Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Kłopotyzezłożonością
Kłopotyzezłożonością
11
Chociażteoriachaosujestbardzopopularnaikorzystasięzniejwwieludziedzi-
nachwiedzy
,odpowiedŹnapytanieojejistotęipodstawowądziedzinębadawcząniejest
wcalełatwa.Trudnośćtawynikazrozmytegocharakterutejteorii.Charakteryzując
jakąśteorięempirycznąlubdziedzinęnaukową,mamywzasadziedowyborutrzydrogi.
Możemypopierwszepowiedzieć,jakieprzedmiotybada.Naprzykładobszaremzainte-
resowaniazoologiisązwierzęta,abotaniki–rośliny
.Działównaukiwyodrębnionychna
podstawiebadanychprzeznieobiektówokreślonejklasyjestwnaucechybanajwięcej.
Wichnazwachwystępująokreślonerodzajeciał:fizykaciałastałego,teoriacząstekele-
mentarnychlubjądra,dynamikagwiazd,anatomiaczłowieka,chemiakoloidówitp.
Drugamożliwośćtotaka,żedananaukabadapewienokreślonyrodzajzjawisk:termo-
dynamikabadaprocesycieplne,elektrodynamika–zjawiskaelektryczneimagnetycz-
ne,ahydrodynamika–procesydynamiczneprzebiegającewcieczachigazach.Iwresz-
cieostatnirodzajdziedzinynaukowejjestokreślonyprzezpewnewłasnościciał,takie
jaksprężystość,własnościelektryczne,barwyitp.Powyższetrzyrodzajeteoriinietwo-
rząlogicznegopodziałunaukinaodrębnedziedziny
.Istniejąoczywiścieteorienależące
dodwóchlubtrzechtypów,badająceciałaiichokreślonewłasnościlubciała,procesy
zachodzącezichudziałemiwłasnościodgrywającerolęwtychprocesach.Wkażdym
raziedobrzerozwinięteiustabilizowanedziałynaukprzyrodniczychmajązwyklepre-
cyzyjnieokreślonyzakresbadań.Niemożnaniestetypowiedziećtegooteoriichaosu.
Przypróbieokreśleniajejzakresupojawiająsiępoważnetrudności.
Pierwszatrudnośćwynikazuniwersalnościtejteorii.TrudnojestznaleŹćobec-
nietakidziałnaukprzyrodniczych,technicznychczyspołecznych,wktórymniebyły-
bystosowanepojęciaimetodyteoriichaosu.Stałasięonaważnymelementemroz-
wojunajrozmaitszychgałęzinauki,poczynającodteoriipodstawowych,takich
jakteoriajądraatomowego,chemiafizyczna,optyka,akończącnabadaniachpopu-
lacjizwierzęcych,procesówspołecznychiUkładuPlanetarnego.Uniwersalność
iskutecznośćjejpojęćorazmetodjestŹródłemrozwojucałejnaukiiczynnikieminte-
grującymnaukowyobrazświata.Ztegopowoduniektórzyzwolennicyteoriichaosu
widząwniejnowyparadygmatcałejnauki,znaczniebardziejuniwersalnyodpodsta-
wowychteoriifizyki.
Uniwersalnośćniepozbawiateoriinaukowejjejdziedzinyspecyficznej,czego
dowodemjestmechanikakwantowa.Stosujesięjąwwieludziałachfizykiichemii,lecz
przedmiotemjejzainteresowaniasąatomyiichskładniki.Teoriachaosuniemaswoich
"własnych”obiektówanizjawisk,jeżelipodchodzimydoniejjakododziedzinyempi-
rycznej,natomiastwmatematycemożnawyróżnićpewienobszarbadawczyzwiązany
ztąteorią.Orolimatematykiwjejstrukturzeirozwojubędziejeszczewielokrotnie
mowa.NaraziestaramysięznaleŹćempirycznyobszarbadań,którymożemynazwać
"teoriąchaosu’’.PonieważtrudnojestznaleŹćspecyficznyrodzajobiektówbadanych
przeztęteorię,zastanówmysię,czynieudałobysięjejopisać,podającpewienrodzaj
zjawiskiprocesów,którychbadaniemzajmujesięwsposóbnajbardziejpełnyidokład-
ny
.Topodejściedozagadnieniateżniewielemożepomóc,bopodobniejakwprzypadku
