Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
48
I.Politykasanitarnawładzmiejskich
Niejednokrotnie,zwłaszczawGdańskuiElbląguXVIIiXVIIIw.,stosowanoter-
minnśmieci”(nMüll”
,nGemüll”)wodniesieniudowszelkichnieczystościulicznych
podlegającychzorganizowanemuwywozowi,traktującgoniekiedyjakosynonimtych
ostatnichipojęciezbiorcze92.Przejawiałosiętowoficjalnymnazewnictwie,gdydoda-
wanowyróżniknśmieciowy”naoznaczeniekwestiizwiązanychzpracamisanitarny-
mi.Wtensposóbdookreślanoczasemaktyprawnepoświęconeutrzymywaniuczy-
stości(nMüll-Ordnung”)93,płaconeprzezmieszczanpodatkiodoczyszczaniaulic
(nMüll-Geld”,nMill-Gelder”)94,atakże(nagdańskimPrzedmieściu)księgizawiera-
jącewykazpłatników(nMüll-Bücher”)95.Wpewnejmierze,aczkolwiekstosunkowo
rzadko,podobnezjawiskowystępowałowterminologiidotyczącejsprzętudowywo-
żeniaśmieci-służącedotegocelupojazdyokreślanomianemnwózkówśmiecio-
wych”(nMüll-Karren”,nGemüll-Karren”)96.Wtensamsposóbnazywanobarkiprze-
znaczonedoekspediowaniawiększychładunkównieczystościdrogamiwodnymi
(nMüll-Pfrahmen”)97.Takokreślanorozstawianewpobliżumieszczańskichposesji
skrzyniewykorzystywanedotymczasowegoprzechowywaniaodpadków.Cointere-
sujące,terminnskrzynieśmieciowe”(nMüll-Kasten”,nMöllkisten”)konsekwentnie
byłstosowanyprzezniemalcałyokresnowożytnyjedyniewGdańsku98.WElblągu
takanazwaprzyjęłasiędopieropo1705r.,bowiemwcześniejposługiwanosiętam
pojęciemnskrzyniegnojowe”(nMist-Kasten”)99,któreobowiązywałotakżewoficjalnej
nomenklaturzewToruniuwXVIIiXVIIIstuleciu100.
7.Kehrigt,Auskehrigt,Gassenkehrigt.WedługMrongowiuszaterminytenależa-
łotłumaczyćnajęzykpolskijakonśmiecie,wymiotki,omieciny,wymieciny”101.Słow-
nikAdelungapoprzestawałnapodaniuogólnikowejdefinicji,wedlektórejoznaczały
wszelkienieczystościwymiatanezdomumiotłą,tożsameznrupieciami”(nUnrat”)102.
NiemalidentyczneobjaśnieniemożnaodnaleźćuZedlera,którynomiotkami”nazywał
92Zob.Gdańsk:APG,30015/1,k.410r;300,58/10,s.710-711(nGemüllevondenGaBenführet”);
300,R/Q,21,k.96r(nwegführungdesGemülles”);300,10/59,k.331r-331v;300,41/153,k.37r;300,R/
Mm,3,s.544(ndieAltstädtscheKarrendasMillvondenStraBenderAltenStadtanvorgedachteOerter
[…]werdenführen”);300,20/117,s.64(nMüllvondergantzenNiederstadtwegzuführen”);300,R/Z,
q6,s.83;Elbląg:APG,492/835,s.1231(nAbführungdesGemüllesvondenStrassen”);492/257,s.846
(nGassengemüllausdenStrassenzuschafen”);369,1/36,s.131.
93APG,300,15/2,s.31.
94APG,300,R/Mm,3,s.540-542;300,15/2,s.157,339,361;300,10/58,k.306v-307v,321r;300,
10/59,k.338v;300,10/79,k.51r-52r,107r-108v,111r-112r,125v-126r;300,10/8713,k.134r-135v.
95APG,300,15/2,s.31,106.
96APG,300,10/58,k.306v;APG,300,R/Mm,3,s.544;APT,II/I,108c,s.55,89.
97APG,300,R/Z,q6,s.81/82.
98BGPAN,MsUph.f.146,s.253-254;APG,300,5/48,k.4r/4v;300,58/120,s.165,512;300,58/121,
k.150v-151r;300,58/10,s.536-537,556-558;300,15/2,s.31,106;300,10/58,k.306v-307v,321r;300,
10/60,k.337v;300,10/79,k.373r-374v;300,20/117,s.10;BGPAN,Od5705.8º,adl.36.
99APG,369,1/35,s.223;369,1/73,s.25-26;369,1/87,k.331r-333v;369,1/106,s.408;369,1/804,
s.1-3;492/835,s.1237-1240.
100APT,II/I,18,s.62-64;II/I,7,k.59r-60r(1634r.);II/II,64,k.41r-44v(1770r.).
101Mrongovius1828,s.314;Mrongovius1837,s.350.
102Adelung,Bd.2,Sp.1535-1536.
