"Metodologia badań społecznych"

Identyfikator Librowy: 128658

Spis treści

Wstęp 10

Rozdział pierwszy. Problematyka i metody badań 20

1. Metody naukowe a metody badawcze. Opisowe i normatywne podejście do metod 20

2. Społeczne i naukowe przesłanki formułowania problemu 27

3. Przedmiot zainteresowań i dotyczące go pytania w problematyce badawczej 31

4. Rodzaje pytań i ich założenia. Pytania a hipotezy 32

5. Pytania rozstrzygalne i nierozstrzygalne 37

6. Poziom socjologicznej analizy w problematyce badań 39

7. Własności przedmiotów w problematyce badań, zdarzenia i procesy, którym one podlegają 41

8. Pytania o zależności między własnościami lub zdarzeniami 42

9. Zamierzony zakres ogólności wniosków badania 44

10. Pytania problematyki i względy praktyczne a dobór metod badawczych 47

11. Założenia metod badawczych 51

12. Metody badawcze a orientacje problemowe i "podejścia teoretyczne" do rzeczywistości społecznej 55

13. Rola zwiadu badawczego w precyzacji problematyki oraz kontroli założeń pytań i metod badawczych 59

Rozdział drugi. Zjawiska społeczne i odpowiadające im pojęcia 63

1. Pojęcia i terminy języka nauk społecznych i ich odpowiedniki w rzeczywistości społecznej 63

2. Dwie perspektywy na zjawiska społeczne i ich pojęciowe odpowiedniki 66

3. Podstawowe założenia "rozumiejącego podejścia" do zjawisk społecznych. Rozumienie potencjalne i faktyczne 70

4. Zjawiska i procesy psychiczne jako hipotetyczne "zmienne ukryte" nauk społecznych. Teoretyczne funkcje rozumienia 74

5. Pewne osobliwości języka nauk społecznych 81

6. Rola języka w rozumieniu i określa niu zjawisk społecznych 85

7. Granice przydatności podejścia ze współczynnikiem humanistycznym i konieczność wprowadzania nowych pojęć 92

8. Przedmioty świata pozaludzkiego w oczach socjologa 96

9. Cechy absolutne i relatywne jednostek ludzkich 98

10. Zbiorowości ludzkie i ich własności rozpatrywane z ludzkiej perspektywy badawczej 101

11. Cechy zbiorowości a cechy ludzi tworzących te zbiorowości 108

12. Definiowanie własności agregatowych i własności strukturalnych zbiorowości ludzkich 110

13. Struktura a kultura zbiorowości ludzkich 114

14. Dwa sposoby patrzenia na zjawiska kultury 120

Rozdział trzeci. Definiowanie pojęć i dobór wskaźników w badaniach 125

1. Kłopoty z jednoznacznością terminów w naukach społecznych i ich konsekwencje 125

2. Nazwy jednostkowe i ogólne: historyczne i uniwersalne 128

3. Historyczne i teoretyczne aspekty różnej ogólności pojęć. Różnice stopnia elementarności pojęć 130

4. Definiowanie pojęć 133

5. Elementy opisowe i elementy ocenne w treści pojęć socjologicznych. Definicje perswazyjne 139

6. Definicje częściowe 142

7. Definicje probabilistyczne; definiowanie cech dyspozycyjnych 145

8. Pojęcia syndromatyczne i zakładane przez nie zależności 148

9. Zmienne jakościowe i ilościowe 153

10. Klasyfikacje i typologie 159

11. Pojęcia występujące w twierdzeniach a wskaźniki zastosowane w badaniach 166

12. Rodzaje zjawisk wykorzystywanych jako wskaźniki w badaniach socjologicznych 171

13. Problemy i miary trafności wskaźników 178

14. Baterie wskaźników, skale pomiarowe i indeksy zmiennych różnych poziomów analizy 183

15. Pozaformalne kryteria przydatności pojęć. Pojęcia z "nadznaczeniem" 191

Rozdział czwarty. Rodzaje twierdzeń 198

1. Zdania jednostkowe i ogólne, zdania szczegółowe. Tezy i opisy statystyczne 198

2. Prawa nauki a generalizacje historyczne 207

3. Historyczne i uniwersalne zdania statystyczne: twierdzenia probabilistyczne a tezy korelacyjne 211

4. Zależności bezwarunkowe i zależności warunkowe zmiennych dychotomicznych 216

5. Związki funkcyjne zmiennych ilościowych 217

6. Typ zmiennej a charakter tezy o zależnościach cech mierzonych 224

7. Zależności statystyczne między zmiennymi ilościowymi 226

8. Zależności warunkowe zmiennych ilościowych 230

9. Twierdzenia i prawa przyczynowe a twierdzenia strukturalne o współistnieniu lub współzmienności elementów i własności 237

10. Warunkowe zależności przyczynowe zmiennych dychotomicznych 245

11. Historyczne i statystyczne konsekwencje warunkowych zależności przyczynowych 250

12. Matrycowe zależności przyczynowe 256

13. Rodzaje twierdzeń o dynamice procesów społecznych 258

14. Zdania eliptyczne w naukach społecznych 266

15. Twierdzenia tautologiczne 267

16. Tezy wartościujące a twierdzenia empiryczne o rzeczywistości społecznej 270

Rozdział piąty. Uzasadnianie twierdzeń. Empiryczna weryfikacja hipotez 277

1. Rola sądów spostrzeżeniowych w naukach empirycznych 277

2. "Rozumiejąca obserwacja" zjawisk jako empiryczna podstawa twierdzeń w naukach społecznych 278

3. Dane potrzebne do uzasadniania twierdzeń 286

4. Istniejące ustalenia faktyczne i wcześniej uzasadnione uogólnienia w procesie uzasadniania nowych twierdzeń 290

5. Uogólnianie obserwacji jednostkowych a problem trafności wskaźników 294

6. Uogólnianie rozkładów i zależności z reprezentatywnej próby na populację. Próby celowe i losowe 299

7. Metody wnioskowania statystycznego z próby losowej o populacji 304

8. Indukcjonizm vs dedukcjonizm w sporze o uzasadnialność praw nauki. Dane empiryczne i założenia w indukcyjnym uzasadnianiu praw ogólnych 312

9. Indukcja eliminacyjna w uzasadnianiu praw przyczynowych. Schematy badań eksperymentalnych dla weryfikacji hipotez przyczynowych 318

10. Manipulowanie zmiennymi w eksperymentach a nieeksperymentalne metody ustalania zależności przyczynowych 328

11. Badania porównawcze w indukcji socjologicznej. Kłopoty z weryfikacją hipotez teoretycznych o szerokim zasięgu 340

12. Wymiar czasu w indukcji socjologicznej. Genetyczna determinacja prawidłowości społecznych i sposoby jej ujawniania 347

Rozdział szósty. Wyjaśnianie i przewidywanie 352

1. Nomologiczno-dedukcyjne wyjaśnienia przyczynowe na tle ogólnych problemów wyjaśniania 352

2. Wyjaśnienia wieloczynnikowe. Wyjaśnienia komplementarne a wyjaśnienia konkurencyjne 356

3. Wyjaśnianie zdarzeń i ich zbiorów przez twierdzenia statystyczne 363

4. Wyjaśnienia niekompletne 366

5. Wyjaśnienia hipotetyczne a postdykcje 368

6. Wyjaśnienia genetyczne 370

7. Wyjaśnienia teleologiczne a wyjaśnienia przyczynowe 374

8. Wyjaśnianie zachowań ludzkich przez ich motywy 379

9. Prosty i złożony schemat przewidywania nomologiczno-dedukcyjnego 382

10. Przewidywanie probabilistyczne i przewidywanie warunkowe 384

11. Wiedza o strukturze i kulturze zbiorowości w procesie przewidywania zachowań 386

12. Przewidywanie zachowań ludzi na podstawie ich zamiarów, planów i postaw wobec przyszłości 388

13. Ekstrapolacja trendów 390

14. Przewidywania a samorealizujące się prognozy 392

Rozdział siódmy. Budowa teorii 395

1. Różne znaczenia terminu "teoria" 395

2. Rodzaje zasad teoriotwórczych. Założenia merytoryczne i "wizje" zjawisk badanych jako przesłanki budowy teorii 398

3. Założenia formalne teorii i strukturalne koncepcje (wizje) zjawisk objętych teorią 403

4. Poziom odniesienia teorii. Teorie średniego zasięgu 405

5. Systematyzacja przedmiotowa. Systematyzacja typologiczna a inwentarz twierdzeń teoretycznych 407

6. Czynnikowa systematyzacja ogółu przyczyn tego samego skutku. Zmienne strategiczne w schematach czynnikowych 409

7. Podejście funkcjonalne 415

8. Prosta systematyzacja dedukcyjna 426

9. Teorie zaksjomatyzowane 431

10. Redukcja jednej teorii do drugiej 434

11. Modele teoretyczne zjawisk i procesów społecznych 444

Rozdział ósmy. Praktyczne zastosowania socjologii 449

1. Społeczne konsekwencje i praktyczne zastosowania nauk społecznych 449

2. Rola badań socjologicznych w ujawnianiu i teoretycznej diagnozie problemów społecznych 452

3. Empiryczna ocena skutków działań praktycznych 456

4. Wiedza teoretyczna i wiedza opisowo-diagnostyczna w socjotechnice i polityce społecznej 457

5. Manipulacja zmiennymi socjologicznymi w inżynierii społecznej 460

6. Prognozy długofalowe a programy działań 463

7. Niektóre problemy związane z praktycznymi zastosowaniami badań socjologicznych. Problem społeczny a problem badawczy 469

8. Badania stosowane a socjologia poszczególnych dziedzin życia społecznego 472

9. Społeczne funkcje socjologii a zagadnienie odpowiedzialności uczonego 475

Indeks 480

Contents 489

Содержание 493