Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
SYTUACJALUDNOŚCIOWAWOKRESIEPRZEDPOWSTANIEMZWIĄZKURADZIECKIEGO
21
informacjiozaludnieniuazjatyckiejczęściRosji,gdyżnieuwzględniająnarodów
północnejSyberii.WXVIIIwiekuprzeprowadzonorewizjewlatach:1762,1782
i1795,awXIXwiekuw1819,1835,1851i1858roku.
PierwszynowoczesnyspisludnościodbyłsięwCesarstwieRosyjskimw1897
rokuibyłonjedynym,przeprowadzonymdoczasupowstaniaZwiązkuRadziec-
kiego.Wedługjegodanychnatereniegubernisyberyjskiejzamieszkiwało
wówczas5784400osób[
Rossia
ˆ1913god.Statistiko-dokumentalnyjspravoc
vnik
1995].V.M.Kabuzan[1992]podał,iżnaSyberiiw1678rokużyło154tys.osób,
w1719roku-321,3tys.,w1795roku-819tys.,w1858roku-2259,6tys.,
aw1897roku-4436,5tys.osób.S.Nowakowski[1937]przedstawiłnatomiast
innedanedotyczącezaludnieniabadanegoterenu,cowynikazfaktu,iżwłączyłdo
SyberiipółnocnączęśćKazachstanu.Wtakichgranicachobszartenw1622roku
zamieszkiwało196tys.osób,zczegoponad88%stanowiłaludnośćautochto-
niczna;w1737rokumieszkałotam528tys.osób,audziałludnościnapływowej
byłjużwiększyodtubylczej.W1897rokuSyberięzamieszkiwało5760tys.osób,
agrupaludnościnapływowejstanowiłaaż84,9%zaludnienia.Wieluautorów
podajeniecoodmiennewartościdotyczącezaludnieniaSyberiiiDalekiego
Wschodu;cechąwspólnąwszystkichopracowańjestjednakfakt,iżwkażdym
przypadkuliczbaludnościwazjatyckiejczęściRosjinakoniecXIXwiekunie
przekroczyła6mlnosób.
GwałtownezmianywzaludnieniuSyberiiiDalekiegoWschodudoczasówpo-
wstaniaZwiązkuRadzieckiegowmniejszymstopniuuwarunkowanebyłyprzez
ruchnaturalny.Mimolicznychurodzeń,równiedużobyłozgonów,będących
konsekwencjątrudnościprzystosowaniadotrudnychwarunkówśrodowiskowych.
KluczoweznaczeniewzaludnieniuazjatyckiejczęściCesarstwaRosyjskiegoode-
grałymigracje,którychprzyczynyirozmiarybyłyróżnewposzczególnychokresach.
Ekspansjanawschóduwarunkowanabyławielomaczynnikami;wpoczątko-
wymokresie-chęciązdobyciafuter,będącychbardzocennymtowaremoraz
zajęciemnowychobszarówdodziałalnościrolniczej.PrzybywaliwówczasnaSyberię
główniemyśliwi,kupcyichłopiprzedewszystkimzpółnocnychokręgówpaństwa
moskiewskiego,znajdującychsięwbezpośredniejbliskościUralu,apóźniejrównież
zdalszychterenów[Łukawski1981].WXVIIwiekunajliczniejszągrupęludności
stanowilitzw.ludziesłużebni,czylipozostającynasłużbiepaństwowej.Następną
podwzględemliczebnościgrupęstanowilichłopi.Wymienićnależytakżekupców
imyśliwych,którzyprzyczynilisiędointensywnejeksploatacjibogactwleśnychtego
obszaru.Wedługoficjalnychdanychw1586rokuSyberiadostarczałanarynek
rosyjski200tys.skórsobolii500tys.skórwiewióreksyberyjskich[Lengyel1943].
TroszczącsięoodpowiedniezaludnienieSyberii,władzeniechciałydopuścić
dodobrowolnejkolonizacji.Niekontrolowaneprzemieszczanianawschód,spo-
wodowanem.in.chęciąucieczkichłopówpańszczyźnianych,spowodowaływy-
danieukazówzabraniającychzmianmiejscazamieszkania.W1683rokuzakazano
przyjazdunaSyberiębezodpowiedniegopozwolenia,ado1846rokuosoby
samowolnieprzybywającebyłysurowokarane[Studnicki1897].Innąprzyczyną
ucieczekludnościrosyjskiejzaUralbyłyprześladowaniareligijnestaroobrzędow-
ców,nasilonepodkoniecXVIIwieku.PrzeciwnicyreformpatriarchyNikona
