Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Terminologiazwiązanazoczyszczaniem…
45
dotegocelutransportu(nMist-Wagen”
,nMistkarren”)64.PojęciateMrongowiusztłu-
maczyłnajęzykpolskiodpowiedniojakonwozygnojowe”intaczkignoiowe”65.Warto
zwrócićuwagę,żenajdalejwposługiwaniusiętakąuniwersalnąterminologiąposzły
władzeTorunia,zwłaszczawXVIIiXVIIIw.,kiedyznacznaczęśćogłaszanychtam
aktówprawnychpoświęconychusuwaniunieczystościzawierałaoficjalneokreślenie
ngnojowy”(nMist-Ordnung”,nMist-Edicte”,nMist-Befehle”,nMist-Proclama”)66.
Termintenstosowanozasadniczonaokreślenienieczystościokonsystencjistałej
lubpółstałej,zaśjegoznaczeniezbliżonebyłodoużywanegoprzezarcheologówpoję-
cianmierzwa”67.Niewątpliwiemianemngnoju”,ngnojów”(nMist”)określanomate-
rięorganicznąpochodzeniazwierzęcego,niecopodsuszonąwefekcieskładowania
imocnoprzemieszanązróżnegorodzajuodpadkami,atakżepiaskiem,ziemiąidomo-
wymiśmieciami,cozpewnościąmiałoznacznywpływnajejkonsystencję.Znajduje
topotwierdzeniewmaterialeźródłowym,wktórymniejednokrotniemowajestousy-
pywaniulubzamiataniutakichodpadków(nMistverschuttet”)68iwykorzystywaniu
specjalnieprzeznaczonychdotegowidełgnojowych(nMistforcke”
,nMistgabel”)69,
awięcniemogłotuchodzićosubstancjewstaniepłynnym.Tymbardziejżezgod-
niezrozpowszechnionąwmiastachnowożytnychpraktykągnójczęstobyłtanim
iprymitywnymmateriałembudowlanymstosowanymprzedewszystkimdonapra-
wianiaziemnychobwałowań70.WmiastachPrusKrólewskichsięganopotakibudulec
takżeprzysypaniugrobli71,naprawieśluz72,dowypełnianiadziurwnawierzchniach
ulic73iobkładaniarynsztokówdlapoprawieniaichprzepustowości74.
Mimowyraźnegoutożsamianiawźródłachsłownikowychileksykograficznych
terminówngnój”(nMist”)inłajno”(nKot”),wpruskimsłownictwieurzędowympo-
święconymsprawomsanitarnymniemiałotopraktycznegozastosowania(poza
64Zob.Gdańsk:APG,300,12/12,s.129,132,134,138;300,10/49,k.132r-132v;300,5/137,s.389;
300,41/153,k.37r-37v;BGPAN,Od5705.8º,adl.34;Elbląg:APG,369,1/104,s.34;Toruń:APT,II/I,95,
s.279-290;II/II,2,s.71;II/II,69,k.146r.
65Mrongovius1828,s.378;Mrongovius1837,s.414.
66APT,II/I,5,s.104-109;II/I,18,s.62;II/II,4,s.157;II/II,8a,s.307;II/II,16,k.189v;II/II,35,k.14r;
II/II,40,k.16v;II/II,45,k.21r;II/II,50,k.172v-173r;II/II,66,k.12r,15r;,II/VIII,36a,s.46.
67J.Piekalski,StanczystościśredniowiecznychmiastEuropyŚrodkowej.Zarysproblemuzpunktuwi‑
dzeniaarcheologa,Kw.Hist.Kult.Mat.,53,2005,s.273.
68Zob.APG,300,41/10,s.148;369,1/104,s.35;300,41/153,k.39r;APT,II/I,4,k.35r-36v;II/I,7,
k.59r-60r;II/II,35,k.14r.
69APG,300,1/283,s.44;APT,II/VIII,14,s.6.
70Zob.APG,300,93/25,s.246,303,617-618;300,93/53,s.39;300,58/120,s.176;APT,II/I,108a,
passim;II/I,108b,passim;II/I,108c,passim.Zob.teżB.Dybaś,MemoriałburmistrzaHenrykaStrobanda
<VonBefestigungderStadtmorun’zroku1591,[w:]MiscellaneaźródłowedohistoriikulturyisztukiToru‑
nia,oprac.B.Dybaś,M.Farbiszewski,Wrocław1989,s.60;W
.King,HowHighisTooHigh.Disposingof
DunginSeventennth‑CenturyPrescot,nSexteenSenturyJournal”,23,1992,s.443-457.
71APG,300,5/137,s.368-369.
72WzmocnieniekonstrukcjiśluzynaDługichOgrodachprzezobłożeniejejdylamiorazobsypanie
ziemiąingnojem”-APG,300,5/138,s.11-12.
73ZałataniedziurywpobliżuBramyŻeglarskiej(przyfarbiarni)wToruniuw1733r.-APT
,II/II,35,k.14r.
74APG,300,1/70,k.178v.
