"Metodologia badań społecznych"
Identyfikator Librowy: 128658
Spis treści
Wstęp 10
Rozdział pierwszy. Problematyka i metody badań 20
1. Metody naukowe a metody badawcze. Opisowe i normatywne podejście do metod 20
2. Społeczne i naukowe przesłanki formułowania problemu 27
3. Przedmiot zainteresowań i dotyczące go pytania w problematyce badawczej 31
4. Rodzaje pytań i ich założenia. Pytania a hipotezy 32
5. Pytania rozstrzygalne i nierozstrzygalne 37
6. Poziom socjologicznej analizy w problematyce badań 39
7. Własności przedmiotów w problematyce badań, zdarzenia i procesy, którym one podlegają 41
8. Pytania o zależności między własnościami lub zdarzeniami 42
9. Zamierzony zakres ogólności wniosków badania 44
10. Pytania problematyki i względy praktyczne a dobór metod badawczych 47
11. Założenia metod badawczych 51
12. Metody badawcze a orientacje problemowe i "podejścia teoretyczne" do rzeczywistości społecznej 55
13. Rola zwiadu badawczego w precyzacji problematyki oraz kontroli założeń pytań i metod badawczych 59
Rozdział drugi. Zjawiska społeczne i odpowiadające im pojęcia 63
1. Pojęcia i terminy języka nauk społecznych i ich odpowiedniki w rzeczywistości społecznej 63
2. Dwie perspektywy na zjawiska społeczne i ich pojęciowe odpowiedniki 66
3. Podstawowe założenia "rozumiejącego podejścia" do zjawisk społecznych. Rozumienie potencjalne i faktyczne 70
4. Zjawiska i procesy psychiczne jako hipotetyczne "zmienne ukryte" nauk społecznych. Teoretyczne funkcje rozumienia 74
5. Pewne osobliwości języka nauk społecznych 81
6. Rola języka w rozumieniu i określa niu zjawisk społecznych 85
7. Granice przydatności podejścia ze współczynnikiem humanistycznym i konieczność wprowadzania nowych pojęć 92
8. Przedmioty świata pozaludzkiego w oczach socjologa 96
9. Cechy absolutne i relatywne jednostek ludzkich 98
10. Zbiorowości ludzkie i ich własności rozpatrywane z ludzkiej perspektywy badawczej 101
11. Cechy zbiorowości a cechy ludzi tworzących te zbiorowości 108
12. Definiowanie własności agregatowych i własności strukturalnych zbiorowości ludzkich 110
13. Struktura a kultura zbiorowości ludzkich 114
14. Dwa sposoby patrzenia na zjawiska kultury 120
Rozdział trzeci. Definiowanie pojęć i dobór wskaźników w badaniach 125
1. Kłopoty z jednoznacznością terminów w naukach społecznych i ich konsekwencje 125
2. Nazwy jednostkowe i ogólne: historyczne i uniwersalne 128
3. Historyczne i teoretyczne aspekty różnej ogólności pojęć. Różnice stopnia elementarności pojęć 130
4. Definiowanie pojęć 133
5. Elementy opisowe i elementy ocenne w treści pojęć socjologicznych. Definicje perswazyjne 139
6. Definicje częściowe 142
7. Definicje probabilistyczne; definiowanie cech dyspozycyjnych 145
8. Pojęcia syndromatyczne i zakładane przez nie zależności 148
9. Zmienne jakościowe i ilościowe 153
10. Klasyfikacje i typologie 159
11. Pojęcia występujące w twierdzeniach a wskaźniki zastosowane w badaniach 166
12. Rodzaje zjawisk wykorzystywanych jako wskaźniki w badaniach socjologicznych 171
13. Problemy i miary trafności wskaźników 178
14. Baterie wskaźników, skale pomiarowe i indeksy zmiennych różnych poziomów analizy 183
15. Pozaformalne kryteria przydatności pojęć. Pojęcia z "nadznaczeniem" 191
Rozdział czwarty. Rodzaje twierdzeń 198
1. Zdania jednostkowe i ogólne, zdania szczegółowe. Tezy i opisy statystyczne 198
2. Prawa nauki a generalizacje historyczne 207
3. Historyczne i uniwersalne zdania statystyczne: twierdzenia probabilistyczne a tezy korelacyjne 211
4. Zależności bezwarunkowe i zależności warunkowe zmiennych dychotomicznych 216
5. Związki funkcyjne zmiennych ilościowych 217
6. Typ zmiennej a charakter tezy o zależnościach cech mierzonych 224
7. Zależności statystyczne między zmiennymi ilościowymi 226
8. Zależności warunkowe zmiennych ilościowych 230
9. Twierdzenia i prawa przyczynowe a twierdzenia strukturalne o współistnieniu lub współzmienności elementów i własności 237
10. Warunkowe zależności przyczynowe zmiennych dychotomicznych 245
11. Historyczne i statystyczne konsekwencje warunkowych zależności przyczynowych 250
12. Matrycowe zależności przyczynowe 256
13. Rodzaje twierdzeń o dynamice procesów społecznych 258
14. Zdania eliptyczne w naukach społecznych 266
15. Twierdzenia tautologiczne 267
16. Tezy wartościujące a twierdzenia empiryczne o rzeczywistości społecznej 270
Rozdział piąty. Uzasadnianie twierdzeń. Empiryczna weryfikacja hipotez 277
1. Rola sądów spostrzeżeniowych w naukach empirycznych 277
2. "Rozumiejąca obserwacja" zjawisk jako empiryczna podstawa twierdzeń w naukach społecznych 278
3. Dane potrzebne do uzasadniania twierdzeń 286
4. Istniejące ustalenia faktyczne i wcześniej uzasadnione uogólnienia w procesie uzasadniania nowych twierdzeń 290
5. Uogólnianie obserwacji jednostkowych a problem trafności wskaźników 294
6. Uogólnianie rozkładów i zależności z reprezentatywnej próby na populację. Próby celowe i losowe 299
7. Metody wnioskowania statystycznego z próby losowej o populacji 304
8. Indukcjonizm vs dedukcjonizm w sporze o uzasadnialność praw nauki. Dane empiryczne i założenia w indukcyjnym uzasadnianiu praw ogólnych 312
9. Indukcja eliminacyjna w uzasadnianiu praw przyczynowych. Schematy badań eksperymentalnych dla weryfikacji hipotez przyczynowych 318
10. Manipulowanie zmiennymi w eksperymentach a nieeksperymentalne metody ustalania zależności przyczynowych 328
11. Badania porównawcze w indukcji socjologicznej. Kłopoty z weryfikacją hipotez teoretycznych o szerokim zasięgu 340
12. Wymiar czasu w indukcji socjologicznej. Genetyczna determinacja prawidłowości społecznych i sposoby jej ujawniania 347
Rozdział szósty. Wyjaśnianie i przewidywanie 352
1. Nomologiczno-dedukcyjne wyjaśnienia przyczynowe na tle ogólnych problemów wyjaśniania 352
2. Wyjaśnienia wieloczynnikowe. Wyjaśnienia komplementarne a wyjaśnienia konkurencyjne 356
3. Wyjaśnianie zdarzeń i ich zbiorów przez twierdzenia statystyczne 363
4. Wyjaśnienia niekompletne 366
5. Wyjaśnienia hipotetyczne a postdykcje 368
6. Wyjaśnienia genetyczne 370
7. Wyjaśnienia teleologiczne a wyjaśnienia przyczynowe 374
8. Wyjaśnianie zachowań ludzkich przez ich motywy 379
9. Prosty i złożony schemat przewidywania nomologiczno-dedukcyjnego 382
10. Przewidywanie probabilistyczne i przewidywanie warunkowe 384
11. Wiedza o strukturze i kulturze zbiorowości w procesie przewidywania zachowań 386
12. Przewidywanie zachowań ludzi na podstawie ich zamiarów, planów i postaw wobec przyszłości 388
13. Ekstrapolacja trendów 390
14. Przewidywania a samorealizujące się prognozy 392
Rozdział siódmy. Budowa teorii 395
1. Różne znaczenia terminu "teoria" 395
2. Rodzaje zasad teoriotwórczych. Założenia merytoryczne i "wizje" zjawisk badanych jako przesłanki budowy teorii 398
3. Założenia formalne teorii i strukturalne koncepcje (wizje) zjawisk objętych teorią 403
4. Poziom odniesienia teorii. Teorie średniego zasięgu 405
5. Systematyzacja przedmiotowa. Systematyzacja typologiczna a inwentarz twierdzeń teoretycznych 407
6. Czynnikowa systematyzacja ogółu przyczyn tego samego skutku. Zmienne strategiczne w schematach czynnikowych 409
7. Podejście funkcjonalne 415
8. Prosta systematyzacja dedukcyjna 426
9. Teorie zaksjomatyzowane 431
10. Redukcja jednej teorii do drugiej 434
11. Modele teoretyczne zjawisk i procesów społecznych 444
Rozdział ósmy. Praktyczne zastosowania socjologii 449
1. Społeczne konsekwencje i praktyczne zastosowania nauk społecznych 449
2. Rola badań socjologicznych w ujawnianiu i teoretycznej diagnozie problemów społecznych 452
3. Empiryczna ocena skutków działań praktycznych 456
4. Wiedza teoretyczna i wiedza opisowo-diagnostyczna w socjotechnice i polityce społecznej 457
5. Manipulacja zmiennymi socjologicznymi w inżynierii społecznej 460
6. Prognozy długofalowe a programy działań 463
7. Niektóre problemy związane z praktycznymi zastosowaniami badań socjologicznych. Problem społeczny a problem badawczy 469
8. Badania stosowane a socjologia poszczególnych dziedzin życia społecznego 472
9. Społeczne funkcje socjologii a zagadnienie odpowiedzialności uczonego 475
Indeks 480
Contents 489
Содержание 493