Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
44
I.Politykasanitarnawładzmiejskich
tudoczynieniazpojmowaniemngnoju”wwęższymznaczeniu,czyliwodniesieniu
dozwierzęcychodchodów(nawozu).
Określeniengnój”(nMist”)należałowaktachprawnychmiastpruskichdoby
nowożytnejdozdecydowanienajczęściejinajpowszechniejużywanych;wcałym
objętymbadaniamiokresieterminpojawiłsięłącznieaż630razy,costanowiłoniemal
jednątrzeciąwzmianek.Stosowanogojednakzróżnączęstotliwością-statystycz-
nienajrzadziejwystępujenaokreślenienieczystościulicznychwGdańsku(ok.23%
adnotacji),owieleważniejsząrolępełniłowelbląskiejterminologiisanitarnej(nie-
mal40%),zkoleiwToruniucałkowiciezdominowałosłownictwourzędowewtym
zakresie,osiągającponad54%.Zatemtermin,występującydośćkonsekwentnie
wtekstachpolskojęzycznychwliczbiemnogiejjakongnoje”,toruńskiewładzemiej-
skiestosowałyczęściejniżwszystkiepozostałeokreśleniadotyczącenieczystości.
Możnasiędomyślać,żedysproporcjeterminologicznepomiędzyposzczególnymi
miastamiwynikałyzapewnezestopniaprecyzjiwokreślaniumateriibędącejprzed-
miotemzabiegówsanitarnych.Najwyraźniejposługiwanosiętymterminem,odno-
szącsiędojegocechuniwersalnych,atylkowniewielkimstopniuszczegółowych,
natomiastwToruniu,równieżwElblągu,odwoływanosięgłówniedojegoogólnego
kontekstuznaczeniowego60.
Trzebazauważyć,żepopularnośćpojęciangnój”(nMist”)wnajszerszymznaczeniu
wnazewnictwieurzędowymmiastpruskichnieograniczałasiętylkoiwyłączniedoToru-
nia.Podobnezjawisko,choćnamniejsząskalę,możnazaobserwowaćwpozostałychośrod-
kach,gdzieokreślałoonowsposóbogólnywielekwestiizwiązanychzutrzymywaniem
czystości.Itakpodatekpobieranyodmieszczannarzeczuprzątaniaulicnazywanoofi-
cjalniengnojowym”(nMistgeld”
,nMiststeuer”)61,zaśfinansowanyzjegowpływówwywóz
nieczystościokreślanopowszechniemianemnwywożeniegnoju”(nMistfuhr”
,nMistfüh-
rung”)62.Podobnąnomenklaturęstosowanowodniesieniudozaangażowanychwten
procederfurmanów(znanychwElblągujakonMistführer”)63iwykorzystywanego
inderWochenzumwenigsteneinmahlaufeinemHaufensauberzusammengekehret,undnochmahls
auBgefuhretwerden”-APT,II/I,95,art.8,s.281.
60Zob.Gdańsk:APG,300,93/25,s.143,303;300,12/18,s.54inn.;300,58/120,s.42,120,150;300,
10/11,k.329v;300,15/1,k.79r;300,15/20,s.13-14;300,R/Mm,3,s.41,539;300,R/Mm,20c,s.31;300,
R/P
,8,s.44;300,R/X,8,k.141v;300,5/62,k.2v,42r-42v;BGPAN,Od5705.8º,adl.34;Elbląg:APG,
369,1/28,s.66,72,81,85,257,270,272;369,1/37,s.327;369,1/88,k.27r,39r-40v,161r;369,1/104,
s.35,48;492/526,s.207-212;Toruń:APT,II/II,11,k.255r;II/II,12,k.119v-120r;II/II,58,k.36v-37r;
II/II,63,k.87r,89v.
61Zob.APG,300,R/Q,21,k.99r;300,5/137,s.325;300,5/138,s.12;300,10/58,k.321v;APT,II/II,
8a,s.307.
62Zob.Gdańsk:APG,300,5/62,k.42r-42.;300,5/137,s.325;300,R/Mm,3,s.31/32;300,15/1,
k.266v,285r;300,10/37,k.378v;300,10/49,k.30v-31r;Elbląg:APG,369,1/24,s.550-551;369,1/27,
s.60,333,346;369,1/106,s.408;369,1/1393,s.171;369,1/1401,s.541-542;369,1/1408,s.407;492/526,
s.207;Toruń:APT,II/I,4,k.35r-36v;II/I,7,k.59r-60r;II/I,18,s.62-64;II/I,95,s.314;II/I,108b,s.331;
II/II,2,s.71;II/II,5a,k.76r;II/II,11,k.255r;II/II,14,k.58r;II/II,69,k.146r.
63APG,369,1/102,k.169v;369,1/104,s.384;369,1/49,s.340;369,1/106,s.417;492/256,s.333-336.
