"Vademecum medycyny wewnętrznej"

Identyfikator Librowy: 140054

Spis treści

Przedmowa 10

Wykaz najważniejszych skrótów 44

1. Wprowadzenie do medycyny klinicznej. Wybrane zagadnienia etyki lekarskiej Jan Duława 66

1.1. Co to jest medycyna? 66

1.2. Wymagania wobec lekarza 66

1.2.1. Karta Lekarza 67

1.2.2. Zasady współpracy lekarza z przemysłem 69

1.2.3. Powiązania finansowe między lekarzami a przemysłem medycznym 70

2. Postępowanie z pacjentem ambulatoryjnym Jan Duława 71

2.1. Okresowe badania stanu zdrowia 71

2.1.1. Okresowe badania stanu zdrowia osoby młodej 72

2.1.2. Okresowe badania stanu zdrowia osoby w średnim wieku 72

2.2. Badania przesiewowe 73

2.1.3. Okresowe badania stanu zdrowia u osób w starszym wieku 73

2.2.1. Rak sutka 74

2.2.2. Rak jelita grubego i odbytnicy 74

2.2.3. Rak szyjki macicy 75

2.2.4. Pozostałe nowotwory 75

2.2.5. Nadciśnienie tętnicze 76

2.2.6. Dyslipidemia 76

2.2.7. Cukrzyca 76

2.2.8. Osteoporoza 77

2.2.9. Inne schorzenia 77

2.3. Informacje dotyczące stylu życia 78

2.4. Trudny pacjent 80

3. Główne czynniki warunkujące zdrowie i najważniejsze czynniki ryzyka chorób Jan Duława 82

3.1. Wprowadzenie 82

3.2. Prewencja pierwotna 82

3.3. Palenie papierosów 83

3.3.1. Rys historyczny 83

3.3.2. Epidemiologia 84

3.3.3. Interakcje dymu tytoniowego z lekami 86

3.3.4. Papierosy o zmniejszonej zawartości substancji smolistych i nikotyny (tzw. light) 86

3.3.5. Alternatywne sposoby palenia tytoniu 87

3.3.6. Papieros elektroniczny (e-papieros) 87

3.3.7. Zaprzestanie palenia 88

3.4. Nadużywanie alkoholu 89

3.4.1. Picie ryzykowne 89

3.4.2. Picie szkodliwe 90

3.4.3. Uzależnienie od alkoholu 90

3.4.4. Epidemiologia 91

3.4.5. Postępowanie z chorym nadużywającym alkoholu 91

3.4.6. Choroby wywołane przez alkohol 92

3.5. Aktywność fizyczna 95

3.4.7. Podsumowanie 95

3.5.1. Rodzaje wysiłku fizycznego i zalecenia dotyczące jego stosowania 96

3.5.2. Korzyści zdrowotne wysiłku fizycznego 96

3.5.3. Działania niepożądane wysiłku fizycznego 97

3.5.4. Podsumowanie 97

3.6. Ryzykowne zachowania seksualne 98

4. Epidemiologia – podstawowe zagadnienia Jan E. Zejda 99

4.1. Rola epidemiologii w naukach medycznych 99

4.1.1. Definicja epidemiologii 99

4.1.2. Zadania epidemiologii 99

4.2. Badania epidemiologiczne 101

4.1.3. Podział epidemiologii 101

4.2.1. Epidemiologiczne badania opisowe 102

4.2.2. Epidemiologiczne badania analityczne 104

4.3. Ocena zależności przyczynowo-skutkowej w epidemiologii 108

4.4. Epidemiologia kliniczna 108

4.5. Dobra praktyka epidemiologiczna 111

5. Diagnostyka różnicowa najważniejszych objawów podmiotowych i przedmiotowych Jan Duława, Anna Duława-Bułdak, Łukasz Bułdak 114

5.1. Bóle głowy 115

5.1.1. Określenie i epidemiologia 115

5.1.2. Podział kliniczny bólów głowy 115

5.1.3. Objawy i okoliczności alarmowe 116

5.1.4. Objawy, okoliczności oraz choroby towarzyszące sugerujące bóle głowy o poważnym rokowaniu 116

5.2. Bóle w klatce piersiowej 117

5.1.5. Uwagi końcowe 117

5.2.1. Przyczyny bólu w klatce piersiowej 118

5.2.2. Uwagi końcowe 124

5.3. Ból brzucha 125

5.3.1. Najczęstsze przyczyny ostrego bólu brzucha 125

5.3.2. Najczęstsze przyczyny przewlekłego bólu brzucha 125

5.3.3. Uwagi ogólne 127

5.3.4. Rozpoznanie różnicowe bólów brzucha 127

5.3.5. Objawy współistniejące z bólem brzucha 130

5.3.6. Badania laboratoryjne i obrazowe u chorego z bólem brzucha 130

5.4. Ból w okolicy lędźwiowej 131

5.3.7. Uwagi końcowe 131

5.4.1. Przyczyny 132

5.4.2. Objawy lub okoliczności alarmujące, sugerujące obecność choroby wymagającej pilnej interwencji lekarskiej 133

5.4.3. Objawy lub okoliczności towarzyszące, ułatwiające rozpoznanie różnicowe 133

5.5. Zawroty głowy i inne zaburzenia równowagi 134

5.4.4. Uwagi ogólne 134

5.4.5. Podsumowanie 134

5.5.1. Schemat różnicowania zaburzeń równowagi 135

5.5.2. Postępowanie 136

5.5.3. Przyczyny zawrotów głowy z uwzględnieniem towarzyszących objawów alarmowych 136

5.5.4. Cechy zawrotów głowy (vertigo) wskazujące na możliwe rozpoznania 136

5.5.5. Objawy towarzyszące wskazujące na możliwe rozpoznania 137

5.5.6. Okoliczności wskazujące na możliwe rozpoznania 137

5.5.7. Objawy współistniejące z zaburzeniem równowagi (dysequilibrium) wskazujące na możliwe rozpoznanie 137

5.5.8. Uczucie pustki w głowie (lightheadness) 138

5.5.9. Schemat diagnostyczny układowych zawrotów głowy (vertigo) 138

5.6. Omdlenie 139

5.5.10. Uwagi końcowe 139

5.6.1. Definicje 139

5.6.2. Przyczyny 139

5.6.3. Kolejność postępowania diagnostycznego 141

5.6.4. Uwagi końcowe 142

5.7. Gorączka 144

5.7.1. Najczęstsze przyczyny gorączek – wskazówki ułatwiające rozpoznanie 145

5.8. Zmęczenie 149

5.7.2. Uwagi końcowe 149

5.8.1. Rodzaje zmęczenia i jego przyczyny 149

5.8.2. Objawy towarzyszące zmęczeniu 150

5.8.3. Zespół przewlekłego zmęczenia 151

5.9. Powiększenie węzłów chłonnych (limfadenopatia) 152

5.9.1. Określenie 152

5.9.2. Przyczyny 152

5.9.3. Objawy alarmowe 153

5.9.4. Objawy i okoliczności mogące naprowadzić na rozpoznanie 154

5.9.5. Objawy towarzyszące, sugerujące rozpoznanie 154

5.9.6. Elementy, które należy uwzględnić w badaniu fizykalnym węzłów chłonnych 155

5.10. Obrzęki 156

5.10.1. Określenie 156

5.9.7. Uwagi końcowe 156

5.10.2. Przyczyny 157

5.10.3. Wstęp do rozpoznania różnicowego 158

5.10.4. Ustalenie (wykluczenie) chorób zagrażających życiu 158

5.10.5. Rozpoznanie różnicowe uwzględniające patofizjologię obrzęków 158

5.10.6. Uwagi końcowe 163

5.11. Duszności 164

5.11.1. Etiologia 164

5.11.2. Przyczyny duszności ostrej, wymagającej szybkiego wdrożenia leczenia 166

5.11.3. Objawy lub okoliczności towarzyszące duszności, wskazujące na choroby zagrażające życiu 167

5.11.4. Objawy lub okoliczności towarzyszące duszności przewlekłej wskazujące na możliwe rozpoznanie 168

5.12. Kaszel 169

5.11.5. Uwagi końcowe 169

5.12.1. Najczęstsze przyczyny kaszlu przewlekłego 170

5.12.2. Objawy alarmujące towarzyszące kaszlowi, które mogą sugerować chorobę zagrażającą życiu 171

5.12.3. Objawy lub okoliczności towarzyszące przewlekłemu kaszlowi sugerujące rozpoznanie 171

5.13. Nudności i wymioty 172

5.12.4. Uwagi końcowe 172

5.13.1. Przyczyny nudności i wymiotów 173

5.13.2. Objawy alarmowe towarzyszące nudnościom i wymiotom, wskazujące na chorobę, która może stanowić zagrożenie życia 174

5.13.3. Podstawowe zasady postępowania 174

5.13.4. Objawy i okoliczności towarzyszące ułatwiające rozpoznanie przyczyn nudności i wymiotów 175

5.14. Zaparcia 176

5.13.5. Inne ważne okoliczności, które należy uwzględnić w rozpoznaniu różnicowym nudności i wymiotów 176

5.13.6. Uwagi końcowe 176

5.14.1. Definicje 176

5.14.2. Przyczyny 177

5.14.3. Diagnostyka różnicowa zaparć 179

5.15. Biegunka 181

5.14.4. Uwagi końcowe 181

5.15.1. Określenie i epidemiologia 181

5.15.2. Podział i etiologia 181

5.15.3. Zasady postępowania z chorym z biegunką 183

5.16. Dysuria 185

5.15.4. Uwagi końcowe 185

5.16.1. Przyczyny 186

5.16.2. Objawy lub okoliczności towarzyszące, które mogą wskazywać na przyczynę dysurii 187

5.17. Zmniejszenie masy ciała 188

5.16.3. Uwagi końcowe 188

5.17.1. Definicja 188

5.17.2. Zamierzone zmniejszenie masy ciała 189

5.17.3. Niezamierzone zmniejszenie masy ciała 189

5.17.4. Objawy alarmowe u chorego z patologicznym zmniejszaniem masy ciała 191

5.17.5. Okoliczności lub objawy towarzyszące zmniejszeniu masy ciała, które mogą sugerować rozpoznanie 191

5.18. Zwiększenie masy ciała 192

5.17.6. Uwagi końcowe, rokowanie 192

5.18.1. Przyczyny 192

5.18.2. Objawy wskazujące na możliwe przyczyny zwiększenia masy ciała 194

5.18.3. Okoliczności ułatwiające określenie przyczyny zwiększenia masy ciała 194

5.18.4. Objawy wskazujące na endokrynne przyczyny zwiększenia masy ciała 194

6. Interpretacja podstawowych badań laboratoryjnych i testów diagnostycznych Jan Duława 196

6.1. Wprowadzenie 196

6.2. Pojęcie wyniku prawidłowego i nieprawidłowego 197

6.3. Diagnostyka laboratoryjna chorób układu sercowo-naczyniowego 198

6.3.1. Kinaza kreatynowa (CK)/kinaza fosfokreatynowa (CPK) 198

6.3.2. Troponiny 199

6.3.3. Peptydy natriuretyczne 200

6.4. Monitorowanie leczenia przeciwzakrzepowego i rozpoznawanie żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej 201

6.4.1. Czas protrombinowy (PT) 201

6.4.2. Czas częściowej tromboplastyny po aktywacji (aPTT) 202

6.5. Morfologia krwi obwodowej 203

6.4.3. Stężenie dimeru D 203

6.5.1. Erytrocyty (krwinki czerwone) 203

6.5.2. Stężenie hemoglobiny 204

6.5.3. Wartość hematokrytowa (hematokryt, Ht) 204

6.5.4. Retikulocyty 204

6.5.5. Leukocyty (krwinki białe) 205

6.6. Gospodarka żelazowa 207

6.5.6. Trombocyty (krwinki płytkowe, płytki krwi) 207

6.6.1. Stężenie żelaza w surowicy 207

6.6.2. Stężenie transferryny, całkowita zdolność wiązania żelaza (TIBC) i wysycenie transferryny 208

6.7. Białka krwi 209

6.6.3. Stężenie ferrytyny 209

6.7.1. Rozdział elektroforetyczny białek krwi 209

6.7.2. Białka ostrej fazy 211

6.8. Badania laboratoryjne w zakresie gospodarki węglowodanowej 213

6.8.1. Glukoza 213

6.8.2. Hemoglobina glikowana (HbA1c) 215

6.9. Gazometria i pulsoksymetria 216

6.8.3. Fruktozamina (glikowana albumina) 216

6.8.4. Peptyd C 216

6.9.1. Gazometria 216

6.10. Badania enzymatyczne (określające aktywność osoczową enzymów) 218

6.9.2. Pulsoksymetria 218

6.10.1. Aminotransferazy (transaminazy) 219

6.10.2. Gamma-glutamylotranspeptydaza (GGTP) 220

6.10.3. Fosfataza zasadowa (FZ) 221

6.10.4. Dehydrogenaza mleczanowa (LDH) 223

6.10.5. Amylaza 223

6.10.6. Lipaza 224

6.10.7. Fosfataza kwaśna (FK) 224

6.11. Bilirubina 225

6.12. Lipidy (tłuszczowce) krwi (cholesterol, triglicerydy) 226

6.12.1. Cholesterol 227

6.12.2. Triglicerydy (TG) 228

6.13. Wskaźniki czynności nerek 229

6.13.1. Stężenie kreatyniny w surowicy 229

6.13.2. Szacowana wielkość przesączania kłębuszkowego (eGFR) 229

6.14. Badanie ogólne moczu 230

6.13.3. Stężenie mocznika w surowicy 230

6.13.4. Stężenie kwasu moczowego w surowicy 230

6.13.5. Stężenie cystatyny C w surowicy 230

6.14.1. Sposób pobierania moczu 231

6.14.2. Sposoby badania moczu 231

6.14.3. Właściwości fizyczne moczu 231

6.15. Podstawowe badania hormonalne 236

6.15.1. Oś przysadkowo-tarczycowa 237

6.15.2. Oś przysadkowo-nadnerczowa 238

6.15.3. Układ renina–angiotensyna–aldosteron (RAA) 240

7. Resuscytacja krążeniowo-oddechowa Hanna Misiołek, Radosław Marciniak, Przemysław Jałowiecki 242

7.1. Epidemiologia oraz rys historyczny 242

7.2. Resuscytacja krążeniowo-oddechowa osoby dorosłej 243

7.2.1. Podstawowe definicje 243

7.2.2. Nagłe zatrzymanie krążenia 244

7.2.3. Podstawowe zabiegi resuscytacyjne (Basic Life Support, BLS) 245

7.2.4. Zaawansowane zabiegi resuscytacyjne (Advanced Life Support, ALS) 250

7.2.5. Rozstrzygające czynności przedłużania życia 254

7.3. Algorytmy postępowania reanimacyjnego 255

7.4. Etyczne aspekty resuscytacji 259

7.5. Postępowanie w zadławieniu (foreign body airway obturation, FBAO) 260

8. Kardiologia Mariusz Skowerski, Maciej Haberka, Zbigniew Gąsior, Andrzej Kułach, Romuald Twardowski, Ewa Jastrzębska-Maj 262

8.1. Podstawy diagnostyki – Mariusz Skowerski 262

8.1.1. Elektrokardiogram 262

8.1.2. Badanie echokardiograficzne 267

8.1.3. Koronarografia 268

8.2. Miażdżyca – Mariusz Skowerski 270

8.3. Choroba niedokrwienna serca (ChNS): stabilna, niestabilna, zawał i jego powikłania – Maciej Haberka, Zbigniew Gąsior 271

8.3.1. Definicja i klasyfikacja 271

8.3.2. Epidemiologia 273

8.3.3. Etiologia, patofizjologia i przyczyny ChNS 273

8.3.4. Stabilne zespoły wieńcowe 274

8.3.5. Dławica piersiowa stabilna 274

8.3.6. Dławica piersiowa mikronaczyniowa (sercowy zespół X) 282

8.3.7. Dławica piersiowa związana z mostkiem mięśniowym 282

8.3.8. Ostry zespół wieńcowy 283

8.3.10. Wstrząs kardiogenny 294

8.3.9. Dławica naczynioskurczowa (odmienna, Prinzmetala) 294

8.4. Zaburzenia rytmu serca oraz zaburzenia przewodzenia i automatyzmu – Andrzej Kułach, Zbigniew Gąsior 296

8.4.1. Nadkomorowe zaburzenia rytmu serca 297

8.4.2. Komorowe zaburzenia rytmu serca 302

8.4.3. Zaburzenia automatyzmu i przewodzenia 304

8.4.4. Podstawy elektroterapii 306

8.5. Stany zapalne – Romuald Twardowski 311

8.5.1. Infekcyjne zapalenie wsierdzia 311

8.5.2. Zapalenie mięśnia sercowego 315

8.5.3. Zapalenie osierdzia 317

8.6. Wady serca – Zbigniew Gąsior 319

8.6.1. Wady zastawkowe serca 319

8.6.2. Wady wrodzone serca 332

8.7. Przewlekła niewydolność serca – Zbigniew Gąsior, Romuald Twardowski 338

8.7.1. Definicja 338

8.7.2. Epidemiologia i etiologia 338

8.7.3. Patofizjologia 338

8.7.4. Diagnostyka 338

8.7.5. Leczenie 340

8.8. Omdlenia i hipotensja – Ewa Jastrzębska-Maj 343

8.8.1. Omdlenia 343

8.8.2. Hipotensja 346

8.9. Układ sercowo-naczyniowy w chorobach gruczołów dokrewnych – Ewa Jastrzębska-Maj 347

8.9.1. Choroby tarczycy 347

8.10. Choroby serca a cukrzyca – Ewa Jastrzębska-Maj 349

8.11. Choroby serca w okresie ciąży – Ewa Jastrzębska-Maj 350

8.11.1. Nadciśnienie tętnicze 352

8.11.2. Wady i choroby serca 352

9. Nadciśnienie tętnicze Michał Holecki, Dorota Strzałkowska, Jan Duława 355

9.1. Wprowadzenie 355

9.2. Nadciśnienie tętnicze pierwotne 355

9.2.1. Definicja i klasyfikacja 355

9.2.2. Epidemiologia 356

9.2.3. Patogeneza 357

9.2.4. Diagnostyka i rozpoznanie 358

9.2.5. Przebieg i powikłania nadciśnienia tętniczego 360

9.2.6. Leczenie chorych na nadciśnienie tętnicze pierwotne 362

9.3. Nadciśnienie tętnicze wtórne 378

10. Alergia Barbara Rogala 379

10.1. Wprowadzenie 379

10.2. Klasyczna klasyfikacja reakcji nadwrażliwości według Gella i Coombsa 380

10.2.1. Reakcja typu natychmiastowego (typ I) 380

10.2.2. Reakcja typu cytotoksycznego (typ II) 380

10.2.3. Reakcja typu kompleksów immunologicznych (typ III) 380

10.3. Metody diagnostyczne stosowane w praktyce alergologicznej 381

10.2.4. Reakcja typu komórkowego (typ IV) 381

10.3.1. Testy skórne 381

10.3.2. Oznaczanie stężeń IgE, tryptazy, inhibitora C1q dopełniacza oraz składowych dopełniacza w surowicy krwi 382

10.3.3. Narządowo swoiste próby prowokacyjne 384

10.3.4. Próby prowokacyjne w alergii pokarmowej 385

10.3.5. Próby prowokacyjne w alergii na leki 385

10.3.6. Testy ekspozycyjne w pokrzywce przewlekłej i obrzęku naczynioruchowym 386

10.3.7. Spirometria 386

10.3.8. Rynomanometria 387

10.4. Anafilaksja 388

10.4.1. Patogeneza 388

10.4.2. Przyczyny 388

10.5. Alergiczny nieżyt nosa (ANN) 389

10.4.3. Leczenie 389

10.4.4. Profilaktyka 389

10.5.1. Alergiczny nieżyt nosa okresowy 389

10.6. Astma oskrzelowa 390

10.5.2. Alergiczny nieżyt nosa przewlekły 390

10.5.3. Leczenie 390

10.6.1. Definicje 391

10.6.2. Występowanie 391

10.6.3. Przyczyny 391

10.7. Atopowe zapalenie skóry (AZS) 392

10.6.4. Leczenie 392

10.7.1. Przyczyny 392

10.7.2. Przebieg 393

10.7.3. Badania dodatkowe 393

10.7.4. Rokowanie 393

10.7.5. Leczenie 393

10.8. Pokrzywka 394

10.8.1. Postaci pokrzywki 394

10.8.2. Postępowanie diagnostyczne 395

10.8.3. Leczenie 395

10.8.4. Rokowanie 395

10.9. Obrzęk angioneurotyczny (obrzęk naczynionerwowy) 396

10.9.1. Rozpoznanie 396

10.9.2. Leczenie 396

10.9.3. Profilaktyka 396

10.10. Alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych 397

10.11. Choroba posurowicza 397

10.10.1. Czynniki etiologiczne 397

10.10.2. Objawy 397

10.10.3. Badania 397

10.10.4. Leczenie 397

10.12. Swoista immunoterapia alergenowa (sITA) 398

10.11.1. Przyczyny 398

10.11.2. Objawy 398

10.11.3. Badania laboratoryjne 398

10.11.4. Leczenie 398

10.12.1. Wskazania i przeciwwskazania 398

10.13. Alergia na jad owadów błonkoskrzydłych 399

10.12.2. Bezpieczeństwo 399

10.13.1. Diagnostyka 400

10.13.2. Profilaktyka 400

10.14. Podsumowanie 401

10.13.3. Leczenie 401

11. Hematologia Grzegorz Helbig, Sławomira Kyrcz-Krzemień 403

11.1. Niedokrwistości 403

11.1.1. Definicja 403

11.1.2. Etiopatogeneza 403

11.1.3. Klasyfikacja niedokrwistości 404

11.1.4. Obraz kliniczny 404

11.2. Niedokrwistość z niedoboru żelaza 405

11.1.5. Diagnostyka 405

11.2.1. Definicja i epidemiologia 405

11.2.2. Etiologia 405

11.2.3. Diagnostyka 405

11.3. Niedokrwistości megaloblastyczne 406

11.4. Niedokrwistość chorób przewlekłych 406

11.2.4. Leczenie 406

11.3.1. Definicja i epidemiologia 406

11.3.2. Etiologia 406

11.3.3. Diagnostyka 406

11.3.4. Leczenie 406

11.4.1. Definicja i epidemiologia 406

11.5. Niedokrwistości hemolityczne 407

11.4.2. Etiologia 407

11.4.3. Diagnostyka 407

11.4.4. Leczenie 407

11.5.1. Definicja i epidemiologia 407

11.5.2. Etiologia 407

11.6. Niedokrwistości aplastyczne 408

11.5.3. Diagnostyka 408

11.5.4. Leczenie 408

11.6.1. Definicja i epidemiologia 408

11.6.2. Etiologia 408

11.7. Chłoniak Hodgkina (Hodgkin disease, HD) 409

11.6.3. Diagnostyka 409

11.6.4. Leczenie 409

11.7.1. Definicja i epidemiologia 409

11.7.2. Etiologia 410

11.7.3. Obraz kliniczny 410

11.7.4. Rozpoznanie 410

11.7.5. Różnicowanie 411

11.7.6. Schemat postępowania diagnostycznego 411

11.7.7. Czynniki prognostyczne 412

11.7.8. Leczenie 413

11.8. Nowotwory limfoidalne 414

11.7.9. Przebieg choroby i rokowanie 414

11.9. Chłoniaki nieziarnicze (non-Hodgkin lymphomas, NHL) 415

11.8.1. Klasyfikacja nowotworów limfoidalnych 415

11.9.1. Definicja i epidemiologia 415

11.9.2. Etiologia 415

11.9.3. Chłoniaki o powolnym przebiegu 416

11.9.4. Chłoniaki o przebiegu agresywnym 417

11.9.5. Chłoniaki o przebiegu bardzo agresywnym 417

11.9.6. Diagnostyka nowotworów układu chłonnego 419

11.9.7. Czynniki prognostyczne i rokowanie 420

11.9.8. Ogólne zasady leczenia chłoniaków nieziarniczych 420

11.10. Zespoły mielodysplastyczne (myelodysplastic syndrome, MDS) 422

11.10.1. Definicja i epidemiologia 422

11.10.2. Etiologia 422

11.10.3. Klasyfikacja MDS (WHO 2008) 422

11.10.4. Kryteria diagnostyczne 423

11.10.5. Systemy rokownicze 423

11.10.6. Rozpoznanie różnicowe 423

11.10.7. Leczenie 424

11.11. Ostre białaczki (acute leukemias, AL) 425

11.11.1. Definicja 425

11.11.2. Obraz kliniczny 425

11.11.3. Diagnostyka 425

11.12. Ostre białaczki szpikowe (acute myeloid leukemias, AML) 426

11.12.1. Epidemiologia 426

11.12.2. Etiologia 426

11.12.3. Podział ostrych białaczek szpikowych według WHO 2008 (wersja skrócona) 426

11.12.4. Diagnostyka 427

11.12.5. Czynniki prognostyczne w AML (według grupy brytyjskiej) 427

11.13. Ostre białaczki limfoblastyczne (acute lymphoblastic leukemias, ALL) 428

11.12.6. Obraz kliniczny 428

11.13.1. Epidemiologia 428

11.13.2. Etiologia 428

11.13.3. Podział ostrych białaczek limfoblastycznych według WHO (wersja skrócona) 428

11.13.4. Diagnostyka 429

11.13.5. Czynniki prognostyczne w ALL 429

11.14. Leczenie ostrych białaczek 430

11.13.6. Obraz kliniczny 430

11.14.1. Ogólne zasady leczenia ostrych białaczek 430

11.14.2. Leczenie ostrych białaczek szpikowych 431

11.14.3. Leczenie ostrych białaczek limfoblastycznych 432

11.15. Przewlekła białaczka limfocytowa (chronic lymphocytic leukemia, CLL) 433

11.15.1. Definicja i epidemiologia 433

11.15.2. Etiologia 433

11.15.3. Objawy kliniczne 433

11.15.4. Kryteria diagnostyczne 434

11.15.5. Stadia zaawansowania klinicznego 434

11.15.6. Czynniki prognostyczne 435

11.15.7. Leczenie 435

11.16. Białaczka włochatokomórkowa (hairy cell leukemia, HCL) 436

11.16.1. Definicja i epidemiologia 436

11.16.2. Etiologia 436

11.16.3. Obraz kliniczny 436

11.17. Białaczka z dużych ziarnistych limfocytów T (T-cell large granular leukemia, T-LGL) 437

11.18. Szpiczak plazmocytowy (multiple myeloma, MM) 437

11.16.4. Diagnostyka 437

11.16.5. Leczenie 437

11.17.1. Definicja i epidemiologia 437

11.17.2. Etiologia 437

11.17.3. Obraz kliniczny 437

11.17.4. Diagnostyka 437

11.17.5. Leczenie 437

11.18.1. Definicja i epidemiologia 437

11.18.2. Etiologia 438

11.18.3. Obraz kliniczny 438

11.18.4. Kryteria diagnostyczne 438

11.18.5. Badania diagnostyczne 439

11.18.6. Czynniki prognostyczne 439

11.19. Nowotwory mieloproliferacyjne (myeloproliferative neoplasms, MPN) 440

11.18.7. Czynniki ryzyka cytogenetycznego 440

11.18.8. Leczenie 440

11.19.1. Wprowadzenie 440

11.20. Przewlekła białaczka szpikowa (chronic myeloid leukemia, CML) 441

11.19.2. Klasyfikacja nowotworów mieloproliferacyjnych według WHO 2008 441

11.20.1. Wprowadzenie i epidemiologia 441

11.20.2. Etiologia 441

11.20.3. Obraz kliniczny 441

11.20.4. Badania diagnostyczne – laboratoryjne 442

11.20.5. Przebieg kliniczny 442

11.20.6. Czynniki prognostyczne 443

11.20.7. Kryteria odpowiedzi na leczenie 443

11.21. Nowotwory mieloproliferacyjne Filadelfia-ujemne 444

11.20.8. Leczenie 444

11.21.1. Etiopatogeneza 444

11.21.2. Czerwienica prawdziwa (polycythemia vera, PV) 445

11.21.3. Nadpłytkowość samoistna (essential thrombocythemia, ET) 446

11.21.4. Pierwotne włóknienie szpiku (primary myelofibrosis, PMF) 447

11.21.5. Przewlekła białaczka neutrofilowa (chronic neutrophilic leukemia, CNL) 448

11.21.6. Przewlekła białaczka eozynofilowa inaczej nieokreślona (chronic eosinophilic leukemia – not otherwise specified, CEL-NOS) 448

11.22. Przeszczepianie komórek krwiotwórczych 449

11.21.7. Mastocytoza systemowa 449

11.21.8. Nowotwory mieloproliferacyjne niesklasyfikowane 449

11.22.1. Układ zgodności tkankowej HLA 449

11.22.2. Dobór dawcy rodzinnego 450

11.22.3. Dobór dawcy niespokrewnionego 450

11.22.4. Pozostałe kryteria doboru dawcy 450

11.22.5. Procedura przeszczepienia komórek macierzystych 450

11.22.6. Autologiczne przeszczepienie komórek krwiotwórczych (AHSCT) 451

11.22.7. Allogeniczne przeszczepienie komórek krwiotwórczych (AlloHSCT) 452

11.23. Zaburzenia hemostazy 453

11.22.8. Przeciwwskazania do przeszczepienia komórek krwiotwórczych 453

11.22.9. Powikłania po przeszczepieniu komórek krwiotwórczych 453

11.23.1. Podstawowe testy diagnostyczne 453

11.23.2. Interpretacja wyników badań układu krzepnięcia 454

11.24. Choroba von Willebranda 455

11.25. Hemofilia A i B 455

11.24.1. Wprowadzenie i epidemiologia 455

11.24.2. Klasyfikacja 455

11.24.3. Obraz kliniczny 455

11.24.4. Leczenie 455

11.25.1. Wprowadzenie i epidemiologia 455

11.25.2. Obraz kliniczny 455

11.26. Hemofilia nabyta (acquired haemophilia, AH) 456

11.25.3. Leczenie 456

11.26.1. Wprowadzenie i epidemiologia 456

11.26.2. Przyczyny 456

11.26.3. Obraz kliniczny 456

11.27. Pierwotna małopłytkowość immunologiczna (immune thrombocytopenic purpura, ITP) 457

11.26.4. Badania diagnostyczne 457

11.26.5. Leczenie 457

11.27.1. Wprowadzenie i epidemiologia 457

11.27.2. Objawy kliniczne 457

11.27.3. Rozpoznanie 457

11.28. Trombofilia 458

11.27.4. Leczenie 458

11.28.1. Wywiad i obraz kliniczny sugerujące trombofilię 458

11.28.2. Przyczyny 458

11.29. Leczenie przeciwkrzepliwe 459

11.28.3. Profilaktyka i leczenie 459

11.29.1. Heparyny 459

11.29.2. Doustne antykoagulanty 459

11.29.3. Nowe leki przeciwkrzepliwe 460

12. Reumatologia i angiologia Eugeniusz Józef Kucharz 461

12.1. Wprowadzenie 461

12.2. Podstawowe badania 461

12.3. Układowe choroby tkanki łącznej 463

12.3.1. Reumatoidalne zapalenie stawów 463

12.3.2. Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów 467

12.3.3. Toczeń rumieniowaty układowy 470

12.3.4. Twardzina układowa 476

12.3.5. Idiopatyczna miopatia zapalna 479

12.3.6. Zapalenia naczyń 481

12.4. Spondyloartropatie seronegatywne 484

12.4.1. Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa 486

12.4.2. Łuszczycowe zapalenie stawów 488

12.5. Borelioza (choroba z Lyme) 491

12.6. Choroby wywołane przez kryształy 492

12.6.1. Dna moczanowa 492

12.6.2. Dna rzekoma 496

12.7. Objawy reumatyczne w przebiegu zakażenia wirusem HIV 497

12.8. Zasady rehabilitacji chorych na choroby reumatyczne 497

13. Endokrynologia Tomasz Bednarczuk, Iwona Bojar, Aneta Jańczyk, Edward Franek, Michał Holecki, Franciszek Kokot, Monika Puzianowska-Kuźnicka 499

13.1. Choroby przysadki – Edward Franek, Franciszek Kokot 499

13.1.1. Wstęp 499

13.1.2. Niedoczynność przedniego płata przysadki 499

13.1.3. Moczówka prosta 501

13.1.4. Guzy przysadki 502

13.2. Choroby tarczycy – Edward Franek 507

13.2.1. Wstęp 507

13.2.2. Diagnostyka chorób tarczycy 508

13.2.3. Wole 509

13.2.4. Wole proste 510

13.2.5. Wole guzkowe (guzki tarczycy) nietoksyczne 511

13.2.6. Wole guzkowe (guzki tarczycy) toksyczne 511

13.2.7. Nadczynność tarczycy 511

13.2.8. Niedoczynność tarczycy 515

13.2.9. Zapalenia tarczycy 517

13.2.10. Rak tarczycy 520

13.3. Choroby przytarczyc – Michał Holecki 521

13.3.1. Wstęp 521

13.3.2. Nadczynność przytarczyc 522

13.3.3. Niedoczynność przytarczyc 525

13.4. Choroby nadnerczy – Tomasz Bednarczuk, Aneta Jańczyk 526

13.3.4. Rzekoma niedoczynność przytarczyc 526

13.4.1. Wstęp 526

13.4.2. Pierwotna niedoczynność kory nadnerczy (pierwotna NKN) 527

13.4.3. Zespół Cushinga 529

13.4.4. Choroby nadnerczy z zaburzeniami wydzielania mineralokortykosteroidów 531

13.4.5. Choroby spowodowane nadmiernym wydzielaniem androgenów 532

13.4.6. Przypadkowo wykryty guz nadnercza (incydentaloma nadnercza) 533

13.4.7. Rak kory nadnercza 535

13.4.8. Guz chromochłonny (phaeochromocytoma) 536

13.5. Męski układ rozrodczy – Iwona Bojar 538

13.5.1. Wstęp 538

13.5.2. Hipogonadyzm 538

13.5.3. Ginekomastia 540

13.6. Zaburzenia endokrynne w okresie ciąży – Iwona Bojar 542

13.6.1. Ciąża a choroby przysadki 542

13.6.2. Ciąża a choroby nadnerczy 544

13.6.3. Ciąża a choroby tarczycy 546

13.7. Guzy neuroendokrynne – Edward Franek 547

13.7.1. Wstęp 547

13.7.2. Guzy neuroendokrynne czynne hormonalnie 548

13.8. Endokrynologia starzenia się – Monika Puzianowska-Kuźnicka 552

13.8.1. Melatonina 552

13.8.2. Hormon wzrostu (GH) 553

13.8.3. Hormony tarczycy 553

13.8.4. Parathormon, kalcytonina, witamina D 554

13.8.5. Insulina 555

13.8.6. Kortyzol 555

13.8.7. DHEA i DHEAS 555

13.8.8. Estrogeny 556

13.8.9. Testosteron 556

13.9. Otyłość – Michał Holecki 557

13.9.1. Definicja i diagnostyka otyłości 557

13.9.2. Epidemiologia otyłości 559

13.9.3. Etiologia otyłości 560

13.9.4. Główne powikłania otyłości 561

13.9.5. Leczenie otyłości 562

14. Zaburzenia przemiany materii – cukrzyca Władysław Grzeszczak 568

14.1. Wprowadzenie 568

14.2. Definicja cukrzycy 569

14.3. Rozpoznanie cukrzycy 570

14.4. Czynniki ryzyka rozwoju cukrzycy 570

14.5. Badania, które należy wykonać w razie podejrzenia cukrzycy 571

14.6. Nazewnictwo stanów hiperglikemicznych 571

14.7. Różnicowanie między cukrzycą typu 1 i typu 2 572

14.8. Cukrzyca typu LADA 572

14.9. Cukrzyca monogenowa 573

14.10. Patogeneza cukrzycy typu 1 574

14.11. Patogeneza cukrzycy typu 2 575

14.12. Zmiany czynnościowe i morfologiczne u chorych na cukrzycę 575

14.13. Zapobieganie rozwojowi cukrzycy typu 1 576

14.14. Zapobieganie rozwojowi cukrzycy typu 2 576

14.15. Cele leczenia chorego na cukrzycę 578

14.16. Kryteria wyrównania gospodarki węglowodanowej (po uwzględnieniu wyżej wymienionych uwag według Zaleceń PTD, 2015) 578

14.17. Kryteria wyrównania gospodarki lipidowej (według Zaleceń PTD 2015) 579

14.18. Kryteria wyrównania ciśnienia tętniczego (według Zaleceń PTD 2015) 579

14.19. Elementy leczenia chorego na cukrzycę (według Zaleceń PTD 2015) 579

14.19.1. Leczenie niefarmakologiczne cukrzycy 580

14.19.2. Leczenie farmakologiczne 583

14.20. Problem hipoglikemii u chorych na cukrzycę 605

14.21. Postępowanie psychologiczne z chorymi na cukrzycę 607

14.22. Ostre powikłania hiperglikemiczne 608

14.22.1. Kwasica ketonowa 608

14.22.2. Stan hiperglikemiczno-hipermolalny 610

14.22.3. Kwasica mleczanowa 612

14.23. Przewlekłe powikłania cukrzycy 613

14.23.1. Retinopatia cukrzycowa 613

14.23.2. Cukrzycowa choroba nerek 614

14.23.3. Neuropatia cukrzycowa 619

14.23.4. Zespół stopy cukrzycowej 621

14.23.5. Powikłania sercowo-naczyniowe 623

14.24. Zasady leczenia nadciśnienia tętniczego u chorych na cukrzycę 627

14.25. Zaburzenia lipidowe u chorych na cukrzycę i ich leczenie 628

14.25.1. Leczenie niefarmakologiczne dyslipidemii u chorych na cukrzycę 628

14.26. Leczenie przeciwpłytkowe u chorych na cukrzycę 629

14.25.2. Leczenie farmakologiczne dyslipidemii u chorych na cukrzycę 629

14.27. Cukrzyca w okresie ciąży 630

14.27.1. Antykoncepcja 630

14.27.2. Model opieki nad ciężarną chorą na cukrzycę 630

14.27.3. Kryteria rozpoznania i klasyfikacja hiperglikemii po raz pierwszy rozpoznanej w ciąży 631

14.27.4. Wielodyscyplinarne, zintegrowane postępowanie w cukrzycy przedciążowej i hiperglikemii w okresie ciąży 632

14.28. Zasady przygotowania chorego na cukrzycę do zabiegu chirurgicznego 634

14.28.1. Postępowanie w okresie przed planowym zabiegiem chirurgicznym 634

14.28.2. Postępowanie w dniu zabiegu chirurgicznego 635

14.28.3. Postępowanie w okresie pooperacyjnym 635

14.29. Szczepienia ochronne chorych na cukrzycę 636

14.30. Leczenie chorych na cukrzycę powyżej 65. roku życia 636

14.28.4. Zabiegi ze wskazań nagłych 636

14.30.1. Leczenie farmakologiczne chorych na cukrzycę w wieku powyżej 65 lat 637

14.31. Zalecenia dotyczące aktywności zawodowej chorych na cukrzycę (według PTD 2015) 638

14.32. Opieka diabetologiczna w instytucjach penitencjarnych 638

15. Nefrologia Jan Duława 640

15.1. Przewlekła choroba nerek 640

15.1.1. Określenia i epidemiologia 640

15.1.2. Przyczyny 641

15.1.3. Patogeneza 642

15.1.4. Podstawowe zasady postępowania 642

15.1.5. Zapobieganie progresji PChN 643

15.1.6. PChN jako czynnik ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego 647

15.1.7. Ostry zespół wieńcowy (OZW) u chorego na PChN 647

15.1.8. Podstawowe zalecenia dietetyczne dla chorych na PChN 648

15.1.9. Leczenie nerkozastępcze 649

15.2. Ostre uszkodzenie/niewydolność nerek 651

15.2.1. Definicja 651

15.2.2. Epidemiologia 652

15.2.3. Przyczyny i podział kliniczny AKI 652

15.2.4. Czynniki ryzyka AKI 654

15.2.5. Rozpoznanie 655

15.2.6. Leczenie 657

15.3. Choroby kłębuszków nerkowych (glomerulopatie) 659

15.3.1. Zespoły kliniczne, pod jakimi występują choroby kłębuszków nerkowych 659

15.3.2. Rozpoznanie różnicowe 662

15.3.3. Zasady leczenia glomerulopatii 666

15.3.4. Podsumowanie 667

15.4. Cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek (CŚZN) 668

15.4.1. Ostre cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek (OCŚZN) 668

15.4.2. Przewlekłe cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek (PCŚZN) 670

15.5. Torbiele nerek 671

15.5.1. Torbiele nerek proste 671

15.5.2. Nabyta torbielowatość nerek 671

15.5.3. Zwyrodnienie torbielowate nerek 672

15.6. Zakażenia układu moczowego 673

15.5.4. Leczenie 673

15.6.1. Określenia 673

15.6.2. Epidemiologia 673

15.6.3. Podział kliniczny ZUM 674

15.6.4. Etiologia ZUM 675

15.6.5. Obraz kliniczny 676

15.7. Kamica moczowa 681

15.7.1. Epidemiologia 681

15.7.2. Czynniki ryzyka kamicy moczowej 682

15.7.3. Objawy kliniczne 682

15.7.4. Badania dodatkowe 683

15.7.5. Leczenie 683

16. Zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej Jan Duława, Michał Holecki, Anna Duława-Bułdak 685

16.1. Uwagi ogólne 685

16.2. Pojęcie molalności, molarności i efektywnej molalności 686

16.3. Odwodnienie i hipowolemia 686

16.3.1. Hipowolemia izotoniczna 687

16.3.2. Hipowolemia hipotoniczna 688

16.3.3. Hipowolemia hipertoniczna 688

16.4. Stany przewodnienia 690

16.4.1. Przewodnienie hipertoniczne i hipotoniczne 690

16.4.2. Przewodnienie izotoniczne 691

16.5. Zaburzenia gospodarki sodowej 692

16.5.1. Uwagi ogólne 692

16.5.2. Hiponatremia 693

16.5.3. Hipernatremia 696

16.6. Przemiana chloru 697

16.7. Zaburzenia gospodarki potasowej 698

16.7.1. Uwagi ogólne 698

16.7.2. Hipokaliemia 699

16.7.3. Hiperkaliemia 702

16.8. Zaburzenia gospodarki wapniowej 704

16.8.1. Uwagi ogólne 704

16.8.2. Hiperkalcemia 705

16.8.3. Hipokalcemia 708

16.9. Zaburzenia gospodarki fosforowej 710

16.9.1. Uwagi ogólne 710

16.9.2. Hipofosfatemia 710

16.9.3. Hiperfosfatemia 711

16.10. Przemiana magnezu 712

16.10.1. Hipomagnezemia 712

16.11. Zaburzenia gospodarki kwasowo-zasadowej 713

16.10.2. Hipermagnezemia 713

16.11.1. Uwagi ogólne 713

16.11.2. Rozpoznanie różnicowe zaburzeń gospodarki kwasowo-zasadowej 714

16.11.3. Kwasice nieoddechowe (metaboliczne) 717

16.11.4. Kwasica oddechowa 718

16.11.5. Zasadowica nieoddechowa 719

16.11.6. Zasadowica oddechowa 719

17. Wybrane metaboliczne choroby kości Michał Holecki 721

17.1. Osteoporoza 721

17.1.1. Definicja i epidemiologia osteoporozy 721

17.1.2. Podział osteoporozy 722

17.1.3. Badania densytometryczne (pomiar BMD) metodą DXA w osteoporozie 724

17.1.4. Diagnostyka osteoporozy 724

17.1.5. Diagnostyka różnicowa osteoporozy 726

17.1.6. Leczenie chorych na osteoporozę 726

17.2. Osteomalacja 728

17.2.1. Definicja i etiologia osteomalacji 728

17.2.2. Obraz kliniczny osteomalacji 729

17.2.3. Rozpoznanie osteomalacji 729

17.3. Osteodystrofia 730

17.2.4. Leczenie osteomalacji 730

17.3.1. Definicja i rodzaje osteodystrofii 730

17.3.2. Diagnostyka osteodystrofii 731

17.3.3. Leczenie osteodystrofii 732

18. Podstawy geriatrii Jan Szewieczek, Agnieszka Batko-Szwaczka, Andrzej Kurek, Marcin Sosnowski 733

18.1. Wprowadzenie do zagadnień geriatrycznych – Jan Szewieczek 733

18.1.1. Fizjologia i patofizjologia okresu starzenia 733

18.1.2. Epidemiologia geriatryczna 734

18.1.3. Symptomatologia i przebieg chorób w starszym wieku 735

18.1.4. Diagnostyka geriatryczna 735

18.1.5. Ogólne zasady postępowania geriatrycznego 739

18.2. Zespół słabości – Agnieszka Batko-Szwaczka 740

18.1.6. Powikłania jatrogenne 740

18.2.1. Określenie 740

18.2.2. Epidemiologia 741

18.2.3. Etiologia i patogeneza 741

18.2.4. Objawy i rozpoznanie 741

18.2.5. Postępowanie 742

18.3. Majaczenie – Jan Szewieczek 743

18.2.6. Profilaktyka 743

18.3.1. Określenie 743

18.3.2. Epidemiologia 743

18.3.3. Etiologia i patofizjologia 743

18.3.4. Objawy i rozpoznanie 745

18.3.5. Postępowanie 746

18.3.6. Profilaktyka 748

18.4. Zaburzenia równowagi i upadki – Andrzej Kurek, Marcin Sosnowski 749

18.4.1. Określenie 749

18.4.2. Epidemiologia 749

18.4.3. Etiologia i patofizjologia 749

18.4.4. Objawy i rozpoznanie 750

18.4.5. Postępowanie 751

18.4.6. Profilaktyka 751

18.5. Nietrzymanie moczu – Jan Szewieczek 752

18.5.1. Określenie 752

18.5.2. Epidemiologia 752

18.5.3. Etiologia i patogeneza 752

18.5.4. Objawy i rozpoznanie 754

18.5.5. Postępowanie 755

18.5.6. Profilaktyka 757

18.6. Nietrzymanie stolca – Jan Szewieczek 758

18.6.1. Określenie 758

18.6.2. Epidemiologia 758

18.6.3. Etiologia i patofizjologia 758

18.6.4. Objawy i rozpoznanie 759

18.6.5. Postępowanie 760

18.6.6. Profilaktyka 761

18.7. Polipragmazja – Jan Szewieczek 762

18.7.1. Określenie 762

18.7.2. Epidemiologia 762

18.7.3. Etiologia i patofizjologia 762

18.7.4. Objawy i rozpoznanie 763

18.7.5. Profilaktyka i postępowanie 764

19. Choroby neurologiczne Grzegorz Opala, Maciej Świat, Ewa Krzystanek, Joanna Siuda, Agnieszka Gorzkowska, Magdalena Boczarska-Jedynak, Maria Flak 766

19.1. Wprowadzenie – Grzegorz Opala 766

19.2. Choroby naczyniowe mózgu – Maciej Świat 768

19.2.1. Definicja 768

19.2.2. Epidemiologia 769

19.2.3. Etiologia i patofizjologia 769

19.2.4. Objawy 769

19.2.5. Postępowanie w ostrej fazie 771

19.2.6. Profilaktyka 774

19.3. Padaczka – Ewa Krzystanek 777

19.3.1. Definicje 777

19.3.2. Rodzaje napadów padaczkowych 778

19.3.3. Epidemiologia 778

19.3.4. Etiologia 778

19.3.5. Diagnostyka 779

19.3.6. Leczenie 782

19.3.7. Problemy społeczne 782

19.4. Zaburzenia pamięci i otępienie – Joanna Siuda 783

19.3.8. Podsumowanie 783

19.4.1. Fizjologiczne zmiany pamięci związane z wiekiem 783

19.4.2. Otępienie 784

19.4.3. Choroba Alzheimera 788

19.5. Parkinsonizm i drżenie – Agnieszka Gorzkowska 790

19.4.4. Podsumowanie 790

19.5.1. Parkinsonizm 790

19.5.2. Drżenie 793

19.6. Stwardnienie rozsiane – Ewa Krzystanek 796

19.6.1. Definicja 796

19.6.2. Epidemiologia 796

19.6.3. Etiopatogeneza 796

19.6.4. Rozpoznanie 797

19.6.5. Objawy choroby 797

19.6.6. Różnicowanie 797

19.6.7. Leczenie 798

19.6.8. Problemy społeczne 798

19.7. Zaburzenia snu – Magdalena Boczarska-Jedynak 799

19.6.9. Podsumowanie 799

19.7.1. Najczęstsze rodzaje zaburzeń snu 800

19.7.2. Zespół bezdechów podczas snu (sleep apnea syndrome, SAS) 804

19.8. Choroby nerwowo-mięśniowe – Maria Flak 805

19.7.3. Podsumowanie 805

19.8.1. Miastenia rzekomoporaźna 805

19.8.2. Zespół paraneoplastyczny Lamberta–Eatona 809

19.8.3. Polineuropatie i neuropatie w chorobach wewnętrznych 809

19.9. Encefalopatia Hashimoto – Ewa Krzystanek 814

19.9.1. Definicja 814

19.9.2. Etiologia 815

19.9.3. Epidemiologia 815

19.9.4. Objawy i przebieg 815

19.9.5. Diagnostyka 815

19.10. Paraneoplastyczne zespoły neurologiczne – Maria Flak 816

19.10.1. Definicja 816

19.10.2. Etiologia 816

19.9.6. Leczenie 816

19.9.7. Podsumowanie 816

19.10.3. Objawy 818

19.10.4. Leczenie 819

20. Elementy psychiatrii w praktyce internistycznej Irena Krupka-Matuszczyk, Marek Krzystanek 820

20.1. Wprowadzenie 820

20.2. Epidemiologia schorzeń psychiatrycznych 821

20.3. Czynniki wpływające na zdrowie psychiczne 821

20.4. Zasady badania psychiatrycznego 822

20.5. Główne zaburzenia psychiatryczne w praktyce lekarza podstawowej opieki zdrowotnej 823

20.5.1. Zaburzenia depresyjne (F 32) 823

20.5.2. Mania (F 30) 824

20.5.3. Choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD, F 31) 825

20.5.4. Zaburzenia lękowe (F 40–F 48) 825

20.5.5. Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (F 42) 826

20.5.6. Reakcja na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne (F 43) 826

20.5.7. Zaburzenia adaptacyjne (F 43.2) 827

20.5.8. Ostra reakcja na stres (F 43.0) 827

20.5.9. Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne) (F 44) 827

20.6. Postępowanie lekarskie z chorym wyniszczonym lub umierającym 828

20.5.10. Zaburzenia psychiczne występujące pod postacią somatyczną (F 45) 828

20.7. Przeżywanie żałoby (F 43.2) 829

20.8. Terapia osoby uzależnionej od środków psychoaktywnych 831

20.8.1. Ostre zatrucie alkoholem (F 10.0) 831

20.8.2. Picie szkodliwe (F 10.1) 831

20.8.3. Uzależnienie od alkoholu (F 10.2) 831

20.8.4. Psychozy alkoholowe 831

20.9. Zaburzenia snu (G 47, F 51) 833

20.8.5. Zaburzenia psychiczne i zachowania spowodowane zażywaniem opiatów (F 11), kanabinoli (F 12), substancji halucynogennych (F 16), leków nasennych i uspokajających (F 13), paleniem papierosów (F 17), wdychaniem lotnych rozpuszczalników (F 18) oraz przyjmowaniem substancji niesklasyfikowanych (dopalaczy, pigułek gwałtu) 833

20.9.1. Parasomnie 835

20.9.2. Najczęściej rozpoznawane zaburzenia w czasie snu 836

20.9.3. Terapia zaburzeń snu 836

20.10. Zaburzenia psychosomatyczne 838

20.10.1. Zaburzenia somatyzacyjne z somatyzacją (F 45.0) 839

20.10.2. Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną, niezróżnicowane (F 45.1) 839

20.10.3. Zaburzenia hipochondryczne (F 45.2) 839

20.11. Psychiatria konsultacyjna 840

20.10.4. Zaburzenia wegetatywne występujące pod postacią somatyczną (F 45.3) 840

20.10.5. Uporczywe bóle psychogenne (F 45.4) 840

20.10.6. Inne zaburzenia występujące pod postacią somatyczną (F 45.8) 840

20.11.1. Podstawowe zasady (kontaktu) badania pacjenta 841

20.11.2. Zaburzenia psychiczne związane z występowaniem choroby somatycznej według ICD-10 841

20.12. Zaburzenia psychotyczne (F 20–F 29) 842

20.12.1. Zaburzenia schizofreniczne (F 20) 842

20.12.2. Zaburzenia schizotypowe (F 21) 843

20.12.3. Uporczywe zaburzenia urojeniowe (F 22) 843

20.12.4. Ostre przemijające zaburzenia psychotyczne (F 23) 843

20.12.5. Zaburzenia schizoafektywne (F 25) 843

20.13. Zaburzenia lękowe i inne nerwicowe (F 40–F 44) 844

20.13.1. Zaburzenia lękowe w postaci fobii 844

20.13.2. Lęk paniczny 844

20.13.3. Zaburzenia lękowe uogólnione 844

20.13.4. Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne 844

20.13.5. Zaburzenia adaptacyjne 844

20.14. Zaburzenia behawioralne związane z zaburzeniami fizjologicznymi i czynnikami fizycznymi (F 50–F 54) 845

20.15. Stany nagłe 845

20.13.6. Zaburzenia dysocjacyjne 845

20.13.7. Zaburzenia somatotroficzne (F 45) 845

20.14.1. Zaburzenia odżywiania 845

20.15.1. Samobójstwo i próba samobójcza 845

20.15.2. Samouszkodzenie 849

20.15.3. Pobudzenie i agresja w stosunku do otoczenia 849

20.16. Otępienie – rodzaje i leczenie 851

20.16.1. Zaburzenia psychiczne w otępieniu 852

20.16.2. Przymglenie świadomości 853

20.16.3. Majaczenie 853

20.16.4. Zamroczenie (stan pomroczny) 854

20.16.5. Zespół splątaniowy (splątanie) 854

20.16.6. Psychozy paranoidalne 855

20.16.7. Problemy społeczne w otępieniu osób w wieku podeszłym 855

20.17. Bóle głowy w zaburzeniach psychicznych 857

20.18. Podwójna diagnoza 858

20.19. Leki psychotropowe stosowane w leczeniu zaburzeń psychicznych 860

20.19.1. Leki przeciwpsychotyczne, neuroleptyki 860

20.19.2. Leki przeciwdepresyjne, tymoleptyki 862

20.19.3. Leki przeciwlękowe i nasenne 863

20.19.4. Nadużycie leków 865

20.19.5. Leki nasenne niebenzodiazepinowe 865

20.19.6. Stabilizatory nastroju, leki normotymiczne 865

20.19.7. Leki prokognitywne i nootropowe 866

20.19.8. Środki psychostymulujące, pobudzające 866

20.19.9. Pozafarmakologiczne metody terapii biologicznej 867

21. Okulistyka Edward Wylęgała 868

21.1. Anatomia stosowana narządu wzroku 868

21.2. Badanie okulistyczne 869

21.3. Wady refrakcji 872

21.4. Suche oko 874

21.5. Wytrzeszcz gałki ocznej 876

21.6. Choroby powierzchni oka 878

21.7. Choroby rogówki i spojówki 881

21.8. Przeszczepienie rogówki 883

21.9. Zaćma (cataracta) 883

21.10. Jaskra 884

21.11. Choroby błony naczyniowej 885

21.12. Choroby siatkówki 886

21.13. Choroby nerwu wzrokowego 892

21.14. Stany nagłe w okulistyce 894

22. Zatrucia w praktyce internistycznej Tomasz Kłopotowski 898

22.1. Toksykologia kliniczna 898

22.1.1. Wiadomości ogólne 898

22.1.2. Toksykokinetyka 901

22.1.3. Ogólne zasady rozpoznawania ostrych zatruć 906

22.1.4. Toksydromy 906

22.1.5. Badania toksykologiczne 909

22.1.6. Ogólne zasady leczenia ostrych zatruć 909

22.2. Toksykologia szczegółowa 918

22.2.1. Zatrucia lekami 918

22.2.2. Zatrucia alkoholami 935

22.2.3. Zatrucia gazami 939

22.2.4. Zatrucia narkotykami i substancjami psychoaktywnymi 945

22.2.5. Zatrucia węglowodorami i wybranymi insektycydami 949

22.2.6. Zatrucia grzybami 955

22.2.7. Zatrucia roślinami i jadami zwierząt 959

23. Choroby kobiece w praktyce internistycznej Andrzej Witek 964

23.1. Badanie ginekologiczne 964

23.1.1. Wywiad ginekologiczno-położniczy 964

23.2. Zaburzenia cyklu miesiączkowego 965

23.1.2. Badanie przedmiotowe 965

23.2.1. Brak miesiączki 966

23.2.2. Obfite i nieregularne miesiączkowanie 966

23.2.3. Krwawienia po menopauzie 969

23.2.4. Bolesne miesiączkowanie 970

23.3. Nowotwory łagodne narządu płciowego 971

23.3.1. Polipy trzonu i szyjki macicy 971

23.3.2. Mięśniaki macicy 971

23.4. Zakażenia żeńskich narządów płciowych 972

23.4.1. Choroby zapalne sromu (vulvitis) 974

23.4.2. Zapalenie gruczołu przedsionkowego większego – zapalenie gruczołu Bartholina, ropień gruczołu Bartholina (abscessus glandulae Bartholini, abscessus glandulae vestibularis maioris) 975

23.4.3. Zapalenie pochwy (colpitis) 976

23.4.4. Zapalenie szyjki macicy (cervicitis) 980

23.4.5. Zapalenie narządów miednicy mniejszej (pelvic inflammatory disease, PID) 981

23.5. Endometrioza 985

23.5.1. Objawy i przebieg kliniczny endometriozy 985

23.5.2. Leczenie endometriozy 985

23.6. Przekwitanie 986

23.6.1. Postępowanie lecznicze 987

23.6.2. Przeciwwskazania do stosowania HTZ 988

23.7. Nowotwory narządu płciowego kobiety 989

23.7.1. Nowotwory złośliwe trzonu macicy. Rak endometrium 989

23.7.2. Rak szyjki macicy 991

23.7.3. Nowotwory złośliwe jajnika 993

23.7.4. Nowotwory jajowodu 995

23.7.5. Rak sromu 996

23.7.6. Nowotwory złośliwe pochwy 996

23.8. Choroby sutka 997

23.8.1. Stany zapalne gruczołu sutkowego 997

23.8.2. Anomalie brodawki sutkowej 997

23.8.3. Zmiany guzkowe gruczołu sutkowego 998

23.8.4. Dysplazja gruczołu sutkowego (mastopathia fibrocystica, dysplasia fibrocystica mammae) 999

23.8.5. Ból sutka (mastalgia, mastodynia), ból sutka występujący cyklicznie 999

23.8.6. Rak gruczołu sutkowego 1000

23.8.7. Klasyfikacja histologiczna raka sutka 1001

23.8.8. Profilaktyka i czynniki rokownicze raka sutka 1001

23.8.10. Chemioterapia raka sutka 1002

23.8.9. Leczenie raka sutka 1002

23.9. Niepłodność 1003

23.8.11. Radioterapia w raku sutka 1003

23.8.12. Hormonoterapia w raku sutka 1003

23.9.1. Brak owulacji 1004

23.9.2. Niewydolność ciałka żółtego 1005

23.9.3. Zespół luteinizacji niepękniętego pęcherzyka 1005

23.9.4. Niepłodność jajnikowa 1005

23.9.5. Niepłodność jajowodowa 1006

23.9.6. Niepłodność maciczna 1006

23.9.7. Niepłodność szyjkowa 1006

23.9.8. Niepłodność immunologiczna 1006

23.10. Metody kontroli płodności – antykoncepcja 1007

23.9.10. Rozpoznanie różnicowe 1007

23.9.9. Niepłodność na tle zaburzeń psychicznych i seksualnych 1007

23.10.1. Metody naturalne 1008

23.10.2. Metody mechaniczne (barierowe) 1009

23.10.3. Metody chemiczne 1010

23.10.4. Wkładki wewnątrzmaciczne (IUD) 1010

23.10.5. Antykoncepcja hormonalna 1011

23.11. Nietrzymanie moczu 1016

23.10.6. Antykoncepcja chirurgiczna 1016

23.11.1. Klasyfikacja NTM 1016

23.11.2. Diagnostyka nietrzymania moczu 1017

23.11.3. Leczenie zachowawcze wysiłkowego nietrzymania moczu 1019

23.11.4. Leczenie chirurgiczne WNM 1020

23.11.5. Leczenie naglącego nietrzymania moczu 1020

24. Objawy laryngologiczne w praktyce internistycznej Maciej Misiołek 1022

24.1. Choroba refluksowa przełyku (gastroesophageal reflux disease, GERD) 1022

24.2. Zawroty głowy 1024

24.3. Nowotwory złośliwe układu krwiotwórczego 1025

24.4. Nowotwory złośliwe układu chłonnego 1025

24.5. Cukrzyca 1026

24.6. Niewydolność nerek 1027

25. Objawy stomatologiczne w praktyce internistycznej Marta Tanasiewicz 1029

25.1. Wprowadzenie 1029

25.2. Przebarwienia zębów i ich przyczyny miejscowe oraz ogólnoustrojowe 1029

25.3. Nadmiar fluoru i toksyczność związków fluoru 1031

25.3.1. Klasyfikacja fluorozy 1033

25.4. Zmiany patologiczne w obrębie błony śluzowej jamy ustnej 1034

25.4.1. Zapalenie kątów ust, zajady (cheilitis angularis, intertrigo commissurae labiorum) 1034

25.4.2. Owrzodzenia jamy ustnej (oral ulceration) 1034

25.4.3. Zespół pieczenia jamy ustnej (stomatodynia, burning mouth syndrome, oral dysaesthesia) 1036

25.4.4. Infekcje wirusowe bez owrzodzeń 1036

25.4.5. Ból w rejonie jamy ustnej i twarzy 1037

25.4.6. Reakcje alergiczne w obszarze jamy ustnej 1039

25.4.7. Białe wykwity w obrębie błon śluzowych jamy ustnej 1040

25.4.8. Choroby gruczołów ślinowych 1041

25.4.9. Zaburzenia barwnikowe błon śluzowych jamy ustnej 1041

25.4.10. Choroby i stany ogólnoustrojowe manifestujące się zmianami w obrębie błony śluzowej jamy ustnej 1042

25.5. Stany związane z upośledzeniem odporności i ich obraz kliniczny w jamie ustnej 1043

25.6. Zmiany w przyzębiu 1043

25.5.1. Znajomość zmian w jamie ustnej spowodowanych zakażeniem HIV 1043

25.5.2. Choroby układu krwiotwórczego i limforetykularnego 1043

26. Dermatologia Ligia Brzezińska-Wcisło, Anna Lis-Święty 1046

26.1. Badanie fizykalne skóry: najczęstsze zmiany skórne (definicje, rozpoznanie różnicowe) – Ligia Brzezińska-Wcisło 1046

26.1.1. Dermatologiczne badanie chorego – semiotyka 1046

26.2. Zmiany skórne jako objaw chorób internistycznych – Ligia Brzezińska-Wcisło 1048

26.2.1. Skórne zespoły paraneoplastyczne 1048

26.2.2. Najczęstsze nabyte skórne zespoły paraneoplastyczne 1048

26.2.3. Zmiany skórne w cukrzycy 1050

26.2.4. Zmiany skórne w chorobach tarczycy 1051

26.2.5. Zmiany skórne w chorobach układu moczowego 1051

26.2.6. Zmiany skórne w chorobach przewodu pokarmowego 1052

26.3. Najczęstsze choroby przenoszone drogą kontaktów płciowych (weneryczne) – Ligia Brzezińska-Wcisło 1053

26.3.1. Kiła 1053

26.3.2. Rzeżączka 1056

26.4. Łysienie – Ligia Brzezińska-Wcisło 1058

26.3.3. Inne choroby przenoszone drogą płciową 1058

26.4.1. Łysienie plackowate 1059

26.4.2. Łysienie rozlane 1059

26.4.3. Łysienie bliznowaciejące 1060

26.4.4. Łysienie rzekomoplackowate 1061

26.4.5. Łysienie androgenowe 1061

26.4.6. Samowyrywanie włosów nawykowe 1062

26.4.7. Nieprawidłowości struktury łodygi włosa 1062

26.5. Świąd skóry – rozpoznanie różnicowe – Anna Lis-Święty 1063

26.6. Najczęstsze choroby skóry – Anna Lis-Święty 1064

26.6.1. Choroby zakaźne skóry 1064

26.6.2. Dermatozy zapalne i o podłożu immunologicznym 1066

26.6.3. Trądzik pospolity 1070

26.6.4. Trądzik różowaty 1070

26.6.5. Owrzodzenia żylne podudzi 1071

26.6.6. Nowotwory skóry, stany przedrakowe i poprzedzające wystąpienie nowotworu 1071

26.7. Leczenie miejscowe w dermatologii (zastosowanie maści, kremów itp.) – Anna Lis-Święty 1073

26.8. Najczęstsze „błędy dermatologiczne” popełniane przez internistów – Anna Lis-Święty 1073

26.8.1. Niekontrolowane stosowanie zewnętrznych preparatów kortykosteroidowych 1073

26.8.2. Łupież różowy 1074

26.8.3. Grzybica skóry gładkiej 1074

26.8.4. Grzybica paznokci 1075

26.8.5. Piodermia zgorzelinowa 1075

26.8.6. Pierwotne chłoniaki skóry 1076

27. Konsultacje internistyczne na oddziałach zabiegowych Mirosława Janowska 1077

27.1. Wprowadzenie 1077

27.1.1. Internistyczne powikłania zabiegów chirurgicznych 1078

27.2. Czynniki ryzyka powikłań okołooperacyjnych 1079

27.2.1. Czynniki ryzyka okołooperacyjnych powikłań sercowo-naczyniowych 1079

27.2.2. Czynniki ryzyka okołooperacyjnych powikłań płucno-oskrzelowych 1080

27.2.3. Czynniki ryzyka okołooperacyjnych powikłań krwotocznych 1083

27.2.4. Czynniki ryzyka okołooperacyjnych powikłań nefrologicznych 1084

27.2.5. Czynniki ryzyka okołooperacyjnych powikłań infekcyjnych 1084

27.3. Postępowanie przedoperacyjne konsultanta internisty 1085

27.3.1. Informacje ogólne 1085

27.3.2. Badania dodatkowe przed zabiegiem chirurgicznym 1086

27.3.3. Przygotowanie do zabiegu chirurgicznego chorego z niedokrwistością 1087

27.3.4. Przygotowanie do zabiegu chirurgicznego chorego z zaburzeniami hemostazy 1088

27.3.5. Przygotowanie do zabiegu chirurgicznego chorych na czerwienicę prawdziwą i nadpłytkowość samoistną 1089

27.3.6. Postępowanie okołooperacyjne u chorych z przewlekłą niedoczynnością kory nadnerczy 1090

27.3.7. Postępowanie okołooperacyjne w chorobach tarczycy 1091

27.3.8. Postępowanie okołooperacyjne z chorymi na cukrzycę 1093

27.3.9. Postępowanie okołooperacyjne z chorymi na nadciśnienie tętnicze 1094

27.3.10. Postępowanie okołooperacyjne z chorymi z implantowanymi w sercu urządzeniami elektronicznymi 1096

27.3.11. Postępowanie u chorych z okołooperacyjnymi bradyarytmiami i/lub blokami przewodzenia 1097

27.3.12. Postępowanie okołooperacyjne u chorych w starszym wieku 1097

27.4. Kwalifikacja internistyczna/kardiologiczna chorych z wadami zastawkowymi serca do zabiegów chirurgicznych innych niż kardiochirurgiczne 1098

27.4.1. Postępowanie okołooperacyjne u chorych ze stenozą aortalną 1098

27.4.2. Postępowanie okołooperacyjne u chorych ze zwężeniem lewego ujścia żylnego 1099

27.4.3. Postępowanie okołooperacyjne u chorych z niedomykalnością zastawki mitralnej i/lub aortalnej 1099

27.4.4. Profilaktyka infekcyjnego zapalenia wsierdzia w okresie okołooperacyjnym 1100

27.4.5. Zawał serca w okresie okołooperacyjnym 1101

27.4.6. Postępowanie okołooperacyjne u chorych na przewlekłą chorobę nerek 1101

27.4.7. Postępowanie okołooperacyjne u chorych na przewlekłą niewydolność wątroby/marskość wątroby 1102

27.5. Farmakologiczne strategie redukcji okołooperacyjnego ryzyka sercowo-naczyniowego 1104

27.5.1. Leczenie przeciwpłytkowe w okresie okołooperacyjnym 1104

27.5.2. Leczenie przeciwkrzepliwe w okresie okołooperacyjnym 1105

27.5.3. Zastosowanie leków beta-adrenolitycznych w okresie okołooperacyjnym 1107

27.5.4. Wpływ stosowania statyn na ryzyko okołooperacyjnych powikłań sercowo-naczyniowych 1108

27.5.5. Stosowanie leków blokujących układ renina–angiotensyna–aldosteron w okresie okołooperacyjnym 1108

27.5.6. Stosowanie leków moczopędnych w okresie okołooperacyjnym 1109

28. Podstawy medycyny paliatywnej i opieki paliatywnej Jadwiga Pyszkowska 1110

28.1. Definicja, cele, zasady i organizacja opieki paliatywnej 1110

28.2. Zasady postępowania w medycynie paliatywnej 1113

28.3. Leczenie objawowe chorych u kresu życia – wybrane problemy kliniczne 1114

28.3.1. Ból przewlekły 1114

28.3.2. Zaparcia 1119

28.4. Filozofia wsparcia egzystencjalnego w opiece paliatywnej 1122

28.3.3. Sedacja w okresie umierania 1122

28.5. Aspekty bioetyczne w opiece paliatywnej 1123

29. Technika najważniejszych zabiegów wykonywanych na oddziale chorób wewnętrznych i w ambulatorium Łukasz Bułdak, Anna Duława-Bułdak 1126

29.1. Nakłucie jamy otrzewnej 1126

29.1.1. Wskazania 1126

29.1.2. Przeciwwskazania 1126

29.1.3. Powikłania 1126

29.1.4. Opis zabiegu 1127

29.1.5. Analiza uzyskanego materiału 1127

29.2. Nakłucie jamy opłucnej 1128

29.2.1. Wskazania 1128

29.2.2. Przeciwwskazania 1128

29.2.3. Powikłania 1128

29.2.4. Opis zabiegu 1129

29.2.5. Analiza uzyskanego materiału 1129

29.3. Biopsja aspiracyjna szpiku kostnego 1130

29.2.6. Różnicowanie wysięku i przesięku opłucnowego (kryteria Lighta) 1130

29.3.1. Wskazania 1130

29.3.2. Przeciwwskazania 1130

29.3.3. Powikłania 1130

29.3.4. Opis zabiegu 1131

29.3.5. Analiza uzyskanego materiału 1131

29.4. Pobranie krwi tętniczej w celu wykonania gazometrii 1132

29.4.1. Wskazania 1132

29.4.2. Przeciwwskazania 1132

29.4.3. Powikłania 1132

29.4.4. Opis zabiegu 1132

29.5. Sonda nosowo-żołądkowa 1133

29.4.5. Analiza uzyskanego materiału 1133

29.5.1. Wskazania 1133

29.5.2. Przeciwwskazania 1133

29.5.3. Powikłania 1134

29.5.4. Opis zabiegu 1134

29.5.5. Analiza uzyskanego materiału 1134

29.6. Cewnikowanie pęcherza moczowego u mężczyzny 1135

29.6.1. Wskazania 1135

29.6.2. Przeciwwskazania 1135

29.6.3. Powikłania 1135

29.6.4. Opis zabiegu 1135

29.7. Intubacja dotchawicza 1136

29.6.5. Analiza uzyskanego materiału 1136

29.7.1. Wskazania 1136

29.7.2. Przeciwwskazania 1136

29.7.3. Powikłania 1137

29.7.4. Opis zabiegu 1137

29.8. Wkłucie centralne 1138

29.7.5. Analiza uzyskanego materiału 1138

29.8.1. Wskazania 1138

29.8.2. Przeciwwskazania 1138

29.8.3. Powikłania 1138

29.8.4. Opis zabiegu 1139

29.8.5. Analiza uzyskanego materiału 1139

30. Gastroenterologia Marek Hartleb, Ewa Nowakowska-Duława 1140

30.1. Diagnostyka gastroenterologiczna – Ewa Nowakowska-Duława 1140

30.2. Choroby przełyku – Ewa Nowakowska-Duława 1152

30.2.1. Objawy 1152

30.2.2. Diagnostyka 1152

30.2.3. Zmiany na podłożu anatomicznym 1153

30.2.4. Zaburzenia motoryki przełyku 1154

30.2.5. Zapalenia przełyku 1156

30.2.6. Nowotwory przełyku 1163

30.2.7. Ciało obce w przełyku (corpus alienum oesophagi) 1165

30.2.8. Oparzenie przełyku (combustio oesophagi, oesophagitis corrosiva) 1166

30.2.9. Pourazowe uszkodzenia przełyku 1167

30.3. Choroby żołądka – Ewa Nowakowska-Duława 1168

30.3.1. Wprowadzenie 1168

30.3.2. Zapalenie żołądka 1168

30.3.3. Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy (morbus ulcerosus ventriculi et duodeni) 1172

30.3.4. Zespół Zollingera–Ellisona (syndroma Zollinger–Ellison) 1180

30.3.5. Dyspepsja czynnościowa (non-ulcer dyspepsia, NUD) 1180

30.3.6. Nowotwory żołądka 1181

30.4. Choroby jelita cienkiego – Ewa Nowakowska-Duława 1191

30.4.1. Wprowadzenie 1191

30.4.2. Wady rozwojowe 1192

30.4.3. Wrodzone zaburzenia wchłaniania 1193

30.4.4. Wtórne zaburzenia trawienia i wchłaniania 1193

30.4.5. Choroba trzewna 1194

30.4.6. Zapalenia jelita cienkiego 1198

30.4.7. Choroba Leśniowskiego–Crohna – zob. choroby jelita grubego 1203

30.4.8. Nowotwory 1203

30.4.9. Enteropatia z utratą białka 1206

30.4.10. Niedokrwienna choroba jelit 1207

30.4.11. Zespół krótkiego jelita 1208

30.4.12. Zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (small intestine bacterial overgrowth, SIBO) 1209

30.5. Choroby jelita grubego – Ewa Nowakowska-Duława 1211

30.5.1. Zaburzenia rozwojowe 1211

30.5.2. Uchyłki, uchyłkowatość i choroba uchyłkowa jelita grubego (diverticula, diverticulosis coli) 1212

30.5.3. Zaparcie (constipatio) (zob. też rozdz. 5.14) 1214

30.5.4. Zespół jelita drażliwego (colon irritabile, irritable bowel syndrome, IBS) 1216

30.5.5. Nieswoiste zapalne choroby jelit 1218

30.5.6. Inne zapalenia jelita grubego 1231

30.5.7. Endometrioza jelitowa (endometriosis) 1233

30.5.8. Polipy i zespoły polipowatości jelita grubego 1233

30.5.9. Rak jelita grubego (carcinoma coli, colorectal cancer, CRC) 1237

30.6. Krwawienie z przewodu pokarmowego – Ewa Nowakowska-Duława 1241

30.6.1. Wprowadzenie 1241

30.6.2. Krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego 1241

30.6.3. Krwawienie z dolnego i środkowego odcinka przewodu pokarmowego (dopp) 1244

30.7. Choroby wątroby – Marek Hartleb 1247

30.7.1. Marskość wątroby 1247

30.7.2. Niealkoholowa choroba stłuszczeniowa wątroby 1262

30.7.3. Alkoholowa choroba wątroby 1265

30.7.4. Wirusowe zapalenie wątroby typu B (WZW typu B) 1270

30.7.5. Wirusowe zapalenie wątroby typu C 1273

30.7.6. Choroby autoimmunologiczne wątroby 1275

30.7.7. Choroby naczyniowe wątroby 1279

30.7.8. Wrodzona hemochromatoza 1281

30.7.9. Choroba Wilsona 1284

30.7.10. Ostra niewydolność wątroby 1286

30.8. Choroby dróg żółciowych – Ewa Nowakowska-Duława 1289

30.8.1. Kamica żółciowa 1290

30.8.2. Zapalenie pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych 1300

30.8.3. Pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych 1303

30.8.4. Nowotwory pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych 1305

30.8.5. Wady i choroby wrodzone dróg żółciowych 1313

30.9. Choroby trzustki – Ewa Nowakowska-Duława 1316

30.9.1. Wprowadzenie 1316

30.9.2. Zapalenie trzustki 1318

30.9.3. Mukowiscydoza – włókniejące torbielowate zapalenie trzustki 1334

30.9.4. Torbiele trzustki 1334

30.9.5. Nowotwory trzustki 1336

31. Choroby układu oddechowego Władysław Pierzchała 1345

31.1. Podstawowe pojęcia i badania dodatkowe 1345

31.2. Obturacyjny bezdech we śnie (OBS) 1346

31.2.1. Definicja i epidemiologia 1346

31.2.2. Czynniki ryzyka 1347

31.2.3. Etiologia i patogeneza 1347

31.2.4. Objawy, rozpoznanie i różnicowanie 1347

31.2.5. Powikłania 1348

31.2.6. Leczenie niefarmakologiczne 1348

31.3. Zakażenia układu oddechowego 1349

31.3.1. Zapalenie płuc 1349

31.3.2. Ropień płuca 1355

31.3.3. Ropniak opłucnej 1356

31.4. Rozstrzenia oskrzeli 1357

31.4.1. Definicja i etiologia 1357

31.4.2. Patofizjologia 1358

31.4.3. Objawy i rozpoznanie 1358

31.5. Gruźlica i inne mikobakteriozy 1359

31.4.4. Powikłania i wskazania 1359

31.4.5. Leczenie 1359

31.5.1. Gruźlica płuc 1359

31.5.2. Gruźlica pozapłucna 1364

31.5.3. Mikobakteriozy niegruźlicze 1366

31.6. Choroby obturacyjne płuc 1367

31.6.1. Astma oskrzelowa 1367

31.6.2. Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) 1367

31.6.3. Mukowiscydoza 1374

31.7. Choroby restrykcyjne płuc 1376

31.7.1. Choroby śródmiąższowe 1376

31.7.2. Częste choroby śródmiąższowe 1379

31.8. Pylice 1383

31.8.1. Definicja, epidemiologia i etiologia 1383

31.8.2. Czynniki i grupy ryzyka 1384

31.8.3. Objawy, rozpoznanie, badania dodatkowe i powikłania 1384

31.8.4. Najważniejsze pylice 1384

31.9. Objawy płucne chorób układowych 1387

31.9.1. Reumatoidalne zapalenie stawów 1387

31.9.2. Twardzina układowa 1388

31.9.3. Toczeń rumieniowaty układowy 1388

31.9.4. Zespół Sjögrena 1389

31.9.5. Zapalenie wielomięśniowe i skórno-mięśniowe 1389

31.9.6. Mieszana choroba tkanki łącznej 1389

31.10. Choroby naczyniowe 1390

31.10.1. Zator tętnicy płucnej 1390

31.10.2. Nadciśnienie płucne 1392

31.11. Nowotwory płuca 1394

31.11.1. Rak płuca 1394

31.11.2. Międzybłoniak opłucnej 1397

31.12. Choroby opłucnej 1398

31.11.3. Przerzuty nowotworowe w płucach 1398

31.12.1. Płyn w jamie opłucnej 1398

31.13. Niefarmakologiczne, nieinwazyjne metody leczenia w chorobach układu oddechowego 1400

31.13.1. Leczenie tlenem 1400

31.13.2. Hiperbaryczne leczenie tlenem 1401

31.13.3. Leczenie Heliosem (hel i tlen) 1401

31.14. Rehabilitacja 1402

31.13.4. Aerozoloterapia 1402

31.13.5. Wentylacja mechaniczna nieinwazyjna (non-invasive ventilation, NIV) 1402

32. Choroby zakaźne Anna Boroń-Kaczmarska, Monika Bociąga-Jasik, Maria Gańczak, Aleksander M. Garlicki, Lucjan Kępa, Maciej Kondrusik, Włodzimierz Mazur, Barbara Oczko-Grzesik, Sławomir A. Pancewicz, Barbara Sobala-Szczygieł, Alicja Wiercińska-Drapało 1404

32.1. Podstawy epidemiologii chorób zakaźnych – Maria Gańczak 1404

32.1.1. Wprowadzenie 1404

32.1.2. Epidemiologia i główne cechy chorób zakaźnych 1406

32.1.3. Kontrola chorób zakaźnych 1408

32.2. Profilaktyka chorób zakaźnych – Maciej Kondrusik 1410

32.3. Postępowanie po ekspozycji zawodowej – Anna Boroń-Kaczmarska 1413

32.3.1. Ekspozycja zawodowa i choroba zawodowa 1413

32.3.2. Profilaktyka przedekspozycyjna 1415

32.3.3. Profilaktyka poekspozycyjna 1415

32.4. Medycyna podróży – wybrane zagadnienia – Lucjan Kępa, Barbara Oczko-Grzesik 1417

32.4.1. Wprowadzenie 1417

32.4.2. Biegunka podróżnych 1421

32.4.3. Leiszmanioza 1423

32.4.4. Malaria (zimnica) 1424

32.4.5. Gorączka u chorego po powrocie z tropiku 1430

32.5. Szczególnie niebezpieczne choroby zakaźne – Alicja Wiercińska-Drapało 1431

32.5.1. SARS (severe acute respiratory syndrome – zespół ostrej ciężkiej niewydolności oddechowej) 1432

32.5.2. MERS (Middle East respiratory syndrome – bliskowschodni zespół niewydolności oddechowej) 1434

32.5.3. Gorączka krwotoczna Ebola 1436

32.5.4. Uwagi ogólne dotyczące postępowania w przypadku podejrzenia/rozpoznania choroby zakaźnej szczególnie niebezpiecznej – opracowane przez Główny Inspektorat Sanitarny (www.gis.gov.pl) 1438

32.6. Zakażenie HIV i AIDS – Aleksander M. Garlicki, Monika Bociąga-Jasik 1439

32.6.1. Informacje ogólne 1439

32.6.2. Obraz kliniczny zakażenia HIV 1440

32.6.3. Ostra choroba retrowirusowa 1440

32.6.4. Przewlekła faza zakażenia HIV 1443

32.6.5. Wybrane powikłania infekcyjne spotykane w przewlekłej fazie zakażenia HIV 1447

32.6.6. Diagnostyka zakażenia HIV 1449

32.6.7. Zasady rozpoczynania terapii antyretrowirusowej 1452

32.6.8. Profilaktyka zakażeń oportunistycznych 1453

32.6.9. Powikłania metaboliczne i działania niepożądane cART 1453

32.7. Wirusowe zapalenie wątroby typu A (WZW typu A) – Barbara Sobala-Szczygieł 1454

32.7.1. Etiologia 1454

32.7.2. Patogeneza 1454

32.7.3. Przebieg choroby 1455

32.7.4. Diagnostyka 1456

32.7.5. Leczenie 1456

32.7.6. Zdrowienie 1457

32.7.7. Diagnostyka różnicowa 1457

32.7.8. Profilaktyka czynna WZW typu A 1457

32.7.9. Profilaktyka bierna WZW typu A 1458

32.8. Wirusowe zapalenie wątroby typu B (WZW typu B) – Anna Boroń-Kaczmarska 1459

32.8.1. Wprowadzenie 1459

32.8.2. Wirus zapalenia wątroby typu B (hepatitis B virus, HBV) 1459

32.8.3. Epidemiologia zakażeń HBV 1460

32.8.4. Patomechanizm uszkodzenia wątroby 1460

32.8.5. Obraz kliniczny zakażenia HBV 1460

32.8.6. Rozpoznawanie przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby typu B 1464

32.8.7. Leczenie przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby typu B 1466

32.9. Zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu C – Włodzimierz Mazur 1467

32.9.1. Definicja 1467

32.9.2. Epidemiologia 1467

32.9.3. Drogi przenoszenia 1468

32.9.4. Etiologia 1469

32.9.5. Patofizjologia 1470

32.9.6. Przebieg naturalny i obraz kliniczny zakażenia HCV 1471

32.9.7. Diagnostyka 1473

32.9.8. Rozpoznanie i różnicowanie 1473

32.9.9. Leczenie 1474

32.9.10. Rokowanie 1475

32.9.11. Profilaktyka i zapobieganie 1475

32.10. Choroby przenoszone przez kleszcze 1476

32.10.1. Borelioza z Lyme – Sławomir A. Pancewicz 1476

32.10.2. Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) – Maciej Kondrusik 1485

32.10.3. Wybrane riketsjozy przenoszone przez kleszcze – Lucjan Kępa, Barbara Oczko-Grzesik 1489

32.11. Zasady racjonalnego stosowania antybiotyków – Anna Boroń-Kaczmarska 1491

32.11.1. Wprowadzenie 1491

32.11.2. Wskazania do antybiotykoterapii 1492

32.11.3. Wybór antybiotyku 1492

33. Interakcje lekowe Bogusław Okopień, Łukasz Bułdak, Marcin Basiak 1495

33.1. Interakcje międzylekowe – Łukasz Bułdak, Marcin Basiak 1495

33.1.1. Interakcje farmakodynamiczne 1497

33.1.2. Interakcje farmakokinetyczne 1497

33.2. Interakcje związane ze stylem życia – Marcin Basiak, Łukasz Bułdak 1499

33.2.1. Dieta 1499

33.2.2. Używki 1500

33.3. Leki stosowane w chorobach układu krążenia – Łukasz Bułdak 1501

33.3.1. Hipertensjologia 1501

33.3.2. Digoksyna, amiodaron, dronedaron, werapamil 1503

33.3.3. Leki hipolipemizujące 1504

33.3.4. Leki przeciwzakrzepowe 1504

33.3.5. Leki przeciwpłytkowe 1505

33.4. Leki przeciwbakteryjne – Marcin Basiak 1506

33.4.1. Interakcje antybiotyków β-laktamowych 1506

33.4.2. Interakcje antybiotyków aminoglikozydowych 1507

33.4.3. Tetracykliny 1507

33.4.4. Interakcje makrolidów 1507

33.4.5. Interakcje linkozamidów 1508

33.4.6. Interakcje fluorochinolonów 1508

33.4.7. Interakcje sulfonamidów i trimetoprimu 1509

33.4.8. Interakcje nitroimidazoli 1509

33.5. Leki przeciwzapalne, immunosupresyjne i immunomodulujące – Łukasz Bułdak 1510

33.6. Podsumowanie – Łukasz Bułdak 1511

Ilustracje barwne 1512

Skorowidz 1532