Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PRZYSTANEK3
Romantycy,pragmatycy,realiści
Naszeczasyniejedenjużrazbłysnęłyzdziwieniem,awłaściwie
ignorancją,którądasięstreścićwpytaniu:jaktomożliwe,żetyle
ofiarStalina–więźniówłagrówiinnychzesłanychdopracy
przymusowej–poszłosiębićwwielkiejwojniewespółzarmią
państwa,którenajechałoPolskęw1939roku?Wwywiadzierzece
zKarolemModzelewskimiAndrzejemWerblanem
PolskaLudowa
prowadzącyrozmowęRobertWalenciakstawiatopytanie
Werblanowi.WerblanpodobniejakBaumanwalczyłwpolskim
wojskuubokuArmiiCzerwonej.WPolsceLudowejbyłdygnitarzem;
tużpowojniezwiązałsięjednakzsocjalistami,niezkomunistami.
Więcmożnabyćzesłańcem,osobązamienioną
wpariasa,apotemstaćsiępomocnikiemprześladowcy
ibudowaćnowyustrójwespółzdawnymnadzorcą?
Tegoniedasięzrozumiećbezzrozumieniaczasu,wktórymtosię
działo–odpowiedziałWerblan.–Tejniesłychaniewielkiejwojny.
Kiedyśpewnadziennikarkaprzyszładomnierozmawiaćnatemat
WandyWasilewskiej.Powiedziałem,żecałkiempozytywnie
odbieramrolę,jakąodegraławczasiedrugiejwojnyświatowej.
Spojrzałanamniejaknabarbarzyńcę.Jaktowogólemożliwe?Dla
niejWasilewskatojestuosobieniezdradynarodowej!
Odpowiedziałem:wiepani,dlamnieiwielumipodobnychtobyła
kobieta,dziękiktórejzpodludzistaliśmysięnormalnymiludźmi,
zszansąpowrotudokraju.Wkażdymraziestanęliśmynapoczątku
tejdrogi.Byliśmyumundurowaniidostaliśmybroń.Wczasiewojny
tooznaczałodramatycznązmianęstatusuczłowieka.Aczkolwiek
zpewnymryzykiem,owszem.Dlatego,jaksięnieuwzględnirealiów
wojny,tego,cosięzludźmiwogóledziało,tosiętamtychczasów
itamtychwyborówniezrozumie[1].
Werblanprzeprowadziłinteresującątypologię
polskichkomunistówzokresuwojny.Wszyscyoni
zaczynaliodrewolucyjnegoromantyzmu.Wojna,
anastępniesytuacjapolityczna,jakąwytworzyła,
zmusiływieludozrewidowaniatychromantycznych
aspiracji.Werblanwyróżniłwśródnichtrzyorientacje.
