąprawopubliczne,kiedyśpodpadałopodpojęciePolitica.Prawo
państwowe,prawokonstytucyjne,teoriaprawaoznaczanebyłyogólniejszym
terminemPoliticainależałydoobszarunaukpraktycznych.Ichprzedmiotem
byłogodziwe,prawezachowanie,prowadzenieżyciaprawdziwieludzkiego,jak
równieżspołeczneporządkiiwarunki,wktórychtożyciesięodbywa.Takjak
etykabyłanaukąomoralnymdziałaniujednostki,takprzedmiotemekono-
mikibyłyrelacjemiędzyczłonkamirodzinyiichfunkcjonowaniewobrębie
domostwa,aprzedmiotempolitykiprzynależnośćczłowiekadopolis,dores
publica.Tetrzynaukiłączyłopytanieoto,jakczłowiekpowinienżyć,ijakie
warunkimusząbyćspełnione,żebytakteżmógłżyć.Centralnympojęciemfi-
lozofiipraktycznejbyłopojęciecnoty,którejestpojęciemdzisiajjużzupełnie
zapomnianym,aktórejakoareteuGreków,jakovirtusuRzymianiuscholasty-
kówdotyczyłozagadnienia,którewyrażałosięwformuleboneethonestevivere
isprowadzałosiędopytaniaocnotliweżycie,którebędziepodobaćsięBogu.
Przyjmowano,żeto,jakieżyciejestrzeczywiścieżyciemludzkim,zostałoczło-
wiekowinadane;człowiekniemożearbitralnieopowiedziećsięzataką,albo
innąkoncepcjążyciazgodnegozeswojąracjonalnąnaturą.OdczasuArystote-
lesa,doOświecenia,panowałomyślenieteleologiczne,tzn.naukapowinna
byławyjaśnić,jakczłowiekmożezrealizowaćswójnaturalnyceliprzeznacze-
nie.Dlategoteżtakważnabyłanaukaopaństwie,ponieważtowłaśnieona
decydowałaotym,któreformypaństwadopuszczalne,abyczłowiekmógł
żyćwsposóbcnotliwy,aktórenie”
,M.Ziętek-Wielomska,DecyzjonizmCarla