"Vademecum medycyny wewnętrznej"
Identyfikator Librowy: 140054
Spis treści
Przedmowa 10
Wykaz najważniejszych skrótów 44
1. Wprowadzenie do medycyny klinicznej. Wybrane zagadnienia etyki lekarskiej Jan Duława 66
1.1. Co to jest medycyna? 66
1.2. Wymagania wobec lekarza 66
1.2.1. Karta Lekarza 67
1.2.2. Zasady współpracy lekarza z przemysłem 69
1.2.3. Powiązania finansowe między lekarzami a przemysłem medycznym 70
2. Postępowanie z pacjentem ambulatoryjnym Jan Duława 71
2.1. Okresowe badania stanu zdrowia 71
2.1.1. Okresowe badania stanu zdrowia osoby młodej 72
2.1.2. Okresowe badania stanu zdrowia osoby w średnim wieku 72
2.2. Badania przesiewowe 73
2.1.3. Okresowe badania stanu zdrowia u osób w starszym wieku 73
2.2.1. Rak sutka 74
2.2.2. Rak jelita grubego i odbytnicy 74
2.2.3. Rak szyjki macicy 75
2.2.4. Pozostałe nowotwory 75
2.2.5. Nadciśnienie tętnicze 76
2.2.6. Dyslipidemia 76
2.2.7. Cukrzyca 76
2.2.8. Osteoporoza 77
2.2.9. Inne schorzenia 77
2.3. Informacje dotyczące stylu życia 78
2.4. Trudny pacjent 80
3. Główne czynniki warunkujące zdrowie i najważniejsze czynniki ryzyka chorób Jan Duława 82
3.1. Wprowadzenie 82
3.2. Prewencja pierwotna 82
3.3. Palenie papierosów 83
3.3.1. Rys historyczny 83
3.3.2. Epidemiologia 84
3.3.3. Interakcje dymu tytoniowego z lekami 86
3.3.4. Papierosy o zmniejszonej zawartości substancji smolistych i nikotyny (tzw. light) 86
3.3.5. Alternatywne sposoby palenia tytoniu 87
3.3.6. Papieros elektroniczny (e-papieros) 87
3.3.7. Zaprzestanie palenia 88
3.4. Nadużywanie alkoholu 89
3.4.1. Picie ryzykowne 89
3.4.2. Picie szkodliwe 90
3.4.3. Uzależnienie od alkoholu 90
3.4.4. Epidemiologia 91
3.4.5. Postępowanie z chorym nadużywającym alkoholu 91
3.4.6. Choroby wywołane przez alkohol 92
3.5. Aktywność fizyczna 95
3.4.7. Podsumowanie 95
3.5.1. Rodzaje wysiłku fizycznego i zalecenia dotyczące jego stosowania 96
3.5.2. Korzyści zdrowotne wysiłku fizycznego 96
3.5.3. Działania niepożądane wysiłku fizycznego 97
3.5.4. Podsumowanie 97
3.6. Ryzykowne zachowania seksualne 98
4. Epidemiologia – podstawowe zagadnienia Jan E. Zejda 99
4.1. Rola epidemiologii w naukach medycznych 99
4.1.1. Definicja epidemiologii 99
4.1.2. Zadania epidemiologii 99
4.2. Badania epidemiologiczne 101
4.1.3. Podział epidemiologii 101
4.2.1. Epidemiologiczne badania opisowe 102
4.2.2. Epidemiologiczne badania analityczne 104
4.3. Ocena zależności przyczynowo-skutkowej w epidemiologii 108
4.4. Epidemiologia kliniczna 108
4.5. Dobra praktyka epidemiologiczna 111
5. Diagnostyka różnicowa najważniejszych objawów podmiotowych i przedmiotowych Jan Duława, Anna Duława-Bułdak, Łukasz Bułdak 114
5.1. Bóle głowy 115
5.1.1. Określenie i epidemiologia 115
5.1.2. Podział kliniczny bólów głowy 115
5.1.3. Objawy i okoliczności alarmowe 116
5.1.4. Objawy, okoliczności oraz choroby towarzyszące sugerujące bóle głowy o poważnym rokowaniu 116
5.2. Bóle w klatce piersiowej 117
5.1.5. Uwagi końcowe 117
5.2.1. Przyczyny bólu w klatce piersiowej 118
5.2.2. Uwagi końcowe 124
5.3. Ból brzucha 125
5.3.1. Najczęstsze przyczyny ostrego bólu brzucha 125
5.3.2. Najczęstsze przyczyny przewlekłego bólu brzucha 125
5.3.3. Uwagi ogólne 127
5.3.4. Rozpoznanie różnicowe bólów brzucha 127
5.3.5. Objawy współistniejące z bólem brzucha 130
5.3.6. Badania laboratoryjne i obrazowe u chorego z bólem brzucha 130
5.4. Ból w okolicy lędźwiowej 131
5.3.7. Uwagi końcowe 131
5.4.1. Przyczyny 132
5.4.2. Objawy lub okoliczności alarmujące, sugerujące obecność choroby wymagającej pilnej interwencji lekarskiej 133
5.4.3. Objawy lub okoliczności towarzyszące, ułatwiające rozpoznanie różnicowe 133
5.5. Zawroty głowy i inne zaburzenia równowagi 134
5.4.4. Uwagi ogólne 134
5.4.5. Podsumowanie 134
5.5.1. Schemat różnicowania zaburzeń równowagi 135
5.5.2. Postępowanie 136
5.5.3. Przyczyny zawrotów głowy z uwzględnieniem towarzyszących objawów alarmowych 136
5.5.4. Cechy zawrotów głowy (vertigo) wskazujące na możliwe rozpoznania 136
5.5.5. Objawy towarzyszące wskazujące na możliwe rozpoznania 137
5.5.6. Okoliczności wskazujące na możliwe rozpoznania 137
5.5.7. Objawy współistniejące z zaburzeniem równowagi (dysequilibrium) wskazujące na możliwe rozpoznanie 137
5.5.8. Uczucie pustki w głowie (lightheadness) 138
5.5.9. Schemat diagnostyczny układowych zawrotów głowy (vertigo) 138
5.6. Omdlenie 139
5.5.10. Uwagi końcowe 139
5.6.1. Definicje 139
5.6.2. Przyczyny 139
5.6.3. Kolejność postępowania diagnostycznego 141
5.6.4. Uwagi końcowe 142
5.7. Gorączka 144
5.7.1. Najczęstsze przyczyny gorączek – wskazówki ułatwiające rozpoznanie 145
5.8. Zmęczenie 149
5.7.2. Uwagi końcowe 149
5.8.1. Rodzaje zmęczenia i jego przyczyny 149
5.8.2. Objawy towarzyszące zmęczeniu 150
5.8.3. Zespół przewlekłego zmęczenia 151
5.9. Powiększenie węzłów chłonnych (limfadenopatia) 152
5.9.1. Określenie 152
5.9.2. Przyczyny 152
5.9.3. Objawy alarmowe 153
5.9.4. Objawy i okoliczności mogące naprowadzić na rozpoznanie 154
5.9.5. Objawy towarzyszące, sugerujące rozpoznanie 154
5.9.6. Elementy, które należy uwzględnić w badaniu fizykalnym węzłów chłonnych 155
5.10. Obrzęki 156
5.10.1. Określenie 156
5.9.7. Uwagi końcowe 156
5.10.2. Przyczyny 157
5.10.3. Wstęp do rozpoznania różnicowego 158
5.10.4. Ustalenie (wykluczenie) chorób zagrażających życiu 158
5.10.5. Rozpoznanie różnicowe uwzględniające patofizjologię obrzęków 158
5.10.6. Uwagi końcowe 163
5.11. Duszności 164
5.11.1. Etiologia 164
5.11.2. Przyczyny duszności ostrej, wymagającej szybkiego wdrożenia leczenia 166
5.11.3. Objawy lub okoliczności towarzyszące duszności, wskazujące na choroby zagrażające życiu 167
5.11.4. Objawy lub okoliczności towarzyszące duszności przewlekłej wskazujące na możliwe rozpoznanie 168
5.12. Kaszel 169
5.11.5. Uwagi końcowe 169
5.12.1. Najczęstsze przyczyny kaszlu przewlekłego 170
5.12.2. Objawy alarmujące towarzyszące kaszlowi, które mogą sugerować chorobę zagrażającą życiu 171
5.12.3. Objawy lub okoliczności towarzyszące przewlekłemu kaszlowi sugerujące rozpoznanie 171
5.13. Nudności i wymioty 172
5.12.4. Uwagi końcowe 172
5.13.1. Przyczyny nudności i wymiotów 173
5.13.2. Objawy alarmowe towarzyszące nudnościom i wymiotom, wskazujące na chorobę, która może stanowić zagrożenie życia 174
5.13.3. Podstawowe zasady postępowania 174
5.13.4. Objawy i okoliczności towarzyszące ułatwiające rozpoznanie przyczyn nudności i wymiotów 175
5.14. Zaparcia 176
5.13.5. Inne ważne okoliczności, które należy uwzględnić w rozpoznaniu różnicowym nudności i wymiotów 176
5.13.6. Uwagi końcowe 176
5.14.1. Definicje 176
5.14.2. Przyczyny 177
5.14.3. Diagnostyka różnicowa zaparć 179
5.15. Biegunka 181
5.14.4. Uwagi końcowe 181
5.15.1. Określenie i epidemiologia 181
5.15.2. Podział i etiologia 181
5.15.3. Zasady postępowania z chorym z biegunką 183
5.16. Dysuria 185
5.15.4. Uwagi końcowe 185
5.16.1. Przyczyny 186
5.16.2. Objawy lub okoliczności towarzyszące, które mogą wskazywać na przyczynę dysurii 187
5.17. Zmniejszenie masy ciała 188
5.16.3. Uwagi końcowe 188
5.17.1. Definicja 188
5.17.2. Zamierzone zmniejszenie masy ciała 189
5.17.3. Niezamierzone zmniejszenie masy ciała 189
5.17.4. Objawy alarmowe u chorego z patologicznym zmniejszaniem masy ciała 191
5.17.5. Okoliczności lub objawy towarzyszące zmniejszeniu masy ciała, które mogą sugerować rozpoznanie 191
5.18. Zwiększenie masy ciała 192
5.17.6. Uwagi końcowe, rokowanie 192
5.18.1. Przyczyny 192
5.18.2. Objawy wskazujące na możliwe przyczyny zwiększenia masy ciała 194
5.18.3. Okoliczności ułatwiające określenie przyczyny zwiększenia masy ciała 194
5.18.4. Objawy wskazujące na endokrynne przyczyny zwiększenia masy ciała 194
6. Interpretacja podstawowych badań laboratoryjnych i testów diagnostycznych Jan Duława 196
6.1. Wprowadzenie 196
6.2. Pojęcie wyniku prawidłowego i nieprawidłowego 197
6.3. Diagnostyka laboratoryjna chorób układu sercowo-naczyniowego 198
6.3.1. Kinaza kreatynowa (CK)/kinaza fosfokreatynowa (CPK) 198
6.3.2. Troponiny 199
6.3.3. Peptydy natriuretyczne 200
6.4. Monitorowanie leczenia przeciwzakrzepowego i rozpoznawanie żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej 201
6.4.1. Czas protrombinowy (PT) 201
6.4.2. Czas częściowej tromboplastyny po aktywacji (aPTT) 202
6.5. Morfologia krwi obwodowej 203
6.4.3. Stężenie dimeru D 203
6.5.1. Erytrocyty (krwinki czerwone) 203
6.5.2. Stężenie hemoglobiny 204
6.5.3. Wartość hematokrytowa (hematokryt, Ht) 204
6.5.4. Retikulocyty 204
6.5.5. Leukocyty (krwinki białe) 205
6.6. Gospodarka żelazowa 207
6.5.6. Trombocyty (krwinki płytkowe, płytki krwi) 207
6.6.1. Stężenie żelaza w surowicy 207
6.6.2. Stężenie transferryny, całkowita zdolność wiązania żelaza (TIBC) i wysycenie transferryny 208
6.7. Białka krwi 209
6.6.3. Stężenie ferrytyny 209
6.7.1. Rozdział elektroforetyczny białek krwi 209
6.7.2. Białka ostrej fazy 211
6.8. Badania laboratoryjne w zakresie gospodarki węglowodanowej 213
6.8.1. Glukoza 213
6.8.2. Hemoglobina glikowana (HbA1c) 215
6.9. Gazometria i pulsoksymetria 216
6.8.3. Fruktozamina (glikowana albumina) 216
6.8.4. Peptyd C 216
6.9.1. Gazometria 216
6.10. Badania enzymatyczne (określające aktywność osoczową enzymów) 218
6.9.2. Pulsoksymetria 218
6.10.1. Aminotransferazy (transaminazy) 219
6.10.2. Gamma-glutamylotranspeptydaza (GGTP) 220
6.10.3. Fosfataza zasadowa (FZ) 221
6.10.4. Dehydrogenaza mleczanowa (LDH) 223
6.10.5. Amylaza 223
6.10.6. Lipaza 224
6.10.7. Fosfataza kwaśna (FK) 224
6.11. Bilirubina 225
6.12. Lipidy (tłuszczowce) krwi (cholesterol, triglicerydy) 226
6.12.1. Cholesterol 227
6.12.2. Triglicerydy (TG) 228
6.13. Wskaźniki czynności nerek 229
6.13.1. Stężenie kreatyniny w surowicy 229
6.13.2. Szacowana wielkość przesączania kłębuszkowego (eGFR) 229
6.14. Badanie ogólne moczu 230
6.13.3. Stężenie mocznika w surowicy 230
6.13.4. Stężenie kwasu moczowego w surowicy 230
6.13.5. Stężenie cystatyny C w surowicy 230
6.14.1. Sposób pobierania moczu 231
6.14.2. Sposoby badania moczu 231
6.14.3. Właściwości fizyczne moczu 231
6.15. Podstawowe badania hormonalne 236
6.15.1. Oś przysadkowo-tarczycowa 237
6.15.2. Oś przysadkowo-nadnerczowa 238
6.15.3. Układ renina–angiotensyna–aldosteron (RAA) 240
7. Resuscytacja krążeniowo-oddechowa Hanna Misiołek, Radosław Marciniak, Przemysław Jałowiecki 242
7.1. Epidemiologia oraz rys historyczny 242
7.2. Resuscytacja krążeniowo-oddechowa osoby dorosłej 243
7.2.1. Podstawowe definicje 243
7.2.2. Nagłe zatrzymanie krążenia 244
7.2.3. Podstawowe zabiegi resuscytacyjne (Basic Life Support, BLS) 245
7.2.4. Zaawansowane zabiegi resuscytacyjne (Advanced Life Support, ALS) 250
7.2.5. Rozstrzygające czynności przedłużania życia 254
7.3. Algorytmy postępowania reanimacyjnego 255
7.4. Etyczne aspekty resuscytacji 259
7.5. Postępowanie w zadławieniu (foreign body airway obturation, FBAO) 260
8. Kardiologia Mariusz Skowerski, Maciej Haberka, Zbigniew Gąsior, Andrzej Kułach, Romuald Twardowski, Ewa Jastrzębska-Maj 262
8.1. Podstawy diagnostyki – Mariusz Skowerski 262
8.1.1. Elektrokardiogram 262
8.1.2. Badanie echokardiograficzne 267
8.1.3. Koronarografia 268
8.2. Miażdżyca – Mariusz Skowerski 270
8.3. Choroba niedokrwienna serca (ChNS): stabilna, niestabilna, zawał i jego powikłania – Maciej Haberka, Zbigniew Gąsior 271
8.3.1. Definicja i klasyfikacja 271
8.3.2. Epidemiologia 273
8.3.3. Etiologia, patofizjologia i przyczyny ChNS 273
8.3.4. Stabilne zespoły wieńcowe 274
8.3.5. Dławica piersiowa stabilna 274
8.3.6. Dławica piersiowa mikronaczyniowa (sercowy zespół X) 282
8.3.7. Dławica piersiowa związana z mostkiem mięśniowym 282
8.3.8. Ostry zespół wieńcowy 283
8.3.10. Wstrząs kardiogenny 294
8.3.9. Dławica naczynioskurczowa (odmienna, Prinzmetala) 294
8.4. Zaburzenia rytmu serca oraz zaburzenia przewodzenia i automatyzmu – Andrzej Kułach, Zbigniew Gąsior 296
8.4.1. Nadkomorowe zaburzenia rytmu serca 297
8.4.2. Komorowe zaburzenia rytmu serca 302
8.4.3. Zaburzenia automatyzmu i przewodzenia 304
8.4.4. Podstawy elektroterapii 306
8.5. Stany zapalne – Romuald Twardowski 311
8.5.1. Infekcyjne zapalenie wsierdzia 311
8.5.2. Zapalenie mięśnia sercowego 315
8.5.3. Zapalenie osierdzia 317
8.6. Wady serca – Zbigniew Gąsior 319
8.6.1. Wady zastawkowe serca 319
8.6.2. Wady wrodzone serca 332
8.7. Przewlekła niewydolność serca – Zbigniew Gąsior, Romuald Twardowski 338
8.7.1. Definicja 338
8.7.2. Epidemiologia i etiologia 338
8.7.3. Patofizjologia 338
8.7.4. Diagnostyka 338
8.7.5. Leczenie 340
8.8. Omdlenia i hipotensja – Ewa Jastrzębska-Maj 343
8.8.1. Omdlenia 343
8.8.2. Hipotensja 346
8.9. Układ sercowo-naczyniowy w chorobach gruczołów dokrewnych – Ewa Jastrzębska-Maj 347
8.9.1. Choroby tarczycy 347
8.10. Choroby serca a cukrzyca – Ewa Jastrzębska-Maj 349
8.11. Choroby serca w okresie ciąży – Ewa Jastrzębska-Maj 350
8.11.1. Nadciśnienie tętnicze 352
8.11.2. Wady i choroby serca 352
9. Nadciśnienie tętnicze Michał Holecki, Dorota Strzałkowska, Jan Duława 355
9.1. Wprowadzenie 355
9.2. Nadciśnienie tętnicze pierwotne 355
9.2.1. Definicja i klasyfikacja 355
9.2.2. Epidemiologia 356
9.2.3. Patogeneza 357
9.2.4. Diagnostyka i rozpoznanie 358
9.2.5. Przebieg i powikłania nadciśnienia tętniczego 360
9.2.6. Leczenie chorych na nadciśnienie tętnicze pierwotne 362
9.3. Nadciśnienie tętnicze wtórne 378
10. Alergia Barbara Rogala 379
10.1. Wprowadzenie 379
10.2. Klasyczna klasyfikacja reakcji nadwrażliwości według Gella i Coombsa 380
10.2.1. Reakcja typu natychmiastowego (typ I) 380
10.2.2. Reakcja typu cytotoksycznego (typ II) 380
10.2.3. Reakcja typu kompleksów immunologicznych (typ III) 380
10.3. Metody diagnostyczne stosowane w praktyce alergologicznej 381
10.2.4. Reakcja typu komórkowego (typ IV) 381
10.3.1. Testy skórne 381
10.3.2. Oznaczanie stężeń IgE, tryptazy, inhibitora C1q dopełniacza oraz składowych dopełniacza w surowicy krwi 382
10.3.3. Narządowo swoiste próby prowokacyjne 384
10.3.4. Próby prowokacyjne w alergii pokarmowej 385
10.3.5. Próby prowokacyjne w alergii na leki 385
10.3.6. Testy ekspozycyjne w pokrzywce przewlekłej i obrzęku naczynioruchowym 386
10.3.7. Spirometria 386
10.3.8. Rynomanometria 387
10.4. Anafilaksja 388
10.4.1. Patogeneza 388
10.4.2. Przyczyny 388
10.5. Alergiczny nieżyt nosa (ANN) 389
10.4.3. Leczenie 389
10.4.4. Profilaktyka 389
10.5.1. Alergiczny nieżyt nosa okresowy 389
10.6. Astma oskrzelowa 390
10.5.2. Alergiczny nieżyt nosa przewlekły 390
10.5.3. Leczenie 390
10.6.1. Definicje 391
10.6.2. Występowanie 391
10.6.3. Przyczyny 391
10.7. Atopowe zapalenie skóry (AZS) 392
10.6.4. Leczenie 392
10.7.1. Przyczyny 392
10.7.2. Przebieg 393
10.7.3. Badania dodatkowe 393
10.7.4. Rokowanie 393
10.7.5. Leczenie 393
10.8. Pokrzywka 394
10.8.1. Postaci pokrzywki 394
10.8.2. Postępowanie diagnostyczne 395
10.8.3. Leczenie 395
10.8.4. Rokowanie 395
10.9. Obrzęk angioneurotyczny (obrzęk naczynionerwowy) 396
10.9.1. Rozpoznanie 396
10.9.2. Leczenie 396
10.9.3. Profilaktyka 396
10.10. Alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych 397
10.11. Choroba posurowicza 397
10.10.1. Czynniki etiologiczne 397
10.10.2. Objawy 397
10.10.3. Badania 397
10.10.4. Leczenie 397
10.12. Swoista immunoterapia alergenowa (sITA) 398
10.11.1. Przyczyny 398
10.11.2. Objawy 398
10.11.3. Badania laboratoryjne 398
10.11.4. Leczenie 398
10.12.1. Wskazania i przeciwwskazania 398
10.13. Alergia na jad owadów błonkoskrzydłych 399
10.12.2. Bezpieczeństwo 399
10.13.1. Diagnostyka 400
10.13.2. Profilaktyka 400
10.14. Podsumowanie 401
10.13.3. Leczenie 401
11. Hematologia Grzegorz Helbig, Sławomira Kyrcz-Krzemień 403
11.1. Niedokrwistości 403
11.1.1. Definicja 403
11.1.2. Etiopatogeneza 403
11.1.3. Klasyfikacja niedokrwistości 404
11.1.4. Obraz kliniczny 404
11.2. Niedokrwistość z niedoboru żelaza 405
11.1.5. Diagnostyka 405
11.2.1. Definicja i epidemiologia 405
11.2.2. Etiologia 405
11.2.3. Diagnostyka 405
11.3. Niedokrwistości megaloblastyczne 406
11.4. Niedokrwistość chorób przewlekłych 406
11.2.4. Leczenie 406
11.3.1. Definicja i epidemiologia 406
11.3.2. Etiologia 406
11.3.3. Diagnostyka 406
11.3.4. Leczenie 406
11.4.1. Definicja i epidemiologia 406
11.5. Niedokrwistości hemolityczne 407
11.4.2. Etiologia 407
11.4.3. Diagnostyka 407
11.4.4. Leczenie 407
11.5.1. Definicja i epidemiologia 407
11.5.2. Etiologia 407
11.6. Niedokrwistości aplastyczne 408
11.5.3. Diagnostyka 408
11.5.4. Leczenie 408
11.6.1. Definicja i epidemiologia 408
11.6.2. Etiologia 408
11.7. Chłoniak Hodgkina (Hodgkin disease, HD) 409
11.6.3. Diagnostyka 409
11.6.4. Leczenie 409
11.7.1. Definicja i epidemiologia 409
11.7.2. Etiologia 410
11.7.3. Obraz kliniczny 410
11.7.4. Rozpoznanie 410
11.7.5. Różnicowanie 411
11.7.6. Schemat postępowania diagnostycznego 411
11.7.7. Czynniki prognostyczne 412
11.7.8. Leczenie 413
11.8. Nowotwory limfoidalne 414
11.7.9. Przebieg choroby i rokowanie 414
11.9. Chłoniaki nieziarnicze (non-Hodgkin lymphomas, NHL) 415
11.8.1. Klasyfikacja nowotworów limfoidalnych 415
11.9.1. Definicja i epidemiologia 415
11.9.2. Etiologia 415
11.9.3. Chłoniaki o powolnym przebiegu 416
11.9.4. Chłoniaki o przebiegu agresywnym 417
11.9.5. Chłoniaki o przebiegu bardzo agresywnym 417
11.9.6. Diagnostyka nowotworów układu chłonnego 419
11.9.7. Czynniki prognostyczne i rokowanie 420
11.9.8. Ogólne zasady leczenia chłoniaków nieziarniczych 420
11.10. Zespoły mielodysplastyczne (myelodysplastic syndrome, MDS) 422
11.10.1. Definicja i epidemiologia 422
11.10.2. Etiologia 422
11.10.3. Klasyfikacja MDS (WHO 2008) 422
11.10.4. Kryteria diagnostyczne 423
11.10.5. Systemy rokownicze 423
11.10.6. Rozpoznanie różnicowe 423
11.10.7. Leczenie 424
11.11. Ostre białaczki (acute leukemias, AL) 425
11.11.1. Definicja 425
11.11.2. Obraz kliniczny 425
11.11.3. Diagnostyka 425
11.12. Ostre białaczki szpikowe (acute myeloid leukemias, AML) 426
11.12.1. Epidemiologia 426
11.12.2. Etiologia 426
11.12.3. Podział ostrych białaczek szpikowych według WHO 2008 (wersja skrócona) 426
11.12.4. Diagnostyka 427
11.12.5. Czynniki prognostyczne w AML (według grupy brytyjskiej) 427
11.13. Ostre białaczki limfoblastyczne (acute lymphoblastic leukemias, ALL) 428
11.12.6. Obraz kliniczny 428
11.13.1. Epidemiologia 428
11.13.2. Etiologia 428
11.13.3. Podział ostrych białaczek limfoblastycznych według WHO (wersja skrócona) 428
11.13.4. Diagnostyka 429
11.13.5. Czynniki prognostyczne w ALL 429
11.14. Leczenie ostrych białaczek 430
11.13.6. Obraz kliniczny 430
11.14.1. Ogólne zasady leczenia ostrych białaczek 430
11.14.2. Leczenie ostrych białaczek szpikowych 431
11.14.3. Leczenie ostrych białaczek limfoblastycznych 432
11.15. Przewlekła białaczka limfocytowa (chronic lymphocytic leukemia, CLL) 433
11.15.1. Definicja i epidemiologia 433
11.15.2. Etiologia 433
11.15.3. Objawy kliniczne 433
11.15.4. Kryteria diagnostyczne 434
11.15.5. Stadia zaawansowania klinicznego 434
11.15.6. Czynniki prognostyczne 435
11.15.7. Leczenie 435
11.16. Białaczka włochatokomórkowa (hairy cell leukemia, HCL) 436
11.16.1. Definicja i epidemiologia 436
11.16.2. Etiologia 436
11.16.3. Obraz kliniczny 436
11.17. Białaczka z dużych ziarnistych limfocytów T (T-cell large granular leukemia, T-LGL) 437
11.18. Szpiczak plazmocytowy (multiple myeloma, MM) 437
11.16.4. Diagnostyka 437
11.16.5. Leczenie 437
11.17.1. Definicja i epidemiologia 437
11.17.2. Etiologia 437
11.17.3. Obraz kliniczny 437
11.17.4. Diagnostyka 437
11.17.5. Leczenie 437
11.18.1. Definicja i epidemiologia 437
11.18.2. Etiologia 438
11.18.3. Obraz kliniczny 438
11.18.4. Kryteria diagnostyczne 438
11.18.5. Badania diagnostyczne 439
11.18.6. Czynniki prognostyczne 439
11.19. Nowotwory mieloproliferacyjne (myeloproliferative neoplasms, MPN) 440
11.18.7. Czynniki ryzyka cytogenetycznego 440
11.18.8. Leczenie 440
11.19.1. Wprowadzenie 440
11.20. Przewlekła białaczka szpikowa (chronic myeloid leukemia, CML) 441
11.19.2. Klasyfikacja nowotworów mieloproliferacyjnych według WHO 2008 441
11.20.1. Wprowadzenie i epidemiologia 441
11.20.2. Etiologia 441
11.20.3. Obraz kliniczny 441
11.20.4. Badania diagnostyczne – laboratoryjne 442
11.20.5. Przebieg kliniczny 442
11.20.6. Czynniki prognostyczne 443
11.20.7. Kryteria odpowiedzi na leczenie 443
11.21. Nowotwory mieloproliferacyjne Filadelfia-ujemne 444
11.20.8. Leczenie 444
11.21.1. Etiopatogeneza 444
11.21.2. Czerwienica prawdziwa (polycythemia vera, PV) 445
11.21.3. Nadpłytkowość samoistna (essential thrombocythemia, ET) 446
11.21.4. Pierwotne włóknienie szpiku (primary myelofibrosis, PMF) 447
11.21.5. Przewlekła białaczka neutrofilowa (chronic neutrophilic leukemia, CNL) 448
11.21.6. Przewlekła białaczka eozynofilowa inaczej nieokreślona (chronic eosinophilic leukemia – not otherwise specified, CEL-NOS) 448
11.22. Przeszczepianie komórek krwiotwórczych 449
11.21.7. Mastocytoza systemowa 449
11.21.8. Nowotwory mieloproliferacyjne niesklasyfikowane 449
11.22.1. Układ zgodności tkankowej HLA 449
11.22.2. Dobór dawcy rodzinnego 450
11.22.3. Dobór dawcy niespokrewnionego 450
11.22.4. Pozostałe kryteria doboru dawcy 450
11.22.5. Procedura przeszczepienia komórek macierzystych 450
11.22.6. Autologiczne przeszczepienie komórek krwiotwórczych (AHSCT) 451
11.22.7. Allogeniczne przeszczepienie komórek krwiotwórczych (AlloHSCT) 452
11.23. Zaburzenia hemostazy 453
11.22.8. Przeciwwskazania do przeszczepienia komórek krwiotwórczych 453
11.22.9. Powikłania po przeszczepieniu komórek krwiotwórczych 453
11.23.1. Podstawowe testy diagnostyczne 453
11.23.2. Interpretacja wyników badań układu krzepnięcia 454
11.24. Choroba von Willebranda 455
11.25. Hemofilia A i B 455
11.24.1. Wprowadzenie i epidemiologia 455
11.24.2. Klasyfikacja 455
11.24.3. Obraz kliniczny 455
11.24.4. Leczenie 455
11.25.1. Wprowadzenie i epidemiologia 455
11.25.2. Obraz kliniczny 455
11.26. Hemofilia nabyta (acquired haemophilia, AH) 456
11.25.3. Leczenie 456
11.26.1. Wprowadzenie i epidemiologia 456
11.26.2. Przyczyny 456
11.26.3. Obraz kliniczny 456
11.27. Pierwotna małopłytkowość immunologiczna (immune thrombocytopenic purpura, ITP) 457
11.26.4. Badania diagnostyczne 457
11.26.5. Leczenie 457
11.27.1. Wprowadzenie i epidemiologia 457
11.27.2. Objawy kliniczne 457
11.27.3. Rozpoznanie 457
11.28. Trombofilia 458
11.27.4. Leczenie 458
11.28.1. Wywiad i obraz kliniczny sugerujące trombofilię 458
11.28.2. Przyczyny 458
11.29. Leczenie przeciwkrzepliwe 459
11.28.3. Profilaktyka i leczenie 459
11.29.1. Heparyny 459
11.29.2. Doustne antykoagulanty 459
11.29.3. Nowe leki przeciwkrzepliwe 460
12. Reumatologia i angiologia Eugeniusz Józef Kucharz 461
12.1. Wprowadzenie 461
12.2. Podstawowe badania 461
12.3. Układowe choroby tkanki łącznej 463
12.3.1. Reumatoidalne zapalenie stawów 463
12.3.2. Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów 467
12.3.3. Toczeń rumieniowaty układowy 470
12.3.4. Twardzina układowa 476
12.3.5. Idiopatyczna miopatia zapalna 479
12.3.6. Zapalenia naczyń 481
12.4. Spondyloartropatie seronegatywne 484
12.4.1. Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa 486
12.4.2. Łuszczycowe zapalenie stawów 488
12.5. Borelioza (choroba z Lyme) 491
12.6. Choroby wywołane przez kryształy 492
12.6.1. Dna moczanowa 492
12.6.2. Dna rzekoma 496
12.7. Objawy reumatyczne w przebiegu zakażenia wirusem HIV 497
12.8. Zasady rehabilitacji chorych na choroby reumatyczne 497
13. Endokrynologia Tomasz Bednarczuk, Iwona Bojar, Aneta Jańczyk, Edward Franek, Michał Holecki, Franciszek Kokot, Monika Puzianowska-Kuźnicka 499
13.1. Choroby przysadki – Edward Franek, Franciszek Kokot 499
13.1.1. Wstęp 499
13.1.2. Niedoczynność przedniego płata przysadki 499
13.1.3. Moczówka prosta 501
13.1.4. Guzy przysadki 502
13.2. Choroby tarczycy – Edward Franek 507
13.2.1. Wstęp 507
13.2.2. Diagnostyka chorób tarczycy 508
13.2.3. Wole 509
13.2.4. Wole proste 510
13.2.5. Wole guzkowe (guzki tarczycy) nietoksyczne 511
13.2.6. Wole guzkowe (guzki tarczycy) toksyczne 511
13.2.7. Nadczynność tarczycy 511
13.2.8. Niedoczynność tarczycy 515
13.2.9. Zapalenia tarczycy 517
13.2.10. Rak tarczycy 520
13.3. Choroby przytarczyc – Michał Holecki 521
13.3.1. Wstęp 521
13.3.2. Nadczynność przytarczyc 522
13.3.3. Niedoczynność przytarczyc 525
13.4. Choroby nadnerczy – Tomasz Bednarczuk, Aneta Jańczyk 526
13.3.4. Rzekoma niedoczynność przytarczyc 526
13.4.1. Wstęp 526
13.4.2. Pierwotna niedoczynność kory nadnerczy (pierwotna NKN) 527
13.4.3. Zespół Cushinga 529
13.4.4. Choroby nadnerczy z zaburzeniami wydzielania mineralokortykosteroidów 531
13.4.5. Choroby spowodowane nadmiernym wydzielaniem androgenów 532
13.4.6. Przypadkowo wykryty guz nadnercza (incydentaloma nadnercza) 533
13.4.7. Rak kory nadnercza 535
13.4.8. Guz chromochłonny (phaeochromocytoma) 536
13.5. Męski układ rozrodczy – Iwona Bojar 538
13.5.1. Wstęp 538
13.5.2. Hipogonadyzm 538
13.5.3. Ginekomastia 540
13.6. Zaburzenia endokrynne w okresie ciąży – Iwona Bojar 542
13.6.1. Ciąża a choroby przysadki 542
13.6.2. Ciąża a choroby nadnerczy 544
13.6.3. Ciąża a choroby tarczycy 546
13.7. Guzy neuroendokrynne – Edward Franek 547
13.7.1. Wstęp 547
13.7.2. Guzy neuroendokrynne czynne hormonalnie 548
13.8. Endokrynologia starzenia się – Monika Puzianowska-Kuźnicka 552
13.8.1. Melatonina 552
13.8.2. Hormon wzrostu (GH) 553
13.8.3. Hormony tarczycy 553
13.8.4. Parathormon, kalcytonina, witamina D 554
13.8.5. Insulina 555
13.8.6. Kortyzol 555
13.8.7. DHEA i DHEAS 555
13.8.8. Estrogeny 556
13.8.9. Testosteron 556
13.9. Otyłość – Michał Holecki 557
13.9.1. Definicja i diagnostyka otyłości 557
13.9.2. Epidemiologia otyłości 559
13.9.3. Etiologia otyłości 560
13.9.4. Główne powikłania otyłości 561
13.9.5. Leczenie otyłości 562
14. Zaburzenia przemiany materii – cukrzyca Władysław Grzeszczak 568
14.1. Wprowadzenie 568
14.2. Definicja cukrzycy 569
14.3. Rozpoznanie cukrzycy 570
14.4. Czynniki ryzyka rozwoju cukrzycy 570
14.5. Badania, które należy wykonać w razie podejrzenia cukrzycy 571
14.6. Nazewnictwo stanów hiperglikemicznych 571
14.7. Różnicowanie między cukrzycą typu 1 i typu 2 572
14.8. Cukrzyca typu LADA 572
14.9. Cukrzyca monogenowa 573
14.10. Patogeneza cukrzycy typu 1 574
14.11. Patogeneza cukrzycy typu 2 575
14.12. Zmiany czynnościowe i morfologiczne u chorych na cukrzycę 575
14.13. Zapobieganie rozwojowi cukrzycy typu 1 576
14.14. Zapobieganie rozwojowi cukrzycy typu 2 576
14.15. Cele leczenia chorego na cukrzycę 578
14.16. Kryteria wyrównania gospodarki węglowodanowej (po uwzględnieniu wyżej wymienionych uwag według Zaleceń PTD, 2015) 578
14.17. Kryteria wyrównania gospodarki lipidowej (według Zaleceń PTD 2015) 579
14.18. Kryteria wyrównania ciśnienia tętniczego (według Zaleceń PTD 2015) 579
14.19. Elementy leczenia chorego na cukrzycę (według Zaleceń PTD 2015) 579
14.19.1. Leczenie niefarmakologiczne cukrzycy 580
14.19.2. Leczenie farmakologiczne 583
14.20. Problem hipoglikemii u chorych na cukrzycę 605
14.21. Postępowanie psychologiczne z chorymi na cukrzycę 607
14.22. Ostre powikłania hiperglikemiczne 608
14.22.1. Kwasica ketonowa 608
14.22.2. Stan hiperglikemiczno-hipermolalny 610
14.22.3. Kwasica mleczanowa 612
14.23. Przewlekłe powikłania cukrzycy 613
14.23.1. Retinopatia cukrzycowa 613
14.23.2. Cukrzycowa choroba nerek 614
14.23.3. Neuropatia cukrzycowa 619
14.23.4. Zespół stopy cukrzycowej 621
14.23.5. Powikłania sercowo-naczyniowe 623
14.24. Zasady leczenia nadciśnienia tętniczego u chorych na cukrzycę 627
14.25. Zaburzenia lipidowe u chorych na cukrzycę i ich leczenie 628
14.25.1. Leczenie niefarmakologiczne dyslipidemii u chorych na cukrzycę 628
14.26. Leczenie przeciwpłytkowe u chorych na cukrzycę 629
14.25.2. Leczenie farmakologiczne dyslipidemii u chorych na cukrzycę 629
14.27. Cukrzyca w okresie ciąży 630
14.27.1. Antykoncepcja 630
14.27.2. Model opieki nad ciężarną chorą na cukrzycę 630
14.27.3. Kryteria rozpoznania i klasyfikacja hiperglikemii po raz pierwszy rozpoznanej w ciąży 631
14.27.4. Wielodyscyplinarne, zintegrowane postępowanie w cukrzycy przedciążowej i hiperglikemii w okresie ciąży 632
14.28. Zasady przygotowania chorego na cukrzycę do zabiegu chirurgicznego 634
14.28.1. Postępowanie w okresie przed planowym zabiegiem chirurgicznym 634
14.28.2. Postępowanie w dniu zabiegu chirurgicznego 635
14.28.3. Postępowanie w okresie pooperacyjnym 635
14.29. Szczepienia ochronne chorych na cukrzycę 636
14.30. Leczenie chorych na cukrzycę powyżej 65. roku życia 636
14.28.4. Zabiegi ze wskazań nagłych 636
14.30.1. Leczenie farmakologiczne chorych na cukrzycę w wieku powyżej 65 lat 637
14.31. Zalecenia dotyczące aktywności zawodowej chorych na cukrzycę (według PTD 2015) 638
14.32. Opieka diabetologiczna w instytucjach penitencjarnych 638
15. Nefrologia Jan Duława 640
15.1. Przewlekła choroba nerek 640
15.1.1. Określenia i epidemiologia 640
15.1.2. Przyczyny 641
15.1.3. Patogeneza 642
15.1.4. Podstawowe zasady postępowania 642
15.1.5. Zapobieganie progresji PChN 643
15.1.6. PChN jako czynnik ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego 647
15.1.7. Ostry zespół wieńcowy (OZW) u chorego na PChN 647
15.1.8. Podstawowe zalecenia dietetyczne dla chorych na PChN 648
15.1.9. Leczenie nerkozastępcze 649
15.2. Ostre uszkodzenie/niewydolność nerek 651
15.2.1. Definicja 651
15.2.2. Epidemiologia 652
15.2.3. Przyczyny i podział kliniczny AKI 652
15.2.4. Czynniki ryzyka AKI 654
15.2.5. Rozpoznanie 655
15.2.6. Leczenie 657
15.3. Choroby kłębuszków nerkowych (glomerulopatie) 659
15.3.1. Zespoły kliniczne, pod jakimi występują choroby kłębuszków nerkowych 659
15.3.2. Rozpoznanie różnicowe 662
15.3.3. Zasady leczenia glomerulopatii 666
15.3.4. Podsumowanie 667
15.4. Cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek (CŚZN) 668
15.4.1. Ostre cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek (OCŚZN) 668
15.4.2. Przewlekłe cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek (PCŚZN) 670
15.5. Torbiele nerek 671
15.5.1. Torbiele nerek proste 671
15.5.2. Nabyta torbielowatość nerek 671
15.5.3. Zwyrodnienie torbielowate nerek 672
15.6. Zakażenia układu moczowego 673
15.5.4. Leczenie 673
15.6.1. Określenia 673
15.6.2. Epidemiologia 673
15.6.3. Podział kliniczny ZUM 674
15.6.4. Etiologia ZUM 675
15.6.5. Obraz kliniczny 676
15.7. Kamica moczowa 681
15.7.1. Epidemiologia 681
15.7.2. Czynniki ryzyka kamicy moczowej 682
15.7.3. Objawy kliniczne 682
15.7.4. Badania dodatkowe 683
15.7.5. Leczenie 683
16. Zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej Jan Duława, Michał Holecki, Anna Duława-Bułdak 685
16.1. Uwagi ogólne 685
16.2. Pojęcie molalności, molarności i efektywnej molalności 686
16.3. Odwodnienie i hipowolemia 686
16.3.1. Hipowolemia izotoniczna 687
16.3.2. Hipowolemia hipotoniczna 688
16.3.3. Hipowolemia hipertoniczna 688
16.4. Stany przewodnienia 690
16.4.1. Przewodnienie hipertoniczne i hipotoniczne 690
16.4.2. Przewodnienie izotoniczne 691
16.5. Zaburzenia gospodarki sodowej 692
16.5.1. Uwagi ogólne 692
16.5.2. Hiponatremia 693
16.5.3. Hipernatremia 696
16.6. Przemiana chloru 697
16.7. Zaburzenia gospodarki potasowej 698
16.7.1. Uwagi ogólne 698
16.7.2. Hipokaliemia 699
16.7.3. Hiperkaliemia 702
16.8. Zaburzenia gospodarki wapniowej 704
16.8.1. Uwagi ogólne 704
16.8.2. Hiperkalcemia 705
16.8.3. Hipokalcemia 708
16.9. Zaburzenia gospodarki fosforowej 710
16.9.1. Uwagi ogólne 710
16.9.2. Hipofosfatemia 710
16.9.3. Hiperfosfatemia 711
16.10. Przemiana magnezu 712
16.10.1. Hipomagnezemia 712
16.11. Zaburzenia gospodarki kwasowo-zasadowej 713
16.10.2. Hipermagnezemia 713
16.11.1. Uwagi ogólne 713
16.11.2. Rozpoznanie różnicowe zaburzeń gospodarki kwasowo-zasadowej 714
16.11.3. Kwasice nieoddechowe (metaboliczne) 717
16.11.4. Kwasica oddechowa 718
16.11.5. Zasadowica nieoddechowa 719
16.11.6. Zasadowica oddechowa 719
17. Wybrane metaboliczne choroby kości Michał Holecki 721
17.1. Osteoporoza 721
17.1.1. Definicja i epidemiologia osteoporozy 721
17.1.2. Podział osteoporozy 722
17.1.3. Badania densytometryczne (pomiar BMD) metodą DXA w osteoporozie 724
17.1.4. Diagnostyka osteoporozy 724
17.1.5. Diagnostyka różnicowa osteoporozy 726
17.1.6. Leczenie chorych na osteoporozę 726
17.2. Osteomalacja 728
17.2.1. Definicja i etiologia osteomalacji 728
17.2.2. Obraz kliniczny osteomalacji 729
17.2.3. Rozpoznanie osteomalacji 729
17.3. Osteodystrofia 730
17.2.4. Leczenie osteomalacji 730
17.3.1. Definicja i rodzaje osteodystrofii 730
17.3.2. Diagnostyka osteodystrofii 731
17.3.3. Leczenie osteodystrofii 732
18. Podstawy geriatrii Jan Szewieczek, Agnieszka Batko-Szwaczka, Andrzej Kurek, Marcin Sosnowski 733
18.1. Wprowadzenie do zagadnień geriatrycznych – Jan Szewieczek 733
18.1.1. Fizjologia i patofizjologia okresu starzenia 733
18.1.2. Epidemiologia geriatryczna 734
18.1.3. Symptomatologia i przebieg chorób w starszym wieku 735
18.1.4. Diagnostyka geriatryczna 735
18.1.5. Ogólne zasady postępowania geriatrycznego 739
18.2. Zespół słabości – Agnieszka Batko-Szwaczka 740
18.1.6. Powikłania jatrogenne 740
18.2.1. Określenie 740
18.2.2. Epidemiologia 741
18.2.3. Etiologia i patogeneza 741
18.2.4. Objawy i rozpoznanie 741
18.2.5. Postępowanie 742
18.3. Majaczenie – Jan Szewieczek 743
18.2.6. Profilaktyka 743
18.3.1. Określenie 743
18.3.2. Epidemiologia 743
18.3.3. Etiologia i patofizjologia 743
18.3.4. Objawy i rozpoznanie 745
18.3.5. Postępowanie 746
18.3.6. Profilaktyka 748
18.4. Zaburzenia równowagi i upadki – Andrzej Kurek, Marcin Sosnowski 749
18.4.1. Określenie 749
18.4.2. Epidemiologia 749
18.4.3. Etiologia i patofizjologia 749
18.4.4. Objawy i rozpoznanie 750
18.4.5. Postępowanie 751
18.4.6. Profilaktyka 751
18.5. Nietrzymanie moczu – Jan Szewieczek 752
18.5.1. Określenie 752
18.5.2. Epidemiologia 752
18.5.3. Etiologia i patogeneza 752
18.5.4. Objawy i rozpoznanie 754
18.5.5. Postępowanie 755
18.5.6. Profilaktyka 757
18.6. Nietrzymanie stolca – Jan Szewieczek 758
18.6.1. Określenie 758
18.6.2. Epidemiologia 758
18.6.3. Etiologia i patofizjologia 758
18.6.4. Objawy i rozpoznanie 759
18.6.5. Postępowanie 760
18.6.6. Profilaktyka 761
18.7. Polipragmazja – Jan Szewieczek 762
18.7.1. Określenie 762
18.7.2. Epidemiologia 762
18.7.3. Etiologia i patofizjologia 762
18.7.4. Objawy i rozpoznanie 763
18.7.5. Profilaktyka i postępowanie 764
19. Choroby neurologiczne Grzegorz Opala, Maciej Świat, Ewa Krzystanek, Joanna Siuda, Agnieszka Gorzkowska, Magdalena Boczarska-Jedynak, Maria Flak 766
19.1. Wprowadzenie – Grzegorz Opala 766
19.2. Choroby naczyniowe mózgu – Maciej Świat 768
19.2.1. Definicja 768
19.2.2. Epidemiologia 769
19.2.3. Etiologia i patofizjologia 769
19.2.4. Objawy 769
19.2.5. Postępowanie w ostrej fazie 771
19.2.6. Profilaktyka 774
19.3. Padaczka – Ewa Krzystanek 777
19.3.1. Definicje 777
19.3.2. Rodzaje napadów padaczkowych 778
19.3.3. Epidemiologia 778
19.3.4. Etiologia 778
19.3.5. Diagnostyka 779
19.3.6. Leczenie 782
19.3.7. Problemy społeczne 782
19.4. Zaburzenia pamięci i otępienie – Joanna Siuda 783
19.3.8. Podsumowanie 783
19.4.1. Fizjologiczne zmiany pamięci związane z wiekiem 783
19.4.2. Otępienie 784
19.4.3. Choroba Alzheimera 788
19.5. Parkinsonizm i drżenie – Agnieszka Gorzkowska 790
19.4.4. Podsumowanie 790
19.5.1. Parkinsonizm 790
19.5.2. Drżenie 793
19.6. Stwardnienie rozsiane – Ewa Krzystanek 796
19.6.1. Definicja 796
19.6.2. Epidemiologia 796
19.6.3. Etiopatogeneza 796
19.6.4. Rozpoznanie 797
19.6.5. Objawy choroby 797
19.6.6. Różnicowanie 797
19.6.7. Leczenie 798
19.6.8. Problemy społeczne 798
19.7. Zaburzenia snu – Magdalena Boczarska-Jedynak 799
19.6.9. Podsumowanie 799
19.7.1. Najczęstsze rodzaje zaburzeń snu 800
19.7.2. Zespół bezdechów podczas snu (sleep apnea syndrome, SAS) 804
19.8. Choroby nerwowo-mięśniowe – Maria Flak 805
19.7.3. Podsumowanie 805
19.8.1. Miastenia rzekomoporaźna 805
19.8.2. Zespół paraneoplastyczny Lamberta–Eatona 809
19.8.3. Polineuropatie i neuropatie w chorobach wewnętrznych 809
19.9. Encefalopatia Hashimoto – Ewa Krzystanek 814
19.9.1. Definicja 814
19.9.2. Etiologia 815
19.9.3. Epidemiologia 815
19.9.4. Objawy i przebieg 815
19.9.5. Diagnostyka 815
19.10. Paraneoplastyczne zespoły neurologiczne – Maria Flak 816
19.10.1. Definicja 816
19.10.2. Etiologia 816
19.9.6. Leczenie 816
19.9.7. Podsumowanie 816
19.10.3. Objawy 818
19.10.4. Leczenie 819
20. Elementy psychiatrii w praktyce internistycznej Irena Krupka-Matuszczyk, Marek Krzystanek 820
20.1. Wprowadzenie 820
20.2. Epidemiologia schorzeń psychiatrycznych 821
20.3. Czynniki wpływające na zdrowie psychiczne 821
20.4. Zasady badania psychiatrycznego 822
20.5. Główne zaburzenia psychiatryczne w praktyce lekarza podstawowej opieki zdrowotnej 823
20.5.1. Zaburzenia depresyjne (F 32) 823
20.5.2. Mania (F 30) 824
20.5.3. Choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD, F 31) 825
20.5.4. Zaburzenia lękowe (F 40–F 48) 825
20.5.5. Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (F 42) 826
20.5.6. Reakcja na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne (F 43) 826
20.5.7. Zaburzenia adaptacyjne (F 43.2) 827
20.5.8. Ostra reakcja na stres (F 43.0) 827
20.5.9. Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne) (F 44) 827
20.6. Postępowanie lekarskie z chorym wyniszczonym lub umierającym 828
20.5.10. Zaburzenia psychiczne występujące pod postacią somatyczną (F 45) 828
20.7. Przeżywanie żałoby (F 43.2) 829
20.8. Terapia osoby uzależnionej od środków psychoaktywnych 831
20.8.1. Ostre zatrucie alkoholem (F 10.0) 831
20.8.2. Picie szkodliwe (F 10.1) 831
20.8.3. Uzależnienie od alkoholu (F 10.2) 831
20.8.4. Psychozy alkoholowe 831
20.9. Zaburzenia snu (G 47, F 51) 833
20.8.5. Zaburzenia psychiczne i zachowania spowodowane zażywaniem opiatów (F 11), kanabinoli (F 12), substancji halucynogennych (F 16), leków nasennych i uspokajających (F 13), paleniem papierosów (F 17), wdychaniem lotnych rozpuszczalników (F 18) oraz przyjmowaniem substancji niesklasyfikowanych (dopalaczy, pigułek gwałtu) 833
20.9.1. Parasomnie 835
20.9.2. Najczęściej rozpoznawane zaburzenia w czasie snu 836
20.9.3. Terapia zaburzeń snu 836
20.10. Zaburzenia psychosomatyczne 838
20.10.1. Zaburzenia somatyzacyjne z somatyzacją (F 45.0) 839
20.10.2. Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną, niezróżnicowane (F 45.1) 839
20.10.3. Zaburzenia hipochondryczne (F 45.2) 839
20.11. Psychiatria konsultacyjna 840
20.10.4. Zaburzenia wegetatywne występujące pod postacią somatyczną (F 45.3) 840
20.10.5. Uporczywe bóle psychogenne (F 45.4) 840
20.10.6. Inne zaburzenia występujące pod postacią somatyczną (F 45.8) 840
20.11.1. Podstawowe zasady (kontaktu) badania pacjenta 841
20.11.2. Zaburzenia psychiczne związane z występowaniem choroby somatycznej według ICD-10 841
20.12. Zaburzenia psychotyczne (F 20–F 29) 842
20.12.1. Zaburzenia schizofreniczne (F 20) 842
20.12.2. Zaburzenia schizotypowe (F 21) 843
20.12.3. Uporczywe zaburzenia urojeniowe (F 22) 843
20.12.4. Ostre przemijające zaburzenia psychotyczne (F 23) 843
20.12.5. Zaburzenia schizoafektywne (F 25) 843
20.13. Zaburzenia lękowe i inne nerwicowe (F 40–F 44) 844
20.13.1. Zaburzenia lękowe w postaci fobii 844
20.13.2. Lęk paniczny 844
20.13.3. Zaburzenia lękowe uogólnione 844
20.13.4. Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne 844
20.13.5. Zaburzenia adaptacyjne 844
20.14. Zaburzenia behawioralne związane z zaburzeniami fizjologicznymi i czynnikami fizycznymi (F 50–F 54) 845
20.15. Stany nagłe 845
20.13.6. Zaburzenia dysocjacyjne 845
20.13.7. Zaburzenia somatotroficzne (F 45) 845
20.14.1. Zaburzenia odżywiania 845
20.15.1. Samobójstwo i próba samobójcza 845
20.15.2. Samouszkodzenie 849
20.15.3. Pobudzenie i agresja w stosunku do otoczenia 849
20.16. Otępienie – rodzaje i leczenie 851
20.16.1. Zaburzenia psychiczne w otępieniu 852
20.16.2. Przymglenie świadomości 853
20.16.3. Majaczenie 853
20.16.4. Zamroczenie (stan pomroczny) 854
20.16.5. Zespół splątaniowy (splątanie) 854
20.16.6. Psychozy paranoidalne 855
20.16.7. Problemy społeczne w otępieniu osób w wieku podeszłym 855
20.17. Bóle głowy w zaburzeniach psychicznych 857
20.18. Podwójna diagnoza 858
20.19. Leki psychotropowe stosowane w leczeniu zaburzeń psychicznych 860
20.19.1. Leki przeciwpsychotyczne, neuroleptyki 860
20.19.2. Leki przeciwdepresyjne, tymoleptyki 862
20.19.3. Leki przeciwlękowe i nasenne 863
20.19.4. Nadużycie leków 865
20.19.5. Leki nasenne niebenzodiazepinowe 865
20.19.6. Stabilizatory nastroju, leki normotymiczne 865
20.19.7. Leki prokognitywne i nootropowe 866
20.19.8. Środki psychostymulujące, pobudzające 866
20.19.9. Pozafarmakologiczne metody terapii biologicznej 867
21. Okulistyka Edward Wylęgała 868
21.1. Anatomia stosowana narządu wzroku 868
21.2. Badanie okulistyczne 869
21.3. Wady refrakcji 872
21.4. Suche oko 874
21.5. Wytrzeszcz gałki ocznej 876
21.6. Choroby powierzchni oka 878
21.7. Choroby rogówki i spojówki 881
21.8. Przeszczepienie rogówki 883
21.9. Zaćma (cataracta) 883
21.10. Jaskra 884
21.11. Choroby błony naczyniowej 885
21.12. Choroby siatkówki 886
21.13. Choroby nerwu wzrokowego 892
21.14. Stany nagłe w okulistyce 894
22. Zatrucia w praktyce internistycznej Tomasz Kłopotowski 898
22.1. Toksykologia kliniczna 898
22.1.1. Wiadomości ogólne 898
22.1.2. Toksykokinetyka 901
22.1.3. Ogólne zasady rozpoznawania ostrych zatruć 906
22.1.4. Toksydromy 906
22.1.5. Badania toksykologiczne 909
22.1.6. Ogólne zasady leczenia ostrych zatruć 909
22.2. Toksykologia szczegółowa 918
22.2.1. Zatrucia lekami 918
22.2.2. Zatrucia alkoholami 935
22.2.3. Zatrucia gazami 939
22.2.4. Zatrucia narkotykami i substancjami psychoaktywnymi 945
22.2.5. Zatrucia węglowodorami i wybranymi insektycydami 949
22.2.6. Zatrucia grzybami 955
22.2.7. Zatrucia roślinami i jadami zwierząt 959
23. Choroby kobiece w praktyce internistycznej Andrzej Witek 964
23.1. Badanie ginekologiczne 964
23.1.1. Wywiad ginekologiczno-położniczy 964
23.2. Zaburzenia cyklu miesiączkowego 965
23.1.2. Badanie przedmiotowe 965
23.2.1. Brak miesiączki 966
23.2.2. Obfite i nieregularne miesiączkowanie 966
23.2.3. Krwawienia po menopauzie 969
23.2.4. Bolesne miesiączkowanie 970
23.3. Nowotwory łagodne narządu płciowego 971
23.3.1. Polipy trzonu i szyjki macicy 971
23.3.2. Mięśniaki macicy 971
23.4. Zakażenia żeńskich narządów płciowych 972
23.4.1. Choroby zapalne sromu (vulvitis) 974
23.4.2. Zapalenie gruczołu przedsionkowego większego – zapalenie gruczołu Bartholina, ropień gruczołu Bartholina (abscessus glandulae Bartholini, abscessus glandulae vestibularis maioris) 975
23.4.3. Zapalenie pochwy (colpitis) 976
23.4.4. Zapalenie szyjki macicy (cervicitis) 980
23.4.5. Zapalenie narządów miednicy mniejszej (pelvic inflammatory disease, PID) 981
23.5. Endometrioza 985
23.5.1. Objawy i przebieg kliniczny endometriozy 985
23.5.2. Leczenie endometriozy 985
23.6. Przekwitanie 986
23.6.1. Postępowanie lecznicze 987
23.6.2. Przeciwwskazania do stosowania HTZ 988
23.7. Nowotwory narządu płciowego kobiety 989
23.7.1. Nowotwory złośliwe trzonu macicy. Rak endometrium 989
23.7.2. Rak szyjki macicy 991
23.7.3. Nowotwory złośliwe jajnika 993
23.7.4. Nowotwory jajowodu 995
23.7.5. Rak sromu 996
23.7.6. Nowotwory złośliwe pochwy 996
23.8. Choroby sutka 997
23.8.1. Stany zapalne gruczołu sutkowego 997
23.8.2. Anomalie brodawki sutkowej 997
23.8.3. Zmiany guzkowe gruczołu sutkowego 998
23.8.4. Dysplazja gruczołu sutkowego (mastopathia fibrocystica, dysplasia fibrocystica mammae) 999
23.8.5. Ból sutka (mastalgia, mastodynia), ból sutka występujący cyklicznie 999
23.8.6. Rak gruczołu sutkowego 1000
23.8.7. Klasyfikacja histologiczna raka sutka 1001
23.8.8. Profilaktyka i czynniki rokownicze raka sutka 1001
23.8.10. Chemioterapia raka sutka 1002
23.8.9. Leczenie raka sutka 1002
23.9. Niepłodność 1003
23.8.11. Radioterapia w raku sutka 1003
23.8.12. Hormonoterapia w raku sutka 1003
23.9.1. Brak owulacji 1004
23.9.2. Niewydolność ciałka żółtego 1005
23.9.3. Zespół luteinizacji niepękniętego pęcherzyka 1005
23.9.4. Niepłodność jajnikowa 1005
23.9.5. Niepłodność jajowodowa 1006
23.9.6. Niepłodność maciczna 1006
23.9.7. Niepłodność szyjkowa 1006
23.9.8. Niepłodność immunologiczna 1006
23.10. Metody kontroli płodności – antykoncepcja 1007
23.9.10. Rozpoznanie różnicowe 1007
23.9.9. Niepłodność na tle zaburzeń psychicznych i seksualnych 1007
23.10.1. Metody naturalne 1008
23.10.2. Metody mechaniczne (barierowe) 1009
23.10.3. Metody chemiczne 1010
23.10.4. Wkładki wewnątrzmaciczne (IUD) 1010
23.10.5. Antykoncepcja hormonalna 1011
23.11. Nietrzymanie moczu 1016
23.10.6. Antykoncepcja chirurgiczna 1016
23.11.1. Klasyfikacja NTM 1016
23.11.2. Diagnostyka nietrzymania moczu 1017
23.11.3. Leczenie zachowawcze wysiłkowego nietrzymania moczu 1019
23.11.4. Leczenie chirurgiczne WNM 1020
23.11.5. Leczenie naglącego nietrzymania moczu 1020
24. Objawy laryngologiczne w praktyce internistycznej Maciej Misiołek 1022
24.1. Choroba refluksowa przełyku (gastroesophageal reflux disease, GERD) 1022
24.2. Zawroty głowy 1024
24.3. Nowotwory złośliwe układu krwiotwórczego 1025
24.4. Nowotwory złośliwe układu chłonnego 1025
24.5. Cukrzyca 1026
24.6. Niewydolność nerek 1027
25. Objawy stomatologiczne w praktyce internistycznej Marta Tanasiewicz 1029
25.1. Wprowadzenie 1029
25.2. Przebarwienia zębów i ich przyczyny miejscowe oraz ogólnoustrojowe 1029
25.3. Nadmiar fluoru i toksyczność związków fluoru 1031
25.3.1. Klasyfikacja fluorozy 1033
25.4. Zmiany patologiczne w obrębie błony śluzowej jamy ustnej 1034
25.4.1. Zapalenie kątów ust, zajady (cheilitis angularis, intertrigo commissurae labiorum) 1034
25.4.2. Owrzodzenia jamy ustnej (oral ulceration) 1034
25.4.3. Zespół pieczenia jamy ustnej (stomatodynia, burning mouth syndrome, oral dysaesthesia) 1036
25.4.4. Infekcje wirusowe bez owrzodzeń 1036
25.4.5. Ból w rejonie jamy ustnej i twarzy 1037
25.4.6. Reakcje alergiczne w obszarze jamy ustnej 1039
25.4.7. Białe wykwity w obrębie błon śluzowych jamy ustnej 1040
25.4.8. Choroby gruczołów ślinowych 1041
25.4.9. Zaburzenia barwnikowe błon śluzowych jamy ustnej 1041
25.4.10. Choroby i stany ogólnoustrojowe manifestujące się zmianami w obrębie błony śluzowej jamy ustnej 1042
25.5. Stany związane z upośledzeniem odporności i ich obraz kliniczny w jamie ustnej 1043
25.6. Zmiany w przyzębiu 1043
25.5.1. Znajomość zmian w jamie ustnej spowodowanych zakażeniem HIV 1043
25.5.2. Choroby układu krwiotwórczego i limforetykularnego 1043
26. Dermatologia Ligia Brzezińska-Wcisło, Anna Lis-Święty 1046
26.1. Badanie fizykalne skóry: najczęstsze zmiany skórne (definicje, rozpoznanie różnicowe) – Ligia Brzezińska-Wcisło 1046
26.1.1. Dermatologiczne badanie chorego – semiotyka 1046
26.2. Zmiany skórne jako objaw chorób internistycznych – Ligia Brzezińska-Wcisło 1048
26.2.1. Skórne zespoły paraneoplastyczne 1048
26.2.2. Najczęstsze nabyte skórne zespoły paraneoplastyczne 1048
26.2.3. Zmiany skórne w cukrzycy 1050
26.2.4. Zmiany skórne w chorobach tarczycy 1051
26.2.5. Zmiany skórne w chorobach układu moczowego 1051
26.2.6. Zmiany skórne w chorobach przewodu pokarmowego 1052
26.3. Najczęstsze choroby przenoszone drogą kontaktów płciowych (weneryczne) – Ligia Brzezińska-Wcisło 1053
26.3.1. Kiła 1053
26.3.2. Rzeżączka 1056
26.4. Łysienie – Ligia Brzezińska-Wcisło 1058
26.3.3. Inne choroby przenoszone drogą płciową 1058
26.4.1. Łysienie plackowate 1059
26.4.2. Łysienie rozlane 1059
26.4.3. Łysienie bliznowaciejące 1060
26.4.4. Łysienie rzekomoplackowate 1061
26.4.5. Łysienie androgenowe 1061
26.4.6. Samowyrywanie włosów nawykowe 1062
26.4.7. Nieprawidłowości struktury łodygi włosa 1062
26.5. Świąd skóry – rozpoznanie różnicowe – Anna Lis-Święty 1063
26.6. Najczęstsze choroby skóry – Anna Lis-Święty 1064
26.6.1. Choroby zakaźne skóry 1064
26.6.2. Dermatozy zapalne i o podłożu immunologicznym 1066
26.6.3. Trądzik pospolity 1070
26.6.4. Trądzik różowaty 1070
26.6.5. Owrzodzenia żylne podudzi 1071
26.6.6. Nowotwory skóry, stany przedrakowe i poprzedzające wystąpienie nowotworu 1071
26.7. Leczenie miejscowe w dermatologii (zastosowanie maści, kremów itp.) – Anna Lis-Święty 1073
26.8. Najczęstsze „błędy dermatologiczne” popełniane przez internistów – Anna Lis-Święty 1073
26.8.1. Niekontrolowane stosowanie zewnętrznych preparatów kortykosteroidowych 1073
26.8.2. Łupież różowy 1074
26.8.3. Grzybica skóry gładkiej 1074
26.8.4. Grzybica paznokci 1075
26.8.5. Piodermia zgorzelinowa 1075
26.8.6. Pierwotne chłoniaki skóry 1076
27. Konsultacje internistyczne na oddziałach zabiegowych Mirosława Janowska 1077
27.1. Wprowadzenie 1077
27.1.1. Internistyczne powikłania zabiegów chirurgicznych 1078
27.2. Czynniki ryzyka powikłań okołooperacyjnych 1079
27.2.1. Czynniki ryzyka okołooperacyjnych powikłań sercowo-naczyniowych 1079
27.2.2. Czynniki ryzyka okołooperacyjnych powikłań płucno-oskrzelowych 1080
27.2.3. Czynniki ryzyka okołooperacyjnych powikłań krwotocznych 1083
27.2.4. Czynniki ryzyka okołooperacyjnych powikłań nefrologicznych 1084
27.2.5. Czynniki ryzyka okołooperacyjnych powikłań infekcyjnych 1084
27.3. Postępowanie przedoperacyjne konsultanta internisty 1085
27.3.1. Informacje ogólne 1085
27.3.2. Badania dodatkowe przed zabiegiem chirurgicznym 1086
27.3.3. Przygotowanie do zabiegu chirurgicznego chorego z niedokrwistością 1087
27.3.4. Przygotowanie do zabiegu chirurgicznego chorego z zaburzeniami hemostazy 1088
27.3.5. Przygotowanie do zabiegu chirurgicznego chorych na czerwienicę prawdziwą i nadpłytkowość samoistną 1089
27.3.6. Postępowanie okołooperacyjne u chorych z przewlekłą niedoczynnością kory nadnerczy 1090
27.3.7. Postępowanie okołooperacyjne w chorobach tarczycy 1091
27.3.8. Postępowanie okołooperacyjne z chorymi na cukrzycę 1093
27.3.9. Postępowanie okołooperacyjne z chorymi na nadciśnienie tętnicze 1094
27.3.10. Postępowanie okołooperacyjne z chorymi z implantowanymi w sercu urządzeniami elektronicznymi 1096
27.3.11. Postępowanie u chorych z okołooperacyjnymi bradyarytmiami i/lub blokami przewodzenia 1097
27.3.12. Postępowanie okołooperacyjne u chorych w starszym wieku 1097
27.4. Kwalifikacja internistyczna/kardiologiczna chorych z wadami zastawkowymi serca do zabiegów chirurgicznych innych niż kardiochirurgiczne 1098
27.4.1. Postępowanie okołooperacyjne u chorych ze stenozą aortalną 1098
27.4.2. Postępowanie okołooperacyjne u chorych ze zwężeniem lewego ujścia żylnego 1099
27.4.3. Postępowanie okołooperacyjne u chorych z niedomykalnością zastawki mitralnej i/lub aortalnej 1099
27.4.4. Profilaktyka infekcyjnego zapalenia wsierdzia w okresie okołooperacyjnym 1100
27.4.5. Zawał serca w okresie okołooperacyjnym 1101
27.4.6. Postępowanie okołooperacyjne u chorych na przewlekłą chorobę nerek 1101
27.4.7. Postępowanie okołooperacyjne u chorych na przewlekłą niewydolność wątroby/marskość wątroby 1102
27.5. Farmakologiczne strategie redukcji okołooperacyjnego ryzyka sercowo-naczyniowego 1104
27.5.1. Leczenie przeciwpłytkowe w okresie okołooperacyjnym 1104
27.5.2. Leczenie przeciwkrzepliwe w okresie okołooperacyjnym 1105
27.5.3. Zastosowanie leków beta-adrenolitycznych w okresie okołooperacyjnym 1107
27.5.4. Wpływ stosowania statyn na ryzyko okołooperacyjnych powikłań sercowo-naczyniowych 1108
27.5.5. Stosowanie leków blokujących układ renina–angiotensyna–aldosteron w okresie okołooperacyjnym 1108
27.5.6. Stosowanie leków moczopędnych w okresie okołooperacyjnym 1109
28. Podstawy medycyny paliatywnej i opieki paliatywnej Jadwiga Pyszkowska 1110
28.1. Definicja, cele, zasady i organizacja opieki paliatywnej 1110
28.2. Zasady postępowania w medycynie paliatywnej 1113
28.3. Leczenie objawowe chorych u kresu życia – wybrane problemy kliniczne 1114
28.3.1. Ból przewlekły 1114
28.3.2. Zaparcia 1119
28.4. Filozofia wsparcia egzystencjalnego w opiece paliatywnej 1122
28.3.3. Sedacja w okresie umierania 1122
28.5. Aspekty bioetyczne w opiece paliatywnej 1123
29. Technika najważniejszych zabiegów wykonywanych na oddziale chorób wewnętrznych i w ambulatorium Łukasz Bułdak, Anna Duława-Bułdak 1126
29.1. Nakłucie jamy otrzewnej 1126
29.1.1. Wskazania 1126
29.1.2. Przeciwwskazania 1126
29.1.3. Powikłania 1126
29.1.4. Opis zabiegu 1127
29.1.5. Analiza uzyskanego materiału 1127
29.2. Nakłucie jamy opłucnej 1128
29.2.1. Wskazania 1128
29.2.2. Przeciwwskazania 1128
29.2.3. Powikłania 1128
29.2.4. Opis zabiegu 1129
29.2.5. Analiza uzyskanego materiału 1129
29.3. Biopsja aspiracyjna szpiku kostnego 1130
29.2.6. Różnicowanie wysięku i przesięku opłucnowego (kryteria Lighta) 1130
29.3.1. Wskazania 1130
29.3.2. Przeciwwskazania 1130
29.3.3. Powikłania 1130
29.3.4. Opis zabiegu 1131
29.3.5. Analiza uzyskanego materiału 1131
29.4. Pobranie krwi tętniczej w celu wykonania gazometrii 1132
29.4.1. Wskazania 1132
29.4.2. Przeciwwskazania 1132
29.4.3. Powikłania 1132
29.4.4. Opis zabiegu 1132
29.5. Sonda nosowo-żołądkowa 1133
29.4.5. Analiza uzyskanego materiału 1133
29.5.1. Wskazania 1133
29.5.2. Przeciwwskazania 1133
29.5.3. Powikłania 1134
29.5.4. Opis zabiegu 1134
29.5.5. Analiza uzyskanego materiału 1134
29.6. Cewnikowanie pęcherza moczowego u mężczyzny 1135
29.6.1. Wskazania 1135
29.6.2. Przeciwwskazania 1135
29.6.3. Powikłania 1135
29.6.4. Opis zabiegu 1135
29.7. Intubacja dotchawicza 1136
29.6.5. Analiza uzyskanego materiału 1136
29.7.1. Wskazania 1136
29.7.2. Przeciwwskazania 1136
29.7.3. Powikłania 1137
29.7.4. Opis zabiegu 1137
29.8. Wkłucie centralne 1138
29.7.5. Analiza uzyskanego materiału 1138
29.8.1. Wskazania 1138
29.8.2. Przeciwwskazania 1138
29.8.3. Powikłania 1138
29.8.4. Opis zabiegu 1139
29.8.5. Analiza uzyskanego materiału 1139
30. Gastroenterologia Marek Hartleb, Ewa Nowakowska-Duława 1140
30.1. Diagnostyka gastroenterologiczna – Ewa Nowakowska-Duława 1140
30.2. Choroby przełyku – Ewa Nowakowska-Duława 1152
30.2.1. Objawy 1152
30.2.2. Diagnostyka 1152
30.2.3. Zmiany na podłożu anatomicznym 1153
30.2.4. Zaburzenia motoryki przełyku 1154
30.2.5. Zapalenia przełyku 1156
30.2.6. Nowotwory przełyku 1163
30.2.7. Ciało obce w przełyku (corpus alienum oesophagi) 1165
30.2.8. Oparzenie przełyku (combustio oesophagi, oesophagitis corrosiva) 1166
30.2.9. Pourazowe uszkodzenia przełyku 1167
30.3. Choroby żołądka – Ewa Nowakowska-Duława 1168
30.3.1. Wprowadzenie 1168
30.3.2. Zapalenie żołądka 1168
30.3.3. Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy (morbus ulcerosus ventriculi et duodeni) 1172
30.3.4. Zespół Zollingera–Ellisona (syndroma Zollinger–Ellison) 1180
30.3.5. Dyspepsja czynnościowa (non-ulcer dyspepsia, NUD) 1180
30.3.6. Nowotwory żołądka 1181
30.4. Choroby jelita cienkiego – Ewa Nowakowska-Duława 1191
30.4.1. Wprowadzenie 1191
30.4.2. Wady rozwojowe 1192
30.4.3. Wrodzone zaburzenia wchłaniania 1193
30.4.4. Wtórne zaburzenia trawienia i wchłaniania 1193
30.4.5. Choroba trzewna 1194
30.4.6. Zapalenia jelita cienkiego 1198
30.4.7. Choroba Leśniowskiego–Crohna – zob. choroby jelita grubego 1203
30.4.8. Nowotwory 1203
30.4.9. Enteropatia z utratą białka 1206
30.4.10. Niedokrwienna choroba jelit 1207
30.4.11. Zespół krótkiego jelita 1208
30.4.12. Zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (small intestine bacterial overgrowth, SIBO) 1209
30.5. Choroby jelita grubego – Ewa Nowakowska-Duława 1211
30.5.1. Zaburzenia rozwojowe 1211
30.5.2. Uchyłki, uchyłkowatość i choroba uchyłkowa jelita grubego (diverticula, diverticulosis coli) 1212
30.5.3. Zaparcie (constipatio) (zob. też rozdz. 5.14) 1214
30.5.4. Zespół jelita drażliwego (colon irritabile, irritable bowel syndrome, IBS) 1216
30.5.5. Nieswoiste zapalne choroby jelit 1218
30.5.6. Inne zapalenia jelita grubego 1231
30.5.7. Endometrioza jelitowa (endometriosis) 1233
30.5.8. Polipy i zespoły polipowatości jelita grubego 1233
30.5.9. Rak jelita grubego (carcinoma coli, colorectal cancer, CRC) 1237
30.6. Krwawienie z przewodu pokarmowego – Ewa Nowakowska-Duława 1241
30.6.1. Wprowadzenie 1241
30.6.2. Krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego 1241
30.6.3. Krwawienie z dolnego i środkowego odcinka przewodu pokarmowego (dopp) 1244
30.7. Choroby wątroby – Marek Hartleb 1247
30.7.1. Marskość wątroby 1247
30.7.2. Niealkoholowa choroba stłuszczeniowa wątroby 1262
30.7.3. Alkoholowa choroba wątroby 1265
30.7.4. Wirusowe zapalenie wątroby typu B (WZW typu B) 1270
30.7.5. Wirusowe zapalenie wątroby typu C 1273
30.7.6. Choroby autoimmunologiczne wątroby 1275
30.7.7. Choroby naczyniowe wątroby 1279
30.7.8. Wrodzona hemochromatoza 1281
30.7.9. Choroba Wilsona 1284
30.7.10. Ostra niewydolność wątroby 1286
30.8. Choroby dróg żółciowych – Ewa Nowakowska-Duława 1289
30.8.1. Kamica żółciowa 1290
30.8.2. Zapalenie pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych 1300
30.8.3. Pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych 1303
30.8.4. Nowotwory pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych 1305
30.8.5. Wady i choroby wrodzone dróg żółciowych 1313
30.9. Choroby trzustki – Ewa Nowakowska-Duława 1316
30.9.1. Wprowadzenie 1316
30.9.2. Zapalenie trzustki 1318
30.9.3. Mukowiscydoza – włókniejące torbielowate zapalenie trzustki 1334
30.9.4. Torbiele trzustki 1334
30.9.5. Nowotwory trzustki 1336
31. Choroby układu oddechowego Władysław Pierzchała 1345
31.1. Podstawowe pojęcia i badania dodatkowe 1345
31.2. Obturacyjny bezdech we śnie (OBS) 1346
31.2.1. Definicja i epidemiologia 1346
31.2.2. Czynniki ryzyka 1347
31.2.3. Etiologia i patogeneza 1347
31.2.4. Objawy, rozpoznanie i różnicowanie 1347
31.2.5. Powikłania 1348
31.2.6. Leczenie niefarmakologiczne 1348
31.3. Zakażenia układu oddechowego 1349
31.3.1. Zapalenie płuc 1349
31.3.2. Ropień płuca 1355
31.3.3. Ropniak opłucnej 1356
31.4. Rozstrzenia oskrzeli 1357
31.4.1. Definicja i etiologia 1357
31.4.2. Patofizjologia 1358
31.4.3. Objawy i rozpoznanie 1358
31.5. Gruźlica i inne mikobakteriozy 1359
31.4.4. Powikłania i wskazania 1359
31.4.5. Leczenie 1359
31.5.1. Gruźlica płuc 1359
31.5.2. Gruźlica pozapłucna 1364
31.5.3. Mikobakteriozy niegruźlicze 1366
31.6. Choroby obturacyjne płuc 1367
31.6.1. Astma oskrzelowa 1367
31.6.2. Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) 1367
31.6.3. Mukowiscydoza 1374
31.7. Choroby restrykcyjne płuc 1376
31.7.1. Choroby śródmiąższowe 1376
31.7.2. Częste choroby śródmiąższowe 1379
31.8. Pylice 1383
31.8.1. Definicja, epidemiologia i etiologia 1383
31.8.2. Czynniki i grupy ryzyka 1384
31.8.3. Objawy, rozpoznanie, badania dodatkowe i powikłania 1384
31.8.4. Najważniejsze pylice 1384
31.9. Objawy płucne chorób układowych 1387
31.9.1. Reumatoidalne zapalenie stawów 1387
31.9.2. Twardzina układowa 1388
31.9.3. Toczeń rumieniowaty układowy 1388
31.9.4. Zespół Sjögrena 1389
31.9.5. Zapalenie wielomięśniowe i skórno-mięśniowe 1389
31.9.6. Mieszana choroba tkanki łącznej 1389
31.10. Choroby naczyniowe 1390
31.10.1. Zator tętnicy płucnej 1390
31.10.2. Nadciśnienie płucne 1392
31.11. Nowotwory płuca 1394
31.11.1. Rak płuca 1394
31.11.2. Międzybłoniak opłucnej 1397
31.12. Choroby opłucnej 1398
31.11.3. Przerzuty nowotworowe w płucach 1398
31.12.1. Płyn w jamie opłucnej 1398
31.13. Niefarmakologiczne, nieinwazyjne metody leczenia w chorobach układu oddechowego 1400
31.13.1. Leczenie tlenem 1400
31.13.2. Hiperbaryczne leczenie tlenem 1401
31.13.3. Leczenie Heliosem (hel i tlen) 1401
31.14. Rehabilitacja 1402
31.13.4. Aerozoloterapia 1402
31.13.5. Wentylacja mechaniczna nieinwazyjna (non-invasive ventilation, NIV) 1402
32. Choroby zakaźne Anna Boroń-Kaczmarska, Monika Bociąga-Jasik, Maria Gańczak, Aleksander M. Garlicki, Lucjan Kępa, Maciej Kondrusik, Włodzimierz Mazur, Barbara Oczko-Grzesik, Sławomir A. Pancewicz, Barbara Sobala-Szczygieł, Alicja Wiercińska-Drapało 1404
32.1. Podstawy epidemiologii chorób zakaźnych – Maria Gańczak 1404
32.1.1. Wprowadzenie 1404
32.1.2. Epidemiologia i główne cechy chorób zakaźnych 1406
32.1.3. Kontrola chorób zakaźnych 1408
32.2. Profilaktyka chorób zakaźnych – Maciej Kondrusik 1410
32.3. Postępowanie po ekspozycji zawodowej – Anna Boroń-Kaczmarska 1413
32.3.1. Ekspozycja zawodowa i choroba zawodowa 1413
32.3.2. Profilaktyka przedekspozycyjna 1415
32.3.3. Profilaktyka poekspozycyjna 1415
32.4. Medycyna podróży – wybrane zagadnienia – Lucjan Kępa, Barbara Oczko-Grzesik 1417
32.4.1. Wprowadzenie 1417
32.4.2. Biegunka podróżnych 1421
32.4.3. Leiszmanioza 1423
32.4.4. Malaria (zimnica) 1424
32.4.5. Gorączka u chorego po powrocie z tropiku 1430
32.5. Szczególnie niebezpieczne choroby zakaźne – Alicja Wiercińska-Drapało 1431
32.5.1. SARS (severe acute respiratory syndrome – zespół ostrej ciężkiej niewydolności oddechowej) 1432
32.5.2. MERS (Middle East respiratory syndrome – bliskowschodni zespół niewydolności oddechowej) 1434
32.5.3. Gorączka krwotoczna Ebola 1436
32.5.4. Uwagi ogólne dotyczące postępowania w przypadku podejrzenia/rozpoznania choroby zakaźnej szczególnie niebezpiecznej – opracowane przez Główny Inspektorat Sanitarny (www.gis.gov.pl) 1438
32.6. Zakażenie HIV i AIDS – Aleksander M. Garlicki, Monika Bociąga-Jasik 1439
32.6.1. Informacje ogólne 1439
32.6.2. Obraz kliniczny zakażenia HIV 1440
32.6.3. Ostra choroba retrowirusowa 1440
32.6.4. Przewlekła faza zakażenia HIV 1443
32.6.5. Wybrane powikłania infekcyjne spotykane w przewlekłej fazie zakażenia HIV 1447
32.6.6. Diagnostyka zakażenia HIV 1449
32.6.7. Zasady rozpoczynania terapii antyretrowirusowej 1452
32.6.8. Profilaktyka zakażeń oportunistycznych 1453
32.6.9. Powikłania metaboliczne i działania niepożądane cART 1453
32.7. Wirusowe zapalenie wątroby typu A (WZW typu A) – Barbara Sobala-Szczygieł 1454
32.7.1. Etiologia 1454
32.7.2. Patogeneza 1454
32.7.3. Przebieg choroby 1455
32.7.4. Diagnostyka 1456
32.7.5. Leczenie 1456
32.7.6. Zdrowienie 1457
32.7.7. Diagnostyka różnicowa 1457
32.7.8. Profilaktyka czynna WZW typu A 1457
32.7.9. Profilaktyka bierna WZW typu A 1458
32.8. Wirusowe zapalenie wątroby typu B (WZW typu B) – Anna Boroń-Kaczmarska 1459
32.8.1. Wprowadzenie 1459
32.8.2. Wirus zapalenia wątroby typu B (hepatitis B virus, HBV) 1459
32.8.3. Epidemiologia zakażeń HBV 1460
32.8.4. Patomechanizm uszkodzenia wątroby 1460
32.8.5. Obraz kliniczny zakażenia HBV 1460
32.8.6. Rozpoznawanie przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby typu B 1464
32.8.7. Leczenie przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby typu B 1466
32.9. Zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu C – Włodzimierz Mazur 1467
32.9.1. Definicja 1467
32.9.2. Epidemiologia 1467
32.9.3. Drogi przenoszenia 1468
32.9.4. Etiologia 1469
32.9.5. Patofizjologia 1470
32.9.6. Przebieg naturalny i obraz kliniczny zakażenia HCV 1471
32.9.7. Diagnostyka 1473
32.9.8. Rozpoznanie i różnicowanie 1473
32.9.9. Leczenie 1474
32.9.10. Rokowanie 1475
32.9.11. Profilaktyka i zapobieganie 1475
32.10. Choroby przenoszone przez kleszcze 1476
32.10.1. Borelioza z Lyme – Sławomir A. Pancewicz 1476
32.10.2. Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) – Maciej Kondrusik 1485
32.10.3. Wybrane riketsjozy przenoszone przez kleszcze – Lucjan Kępa, Barbara Oczko-Grzesik 1489
32.11. Zasady racjonalnego stosowania antybiotyków – Anna Boroń-Kaczmarska 1491
32.11.1. Wprowadzenie 1491
32.11.2. Wskazania do antybiotykoterapii 1492
32.11.3. Wybór antybiotyku 1492
33. Interakcje lekowe Bogusław Okopień, Łukasz Bułdak, Marcin Basiak 1495
33.1. Interakcje międzylekowe – Łukasz Bułdak, Marcin Basiak 1495
33.1.1. Interakcje farmakodynamiczne 1497
33.1.2. Interakcje farmakokinetyczne 1497
33.2. Interakcje związane ze stylem życia – Marcin Basiak, Łukasz Bułdak 1499
33.2.1. Dieta 1499
33.2.2. Używki 1500
33.3. Leki stosowane w chorobach układu krążenia – Łukasz Bułdak 1501
33.3.1. Hipertensjologia 1501
33.3.2. Digoksyna, amiodaron, dronedaron, werapamil 1503
33.3.3. Leki hipolipemizujące 1504
33.3.4. Leki przeciwzakrzepowe 1504
33.3.5. Leki przeciwpłytkowe 1505
33.4. Leki przeciwbakteryjne – Marcin Basiak 1506
33.4.1. Interakcje antybiotyków β-laktamowych 1506
33.4.2. Interakcje antybiotyków aminoglikozydowych 1507
33.4.3. Tetracykliny 1507
33.4.4. Interakcje makrolidów 1507
33.4.5. Interakcje linkozamidów 1508
33.4.6. Interakcje fluorochinolonów 1508
33.4.7. Interakcje sulfonamidów i trimetoprimu 1509
33.4.8. Interakcje nitroimidazoli 1509
33.5. Leki przeciwzapalne, immunosupresyjne i immunomodulujące – Łukasz Bułdak 1510
33.6. Podsumowanie – Łukasz Bułdak 1511
Ilustracje barwne 1512
Skorowidz 1532