Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
40
I.Politykasanitarnawładzmiejskich
rozporządzeniemdotyczącymuprzątaniamiastaz1708r.,należałowywozićnplugastwo”
pozajegoobszarprzypomocywózkówwykorzystywanychtradycyjniedotransportunie-
stałejmateriiorganicznej24.Zkoleiwrecesieelbląskichordynkówz1760r.terminzasto-
sowanowodniesieniudozalegającegonaulicachtopniejącegośnieguilodu25.
Wpodobnymznaczeniuużywanotegopojęcianaokreśleniezawartościrynsz-
toków,awięcnieczystościpółpłynnychlubszlamu26.Prócztegobywałprzydatny
dooznaczaniaodchodówzwierzęcych,zwłaszczaświńskich27(nSchweinevielUnlust
undGestanckverursachet”)28,aniekiedytakżenawozukońskiegoibydlęcego29;rza-
dziejznajdowałzastosowaniejakoodpowiednikludzkichekskrementów30.Zupełnie
natomiastsporadycznietrafiałosięużyciewaktachurzędowychrzeczownikanpluga-
stwo”naokreśleniepoprodukcyjnychodpadkówzrzeźniigarbuzów31.
3.Unflat.Kolejnyuniwersalnyterminstosowanywmiastachpruskichnaozna-
czenieróżnegorodzajusubstancjiskładającychsięnamiejskibrud.Mrongowiusztłu-
maczyłgonajęzykpolskiniejednoznaczniejako:nplugastwo,nieczystota,niechluy-
stwo,łayno,gówno”,stawiającnarównizomówionymiwyżejbliźniaczymipojęciami
(nUnrat”,nUnlust”)32.NatomiastzarównoAdelung,jakiKrünitzjednomyślniepodawali,
żeodnosisięondowszelkichbudzącychobrzydzenienieczystości,wtymulicznego
błota33.ObszerniejsządefinicjęprzytaczasłownikGrimmów,wktórympojęciezdefi-
niowanojakocośnieoczyszczonego,materiękonsystencjipółpłynnej,wdodatkuobrzy-
dliwąizatruwającąpowietrze,równieżwodniesieniudozawartościkloakipadliny34.
ToostatnieobjaśnienieznajdujepotwierdzeniewaktachurzędowychmiastPrus
Królewskich,gdzie(zwyjątkiemTorunia)terminznajdowałsięwpowszechnymużyciu
(125wzmianek,czyli6,3%).Zanalizymateriałówźródłowychwynika,żewznaczeniu
fleust”,1700r.);BGPAN,Od5705.8º,adl.34(1708r.);APT,I/II,50,k.392-393(nUnlustaufdieStrasse
geleitet”,1752r.).
24BGPAN,Od5705.8º,adl.34;APG,300,10/59,k.331r-331v.
25nderSchneeunddasaufgetauteEyBvielenUnlustaufdenStrassenverursachet”-APG,369,1/87,
k.331r-333v,466v.
26APG,300,58/120,s.115,150;300,10/15,k.82r;300,5/59,k.41r-41v;369,1/36,s.143-144,245;
BGPAN,Od7812.2º,s.247.
27APG,492/526,s.243(1527r.);300,93/53,s.93(1588r.);300,58/5,s.201,224-225(1676r.);300,
58/120,s.179(1602r.);300,5/79,k.110r-110v,129v(1639r.);369,1/30,s.796,855-856(1700r.);300,
10/60,k.337v(1710r.).
28Edyktdot.zakazutrzymaniaświń,16VII1709,BGPAN,Od5705.80,adl.57.
29ndieJenige,soeigenePferdehaltenundgarvielUnlustmachen”-APG,300,10/47,k.312r-312v;
nSie[Fleischer-DK]denhinterihrenStällengemachtenunlustselbstwegführen[…].Fleischhauer
müBen[…]dengemachtenunlustvomViehselbstwegführen”-APG,369,1/36,s.546.
30APG,300,5/86,k.317r-317v;300,5/137,s.16;300,41/153,s.14;369,1/39,s.406-407;369,1/77,
k.93v;369,1/1462,s.455;APT,II/I,65,k.17r,28r.
31APT,II/II,2,s.70(odpadkigarbarskie);APG,300,10/47,k.261v,276r/276v,280v-281r(odpadki
przemysłowe);369,1/36,s.546(odpadkirzeźne).
32Mrongovius1828,s.582;Mrongovius1837,s.626.
33nEkelhaferSchmutz,EkelerweckendeUnreinigkeit”-Adelung,Bd.4,Sp.847-848;Krünitz,
T.195,s.601-602.
34Grimm,Bd.24,Sp.544.
