Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Terminologiazwiązanazoczyszczaniem…
49
wszelkienplugastwo”(nUnflat”)usuwaneprzezczeladźzpomieszczeńmieszkalnych
zapomocąmioteł103.BardziejdokładneokazujesięhasłozawartewdzieleKrünit-
za,któreprecyzuje,żebrudydomoweskładałysięzszerokopojmowanychśmieci,
wtympyłu,piasku,kościiróżnegorodzajuodpadkóworganicznych(kuchennych),
którezwyczajowowymiatanozdomu.Umieszczawtymzestawietakżeresztkipapie-
ru,skóry,piór,wełny,takżezwierzęce,anawetnłajno”(nKot”)104.Zkoleiobjaśnienie
zamieszczonewDeutschesWörterbuchodwoływałosięjedyniedołacińskiegozwrotu
purgatoriadomus105.
Osobnyterminstosowanynaoznaczenienśmiecidrobnych”,wymiatanychzparcel
iprzylegającychdonichodcinkówulic,odróżnianychodśmieciwogólniejszymsensie
(nMüll”,nGemüll”),był,conależypodkreślić,dośćsłaboobecnywaktachurzędowych
miastPrusKrólewskich;wprzebadanymmaterialeźródłowymodnotowanogozaled-
wie20razy(ok.1%przypadków).Wynikałotopoczęścizestosunkowoniewielkie-
gozainteresowaniawładzmiejskichitworzonegoprzeznieustawodawstwapro-
blemempozbywaniasięśmiecidomowych,ponieważprzedmiotregulacjistano-
wiływpierwszejkolejnościnieczystościzalegającenaulicach.Charakterystyczne,
żepojęcieto,którezaczęłopojawiaćsięwGdańskuprzynajmniejodokołopołowy
XVIw.,niebyłostosowanewmiejskimpiśmiennictwieurzędowym,leczjest
poświadczoneźródłowojedyniewustawodawstwiecechowym(statutcechugar-
barzyz1560r.,statutcechurybakówz1611r.)106iwsuplicez1703r.wystoso-
wanejdoRadyprzezmieszkańcówDługichOgrodów107.Wtekstachoficjalnych
przepisówprawnychnotowanojeod1745r.108PodobniebyłowElblągu,gdzie
porazpierwszyużytookreślenianśmiecidrobne,domowe”(nAuskehrigt”)dopiero
w1760r.109ZgołaodmienniewyglądałotowToruniu,gdzietakiterminwogólenie
byłstosowany.Ordynacjaz1594r.110,atakżewilkierzez1634i1750r.,posługiwa-
łysięnaoznaczenienwymiotków”uprzątanychzposesjiogólnąnazwą,odnoszącąsię
dośmieciwszerokimsensie(ngemülle”)111.
Znielicznychwzmianekzawartychwgdańskichielbląskichźródłachwynika,
żerozróżnieniepomiędzyobomarodzajamiśmieciprzeprowadzanowmiarękonse-
kwentnie,choćdokładnagranicapodziałuniejestmożliwadoustalenia112.Nienale-
żywykluczać,żemogłotomiećpodłożeczystoterminologiczneinieodnosiłosię
103Zedler,Bd.2,Sp.1003.
104Krünitz,T.36,s.719-720.
105Grimm,Bd.11,Sp.426.
106APG,300,R/P
,12,s.424;300,R/P
,8,s.57.
107APG,300,R/P
,12,s.939-944.
108APG,300,10/79,k.169r-177r,183r-183v;BGPAN,Od7812.2º.
109APG,369,1/87,k.331r-333v,466r-468v;492/256,s.333-336;492/1099.
110Zob.B.Dybaś,Toruńskaordynacjaooczyszczaniumiastaz1594rokuijejgeneza,Kw.Hist.Kult.
Mat.,53,2005,s.383-388.
111nDasgemulle,sodurchKerungdeBhausesgemachet,solernstlichineinbesondergefahsdrin
imHauseaufgenomen”-APT,II/I,95,art.7,s.281;nniemandtsolldasgemüllesodurchkehrungdes
hausesodervomhauseaufdergaBengemacht”-APT,II/I,7,k.59v;II/VIII,36a,s.46.
112APG,300,R/P
,12,s.424;492/256,s.336.
