Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
36
RafałDobek
zaśostateczniezbankrutowałizamknąłpodwojekrótkopojegośmierci
w1876r.(CréditFoncierfunkcjonowałjednakdalej)26.
TenfragmentżyciorysuL.Wołowskiegoobejmujetakże,jakjużwspo-
mniałem,jegoaktywnośćstrictepolitycznąweFrancji.Tusytuacjawydaje
sięniecotrudniejszaniżwprzypadkujegopoglądówgospodarczych,bowiem
trudnoL.Wołowskiegoprzyporządkowaćjednoznaczniedoktórejkolwiek
spośródistotnychwówczasweFrancjigruppolitycznych-monarchistów,re-
publikanówczybonapartystów.Wynikatojednakwdużejmierzezespójno-
ścijegokoncepcjipolitycznych:L.Wołowskipozostawałliberałemwduchu
Monteskiusza,BenjaminaConstantaczyJohnaStuartaMilla,którychzresztą
regularniecytował27.Najistotniejszewpaństwiebyłozachowaniekonstytu-
cjonalizmu,podziałuwładzy,zasadypaństwaprawaczypodstawowychpraw
mniejszości.Byłytobowiemkluczowegwarancjewolności.Awolność,rozu-
mianajakwolnośćjednostki,byławedługniegonajważniejszymnapędem
jakiegokolwiekpostępu.KładłprzytymL.Wołowskisilnynacisknawolność
prasy:ΠKiedyonajestdławiona,wszystkoumiera”-zaznaczał28.Prawapo-
litycznemiałyrównieżsłużyćwolności,byływięcjednaktylkonarzędziem,
aniewartościączycelemsamymwsobie.Gdyrepublikańskaopozycjawla-
tach40.walczyłaprzedewszystkimoobniżenielubzniesieniecenzusumająt-
kowego,Polakwłaściwieotymniewspominał.Wedługniegobowiem,wtym
klasycznieliberalnymujęciu,formarządu-republikańskaczymonarchiczna,
mniejlubbardziejdemokratyczna-miaładefactodrugorzędneznaczenie.
WefekciedośćłatwoL.Wołowskidostosowywałsiędokolejnychzmian
ustrojowychnadSekwaną.NiewątpliwiedobrzeczułsięweFrancjiorleań-
skiej,FrancjiLudwikaFilipaiFrançoisGuizota,doktórychbyłomuteżblisko
podwzględemideowym.Nieprzeszkodziłomutojednakwtrakciekampa-
niiwyborczejw1848r.ogłosićpubliczniegorącerepublikańskiewyzna-
niewiary,powtórzonenastępnieprzedkolejnymiwyboramiwroku1849.
Pisałwówczasdowyborców:ΠRepublikajestnajwyższąnagrodą,jakąBóg
możeprzyznaćludomdośćsilnym,dośćinteligentnym,dośćmoralnym,by
zdolnebyłyrządzićsięsame”29.ByćmożeL.Wołowskiegoponiósłwówczas
romantycznyduchczasu.JakpisałA.deTocquevillewswoichWspomnieniach
26Ibidem,s.112-115.DlategoCréditAgricoleL.Wołowskiegoniejestzwiązanyzdziałają-
cymdzisiajbankiemotejsamejnazwie.WspółczesnyCréditAgricolezacząłsiętworzyćmniej
więcejdziesięćlatpoupadkupierwszego.
27PozawymienionyminajczęściejodwoływałsięCondorceta,Bastiata,Cousina,Julesla
Duvala,C.LehardylegodeBeaulieu,Channinga,Gladstonela,Brgighta,Cobdena,AdamaSmitha,
WilliamaRoscheraiFryderykaSkarbka.
28L.Wolowski,MémoiresurlecoursdepolitiqueconstitutionnelledeBenjaminConstant,lu
àllAcadémiedesSciencesMoralesetPolitiques,Paris1862,s.22.
29L.Wolowski,AuxélecteursdudépartementdelaSeine,Paris1849.