Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
onjużwKrótkiejrozprawie,aleprogramnaprawczy–owo
pożądaneodrodzeniemoralneobywateli–nakreśliłzasadniczo
wŹwierciadle,wktórympowtarzałsądyobiegowe,ponieważjego
propozycjepoprawypaństwasąilustracjąstanuświadomości
przeciętnegoówczesnegoszlachcica.
KomizmwtwórczościReja.KomizmutworówRejowychdaleki
jestodfinezjifraszekKochanowskiegoczyanegdotGórnickiego.
BliżejOkszycowidotwórcówplebejskich,autorówMarchołtaczy
Sowiźrzała.Twórczośćtegorodzaju,kontynuowanatakżepóźniej,
zazwyczajokreślanajestmianemludowej,miejskiej,plebejskiej,
mieszczańskiej,rybałtowskiejczysowizdrzalskiej.
ZbiografiiNagłowiczaninadowiadujemysię,żepisarz„zawżdy
zabawiontowarzystwemamuzyką”był„wielkiegozachowania
idworski”.GórnickiwDworzaniniepolskimwymieniałRejapośród
najdowcipniejszychiwesołychludziswegoczasu.Natenaspekt
jegotwórczościzwracaliuwagętakżepóźniejsikrytycy,jaknp.
JakubWujek,którywtensposóbusiłowałzdyskredytować
moralistę[45].PoprzednicyNagłowiczaninatogłównieautorzydzieł
bliskichhumorowiludowemu.WspomnianyMarchołt,Sowiźrzał,
atakżeEzopirozmaicifrantowiedokuczają,płatająfigle,ażarty
sąodpowiedziąnaichzłetraktowanie.Rejceniłprześmiewców,
czegodowodziportretStańczykawŹwierzyńcu,uważałbowiem,
żenadwornybłazenZygmuntaIStaregopotrafi,podpozoremżartu
ikpiny,powiedziećwładcyprawdę.
Nauczającyomoralnościkaznodziejaniestroniłwięcodżartów,
komizmspełniałbowiemfunkcjęprzestrogipodanejwformie
przyjacielskiegoupomnienia.Komizmpostacipojawiasiętam,
gdzieRejkreślifiguryumazanychbłotempijaków,ostrożnie
stąpającegostrojnisia–„nadobnieupstrzonego”dzięcioła,
zarozumialca,którymówiz„onąprzewłoką”,zgrzytającegozębami
gniewnegoczypróżniaka,któregoanichybiwkońcu„udusiflegma
alboapopleksja”.PysznepostaciprzewijająsięnakartachKrótkiej
rozprawy,Postylli,Wizerunku,ŹwierzyńcazFiglikami,wkońcu
Źwierciadła.Nieporozumienieikontraststanowiągłówneźródła
komizmusytuacyjnego.NierzadkosięgaRejdoobscenów,wKupcu
natomiastpołączyłelementyzabawneztragicznymi(umieranie),
astosunkiziemskieprzeniósłwwymiarniebieski.Wkońcu
wykorzystujesamotworzywojęzykowe,przyczymkomizmsłowny
poleganawprowadzaniuprzysłów,wyrażeńpotocznych(„cicipyci
