Book content
Skip to reader controlsSkip to navigationSkip to book detailsSkip to footer
zabezpieczeń,alemającdowyboruuratowanieMariiDunin,którajestmedium
światapozanaturalnego,ikarieręwBractwie,wybieratodrugie.Ambiwalentna
ceremoniatrwadokońca:tajemnicawielkiegodzwonupowinnasięobjawiać,ale
niewolnojejsięziścić,bytowarzysząceprocesowipoczuciegrozynieprzekro-
czyłodopuszczalnejgranicyiniedoprowadziłododestrukcjidotychczasowego
świata.Służytemucałyaparatiluzjiideziluzji.TęostatniąIrzykowskistarasię
przedstawićiobjaśnićwdodatkukrytycznymdoswejpowieści,wszczególności
wWyjaśnieniu„SnówMariiDunin”izwiązkuichz„Pałubą”.TutajIrzykowskiot-
warciejużkompromitujenarratoraopowiadania,ale-kuzdziwieniupodszytego
nieufnościączytelnika-niejakonżywąfikcję”
,leczjakobohateraprozypsycho-
logicznej,człowiekazeskomplikowanymwnętrzemiwadliwą,samooszukańczą
mechanikąuczuć;bierzewnawiasstricteliterackąkreacjętejpostaci.Podobnie
poważnietraktujeonirycznyświatutworu,odwracającniejakouwagęodjego
poetyckiej,wysoceumownejkonstrukcji.WtejperspektywieBractwoprzestaje
byćwyłącznietworemoźródłachfantastycznychitakimwizerunku,skompo-
nowanymbrawurowozesprzecznychpierwiastków,lecz-coautorprzyznaje
wprost-bytemideowym,zakorzenionymwpodstawowychdylematachumysło-
wychepoki,którejpatronowali,międzyinnymi,IbseniNietzsche5.Łączysięto
zradykalizmemintelektualnym,jakteżzprzeszkodami,któreonnieuchronnie
napotykaiwsferzepoznawczej,inapolupisarskim.Najpierwnarrator,apotem
takżeautorstwierdzająswójistotnyzwiązekzBractwem.Tenostatnibagatelizuje
wprawdziefakt,żesamsięgapoliterackąntechnikęposługującąsięwciążtajem-
nicami,niedopowiedzeniami”6,żebawisięsymbolami,lecznwęchrecenzentów
ifilologów”
7
,użytytumożeniecałkiemzgodniezżyczeniemIrzykowskiego,mówi,
żeSnyMariiDuninwiążąsięściślezfermentemumysłowympołowylatdziewięć-
dziesiątychXIXwieku.Pisarznaprowadzanaróżnetropy,aleteżzpremedytacją
jemyli,jednakpewnerozeznaniewtychzawiłościachpozwalastwierdzić,żeBra-
ctwoWielkiegoDzwonustanowiodpowiednikruchuMłodejPolski,azwłaszcza
tejjegofrakcji,któraznajdowałasięworbicieMiriama.Irzykowskipomimowielu
zastrzeżeńkrytycznychaspirowałdoczłonkostwawtymruchu,amożenawet
dojegoprzywództwa.Bractwozupodobaniemposługiwałosiępalimpsestami.
NarratoropowiadaniaIrzykowskiego,sporządzającynsztucznepalimpsestyna
wielkąskalę”
,zktórychonowłaśniencelujewyrafinowaniem”
,przedstawiasięna
koniecjakonnajznakomitszyzBractwaWielkiegoDzwonu”8.
WszkicuPalimpsestdokwadratudowodzimy,żeSnyMariiDuninsąukry-
tąpolemikąIrzykowskiegozZenonemPrzesmyckim,natomiastwpoprzednim
5Zob.ibidem,s.406.
6Ibidem,s.409.
7Ibidem.
8Ibidem,s.40.
11
WydawnictwoNaukoweUAM–wszelkieprawazastrzeżone
