Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
postaciamiistniałpewienkonflikt,arozmowatoczyłasięwokół
zagadnieńdotyczącychwyższościpostaw,wartościczyzachowań,
przyczymistotnebyłynietylecechyrozmówców,ilewypowiadane
przeznichpoglądyiracje.Charakterystycznejestzatemtworzenie
postacireprezentantówokreślonegostanulubgrupyspołecznej
iniewyposażanieichwcechyindywidualizujące.Dysputakończyła
sięniepodlegającymdyskusjitwierdzeniemstrony,wyrokiemarbitra
albomorałem,wkażdymprzypadkuprzynosiłajednakrozwiązanie
sporu.Dialogitewystępowałypodpolskimiiłacińskiminazwami
główniejakorozprawy,dysputy,rozmowy,dyskursy,spory,
zatargnieniaczyutarczki[56].Rodzajtematuiwzajemnystosunek
postaciwyznaczatypologięodmiandialogu,którymożebyćsporem
(wyznaczonytemat,antagonistycznepostaci),poswarkiem(temat
zależnyodprzebiegu,antagonistycznepostaci),dysputą(temat
wyznaczony,nieantagonistycznepostaci)lubrozmową(temat
zależnyodprzebiegu,nieantagonistycznepostaci)[57].Pierwszym
dialogiemnapisanympopolskujestKaronzPalinurem
przypisywanyBiernatowizLublina,późniejszepisanoiwierszem,
iprozą.
DialogiNagłowiczaninautworamisamodzielnymi,wktórych
występujądwielubwięcejpostaci.WczesnyKostyrazPijanicą
donaszychczasówdotrwałwułamku.Zzachowanychfragmentów,
dołączonejrycinyitytułumożnawnioskować,żeutwórbyłkrytyką
gieripijaństwa.OtreściWarwasazLupusemmożemywnioskować
zzachowanegoprzekładuczeskiego[58].Wutworzemowajest
ozmiennejnaturzekobietisprawachmałżeństwa.
„Krótkarozprawa”.NajwybitniejszymzdialogówReja
pozostajeniewątpliwieKrótkarozprawamiedzytrzemiosobami,
Panem,WójtemaPlebanem.„Krótka”jedyniewnazwie,liczy
bowiemponad2100wersów.Utwórpodpisanyzmyślonym
nazwiskiem„AmbrożyKorczbokRożek”zostałwydanyporaz
pierwszyw1543r.wdrukarniMaciejaSzarffenberga.Rokten,jak
zauważyłBrückner,aponimKrzyżanowski,jestszczególny
wkulturzepolskiej[59].WtedytowyszłodziełoMikołajaKopernika
Derevolutionibusorbiumcoelestium(Oobrotachsfer
niebieskich),AndrzejFryczModrzewskiogłosiłodważnąrozprawę
Okarzezamężobójstwo,wktórejpostulowałzrównaniekar
zazabójstwo,Orzechowskidałtrzytraktatyspołeczno-polityczne:
DebelloadversusTurcassuscipiendoijegopolskiprzekład